چرخش مچ پا به داخل (پنجه کبوتری) عارضه‌ای است که در طی آن نوک پا به هنگام راه رفتن به سمت داخل قرار می‌گیرد. این عارضه به طور شایع در کودکان دیده شده و احتمالاً بدون نیاز به درمان یا مداخله‌ی خاصی برطرف می‌شود. در صورتی که چرخش کف پا باعث لنگیدن قابل توجه، اختلال در عملکرد طبیعی، درد و دشواری برای پوشیدن کفش شده و یا در سنین پایین برطرف نشود، کودک باید توسط جراح ارتوپد معاینه شود. ازجمله دلایل بروز این عارضه می‌توان به گرفتگی گروه‌های عضلانی مختلف اشاره کرد که می‌توان با تمرینات کششی و روش‌های درمانی دیگر آن را برطرف کرد. همچنین ممکن است بدشکلی‌هایی در ساختار پا وجود داشته باشند که با افزایش سن برطرف می‌شوند. برخی از مشکلات ساختاری پا که منجر به گردش پنجه‌ی پا می‌شوند نیز نیازمند مداخلات جراحی توسط جراح ارتوپدی خواهند بود. ازجمله روش‌های درمانی می‌توان به تمرینات کششی، استفاده از وسایل طبی و جراحی در برخی از موارد اشاره کرد.

علت چرخش مچ پا به داخل

اگر متوجه چرخش رو به داخل پنجه‌ی پا در فرزند خود شده‌اید – که این حالت معمولاً زمانی که کودک شروع به راه رفتن می‌کند مشخص می‌شود – احتمالاً فرزند شما به عارضه‌ی پنجه کبوتری مبتلاست. این مشکل معمولاً به صورت وراثتی در خانواده‌ها وجود دارد پس احتمالاً کودکان دیگری با این عارضه در خانواده‌ی شما وجود دارند. سه عارضه به طور شایع باعث بروز پنجه‌ی کبوتری می‌شوند.

چرخش استخوان فمور (ران)

چرخش رو به داخل استخوان ران معمولاً تا زمانی که کودک به سن مدرسه رفتن می‌رسد مشخص نیست. این عارضه در تقریباً همه‌ی موارد تا سنین ۹ الی ۱۰ سالگی بهبود پیدا می‌کند.

در این موارد درمان‌های محافظه کارانه تاثیری بر بهبودی عارضه ندارند. در صورتی که کودک شما به چرخش رو به داخل استخوان ران به همراه بدشکلی‌های شدید و مشکلات راه رفتن مبتلا باشد احتمالاً انجام عمل جراحی پس از سن ۱۰ سالگی در نظر گرفته خواهد شد. در طی این جراحی استخوان ران بریده شده و تا زاویه‌ی مناسب چرخانده می‌شود.

در زمان بررسی الگوی راه رفتن کودک، اگر زانوها به طرف داخل چرخیده باشند احتمالاً کودک به چرخش رو به داخل استخوان فمور مبتلاست.

چرخش استخوان درشت نی

ممکن است ساق پای کودک به طرف داخل چرخیده باشد که به آن چرخش استخوان درشت نی می گویند. این عارضه معمولاً به تدریج بهبود پیدا کرده و تا زمان رسیدن به سن مدرسه رفع خواهد شد.

چرخش استخوان درشت نی نیز به روش‌های درمان محافظه کارانه مثل استفاده از اسپلینت، فیزیوتراپی و وسایل طبی پا پاسخ نخواهد داد. در صورتی که کودک شما به سن ۸ سالگی رسیده و بهبود قابل توجهی حاصل نشد و یا در صورتی که مشکلات شدیدی در راه رفتن وجود داشته باشد احتمالاً انجام عمل جراحی توصیه خواهد شد. در این روش نیز استخوان درشت نی تا زاویه‌ی مناسب چرخانده می‌شود.

متاتارسوس اداکتوس

در کودک مبتلا به این عارضه، پنجه‌ی پا به طرف داخل خم می‌شود. این عارضه ممکن است خفیف یا شدید بوده که در موارد خفیف آن پا انعطاف پذیر است.

معمولاً این عارضه به خودی خود از سن ۶ ماهگی رفع می‌شود. در صورت شدید بودن عارضه معمولاً استفاده از کاست و کفش‌های مخصوص می‌توانند مشکل را رفع کرده و انجام عمل جراحی به ندرت لازم خواهد بود.

با وجود اینکه موارد شدید متاتارسوس اداکتوس ممکن است شبیه به عارضه‌ی پا چنبری به نظر برسد ولی این دو عارضه متفاوت هستند. عارضه‌ی پا چنبری در مدت زمان کوتاهی پس از تولد نوزاد به درمان نیاز خواهد داشت.

چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟

برای اکثر کودکان چرخش پا به داخل قبل از رسیدن به سن ۸ سالگی به صورت خود به خودی برطرف شده و نیازمند درمان خاصی نخواهد بود. عارضه‌ی پنجه کبوتری به خودی خود باعث درد نشده و عارضه‌ی دیگری مثلآرتروزنیز ایجاد نخواهد کرد. در صورتی که کودک شما درد داشته و یا برای راه رفتن دچار مشکل شده است بهتر است برای بررسی بیشتر به جراح ارتوپدی مراجعه کنید.

گزینه‌های درمانی برای کودکان

• خمیدگی کف پا: این عارضه معمولاً به طور خود به خودی تا سن ۶ ماهگی برطرف می‌شود. در صورتی که کودک شما همچنان تا سن ۹ ماهگی به این عارضه مبتلا باشد ممکن است استفاده از کاست یا کفش‌های مخصوص توسط پزشک تجویز شوند که تأثیر قابل توجهی خواهند داشت. این مشکل معمولاً نیازی به جراحی نخواهد داشت.
• چرخش استخوان ساق پا: چرخش رو به داخل استخوان درشت نی معمولاً نیازی به درمان نخواهد داشت چراکه با افزایش قد کودک این مشکل برطرف می‌شود. با این حال در صورتی که تا سن ۹ یا ۱۰ سالگی همچنان این مشکل وجود داشته و راه رفتن کودک را تحت تأثیر قرار دهد جراح ارتوپدی می‌تواند با انجام جراحی این مشکل را برطرف سازد.
• چرخش استخوان ران: مطالعات نشان داده‌اند که وسایلی مثلبریسنمی‌توانند در رفع این مشکل مؤثر باشند. البته این مشکل در اکثر کودکان با افزایش سن برطرف می‌شود ولی در موارد نادر انجام عمل جراحی ضروری بوده و جراح می‌تواند با بریدن استخوان ران و قرار دادن آن در زاویه‌ی مناسب مشکل را برطرف سازد. این عمل جراحی تنها در کودکانی توصیه می‌شود که سن بالاتری داشته و چرخش شدید استخوان و کف پا منجر به زمین خوردن مکرر یا مشکلات شدید در راه رفتن و دویدن شده باشد.

بزرگسالان مبتلا به پنجه‌ی کبوتری

در حالی که این عارضه با افزایش سن در اکثر کودکان برطرف می‌شود در برخی از موارد این اتفاق نخواهد افتاد. این مشکل معمولاً مربوط به یک بخش ثابت از آناتومی فرد مثل لگن بوده که منجر به بروز دایمی این عارضه می‌شود. در این موارد تنها راه حل موجود عمل جراحی بوده که معمولاً در جوانی فرد انجام می‌شود. افرادی که در سنین پایین این عارضه را درمان نکنند در بزرگسالی نیز به آن مبتلا خواهند بود.

در صورتی که شما جزو این دسته از افراد هستید متاسفانه راهی برای اصلاح ساختار استخوانی شما وجود نخواهد داشت. استخوان‌ها چهارچوب ساختاری بدن بوده و عضلات و بافت های نرم بر اساس آن‌ها شکل می‌گیرند. در این مرحله مشاوره با فیزیوتراپیست یا پزشک متخصص می‌تواند شما را در جهت مرحله‌ی بعدی درمان هدایت کند.

درصد کمی از بزرگسالان مبتلا به این عارضه نیازی به عمل جراحی نداشته و انجام فیزیوتراپی می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای آن‌ها باشد. ممکن است این افراد به شکل عادی پنجه کبوتری مبتلا نبوده و چرخش رو به داخل پنجه‌ی پا در آن‌ها به دلیل ساختارهای آناتومیک نباشد. در این موارد، عارضه تنها در زمان انجام تمریناتی مثل اسکوات نمایان شده و کمبود دامنه‌ی حرکتی پا به طرف خارج مشخص می‌شود.

در این افراد معمولاً درمان چرخش پنجه‌ی پا در محل مفصل ران شروع می‌شود. چرخش پاها از ناحیه‌ی مفصل ران را می‌توان با تمرینات فیزیوتراپی درمان کرد.

نحوه‌ی بهبود چرخش استخوان‌های ران یا ساق

عضلات و بافت های نرم اطراف استخوان درشت نی معمولاً نادیده گرفته شده و بازتوانی آن‌ها دشوار خواهد بود. البته این کار ناممکن نبوده و تنها نیازمند تلاش و تمرکز طولانی مدت خواهد بود (همانند دیگر تمرینات توانبخشی که برای اصلاح حرکات و بهبود تعادل مورد استفاده قرار می‌گیرند).

تکنیک‌هایی وجود دارند که می‌توانید با استفاده از آن‌ها بافت های نرم اطراف ساق پا را شل کنید. با حرکت دادن کف و مچ پا در جهت‌های مختلف می‌تواند به تدریج چرخیدگی استخوان‌های درشت نی و نازک نی که در ساق پا قرار گرفته‌اند را اصلاح کنید. این کار می‌تواند تأثیر مثبتی بر روی بافت های مچ پا و زانو داشته باشد. با افزایش دامنه‌ی حرکتی مفصل، عضلات اطراف آن نیز تقویت شده و بهتر می‌توانند زاویه‌ی مناسب را حفظ کنند.

چگونه می‌توان حرکت پذیری مچ پا را تقویت کرد؟

چرخش کف پا به داخل می‌تواند در اثر ضعیف بودن عضلات کف پا نیز اتفاق بیفتد. در افرادی که عضلات کف پای آن‌ها ضعیف است، ایستادن به شکلی که کف پاها به سمت داخل چرخیده باشند می‌تواند ناراحتی ناشی از ایستادن، راه رفتن و دویدن را کاهش دهد.

در افرادی که چرخش پای آن‌ها به دلیل مشکلات مادرزادی نیست، می‌توان با تقویت بافت های پا این مشکل را برطرف کرد. پنجه کبوتری می‌تواند باعث محدودیت عضلات پا نیز بشود.

پزشکان استفاده از تمرینات تعادلی به منظور بهبود حرکت پذیری پا را نیز به شدت توصیه می‌کنند. شل کردن بافت ها کافی نبوده و شما باید عضلات خود را نیز تقویت کنید.

در صورتی که پنجه کبوتری در اثر خم شدن پا به دلیل مشکلات ساختاری استخوان ایجاد شده باشد، اولین قدم برای درمان مراجعه به یک پزشک متخصص خواهد بود چراکه تمرینات حرکتی تأثیر چندانی در جهت درمان عارضه‌ی شما نخواهند داشت.

تمرینات ورزشی به تنهایی و یا همراه با روش‌های دیگر می‌توانند تأثیر قابل توجهی در جهت چرخش رو به خارج پاها داشته باشند. در صورتی که پس از یک دوره‌ی طولانی انجام این تمرینات نتیجه‌ای حاصل نشد، زمان آن رسیده است که با مراجعه به پزشک به سراغ قدم‌های بعدی درمان بروید.