مواقعی پیش می‌آید که فرزندتان کاری انجام می‌دهد که ممکن است شما را ناراحت یا ناامید کند. شاید وقتی به خریدن اسباب‌بازی‌ای که می‌خواهند «نه» می‌گویید یا عمداً قوانینی را در خانه یا مدرسه زیر پا می‌گذارند، عصبانی شوید. شاید آنها به شما دروغی بگویند یا به یکی از اعضای خانواده بی احترامی کنند. در حالی که ناراحتی و عصبانیت شما می تواند طبیعی باشد، مهم است که به خاطر داشته باشید که نحوه پاسخ شما به فرزندتان در این لحظات می تواند تأثیر قابل توجهی بر رشد، سلامت روان و البته روابط شما داشته باشد.

فرزندپروری مبتنی بر ترس چیست؟

فرزندپروری مبتنی بر ترس زمانی است که والدین از قدرت و کنترل استفاده می کنند تا سعی کنند فرزندان خود را با انتظارات خود مطابقت دهند. ایده پشت فرزندپروری مبتنی بر ترس این است که اگر کودکان از عواقب پیروی نکردن از خواسته‌ های والدین بترسند، احتمالاً آنچه را که والدین می گویند انجام می‌دهند.

به عنوان مثال، فرزندپروری مبتنی بر ترس ممکن است شامل تهدیدهایی باشد که اگر کودک خواسته‌های والدین خود را رعایت نکند، پیامدهایی مانند تهدید به موارد زیر را شامل شود:

• حبس شدن در اتاق

• کتک زدن

• گرفتن یک اسباب بازی

به همین دلیل است که فرزندپروری مستبدانه، می تواند نوعی فرزندپروری مبتنی بر ترس باشد، زیرا والدین مستبد اغلب قوانین سختگیرانه ای دارند و برای وادار کردن کودک به خواسته های خود بر تنبیه تکیه می کنند. به عنوان مثال، والدین [مستبد] ممکن است اجازه ندهند یک نوجوان بدون نظارت و کنترل آن ها با دوستانش بیرون برود، زیرا می ترسند فرزندشان در معرض مشروبات الکلی یا مواد مخدر قرار گیرد.

اما سبک فرزندپروری مستبدانه تنها نوعی نیست که می تواند مبتنی بر ترس باشد. هر پدر و مادری که سعی می کند با ترساندن فرزند خود از انجام کارهای خاص، از خطرات محافظت کند، اساساً تربیت مبتنی بر ترس را انجام می دهد.

پیامدهای منفی فرزندپروری مبتنی بر ترس

فرزندپروری مبتنی بر ترس می تواند تأثیرات متعددی بر رشد کودک و روابط او با دیگران داشته باشد. در اینجا برخی از پیامدهای فرزندپروری مبتنی بر ترس آورده شده است.

از یادگیری از طریق اشتباه و تجربه جلوگیری می کند

به عنوان مثال، والدینی فرزندشان را از بازی در زمین بازی منع می کنند زیرا می ترسند فرزندشان بیفتد و آسیب ببیند. این نه تنها از فرصت کودک برای تجربه بازی شاد، که برای رشد ضروری است، جلوگیری می‌کند، بلکه از فرصت کودک برای اشتباه کردن و یادگیری از طریق پیامدهای طبیعی جلوگیری می‌کند.

کودکانی که با این شیوه فرزندپروری بزرگ می‌شوند، به دلیل ترس والدین، هرگز موقعیت‌های سخت یا ناراحت‌کننده را تجربه نمی‌کنند. اما کودکان باید موقعیت های دشواری را تجربه کنند تا بتوانند یاد بگیرند، رشد کنند و اعتماد به نفس کسب کنند تا بدانند توانایی غلبه بر و دستیابی به آن موقعیت ها را دارند.

تأثیر منفی بر سلامت روان و تاب آوری کودکان

کودکان ممکن است از تصمیم گیری های درونی خود بترسند، که به طور بالقوه می تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس، اضطراب یا عدم انعطاف پذیری شود. فرزندپروری مبتنی بر ترس اغلب منجر به تربیت کودکانی با عزت نفس پایین، مشکل در روابط دوستانه و عاشقانه، مهارت‌های ضعیف در تصمیم‌گیری و ارزیابی ریسک کارها می‌شود.

بر اساس تحقیقات، فرزندپروری آمیخته با ترس ممکن است زمینه‌ساز افسردگی، اضطراب،‌ اختلالات تغذیه‌ای و رفتاری و آگورافوبیا شود.

کودک شورشگر و خودمختار می‌شود

ترساندن بچه ها آتش خشم را درون آنها شعله‌ور می‌کند. کودک جایی در برابر کنترل شدید والدین می‌ایستد و تسلیم روحیه سرکش و کنجکاو خود، راهی کشف جهان اطراف می‌شود. از این نقطه به‌بعد ترساندن فایده‌ای که ندارد هیچ، محرک روحیه خودمختاری و شورشگری کودک هم می‌شود.

آسیب به روابط میان والدین و فرزند

فرزندپروری مبتنی بر ترس می‌تواند باعث خشم و بی‌اعتمادی شود. والدینی که کودک را می‌ترسانند، کودک را به خود بی‌اعتماد می‌کنند. این بی‌اعتمادی به‌مرور زمان شکافی میان والدین و کودک می‌سازد که با افزایش سن کودک و رسیدن به دوران نوجوانی و جوانی عمیق‌تر می‌شود. از جایی به‌بعد بچه‌ها یاد می‌گیرند دست به انتخاب‌هایی خلاف ترس والدین بزنند و روزبه‌روز از آنها دورتر می‌شوند.

جایگزین کردن تکنیک های فرزندپروری مثبت

می توانید به جای تربیت مبتنی بر ترس، چند تکنیک مثبت فرزندپروری را امتحان کنید.

به کودک خود عشق بورزید

در پاسخ به رفتار ناامن و نامطلوب کودک، نقش والدین باید ارتباطی باشد نه واکنشی. یعنی به‌جای داد و فریاد و بیان جملات تهدید‌ آمیز، آرامش خود را حفظ کنند، تماس چشمی برقرار کنند و با در نظرگرفتن احساسات کودک، راه‌ حلی برای چالش پیش‌آمده پیشنهاد دهند.

بنابراین، به جای فریاد زدن "به من گوش کن!" یا "کاری را که من می گویم انجام بده!" ابتدا تماس چشمی برقرار کنید و با ارائه راه‌ حل اصلاحی و حمایت‌کننده، آهسته و آرام با او صحبت کنید.

انتظارات و پیامدهای منطقی را تعیین کنید

بهترین استراتژی تربیت کودک تعریف کاملا روشن و شفاف انتظارات است. در ادامه باید به کودک بفهمانید که اگر نتواند انتظارات شما را را برآورده کند، چه عواقبی در انتظار او خواهد بود. فرق این استراتژی با تهدید و ترساندن کودک این است که عواقب تعریف‌شده ناخوشایند اما منطقی و غیرترسناک‌اند.

به فرزندتان کمک کنید تا انتظارات شما را برآورده کند

بعد از آنکه انتظارات خود را تعریف کردید، به کودک کمک کنید آنها را بر‌آورده کند. اگر فرزندتان یکی از اسباب‌بازی‌های دوستش را برداشته است، به‌جای آنکه وجودش را با احساس شرم و گناه پر کنید، انتظار خود و عواقب عمل‌نکردن به آن را یاد‌آوری کنید. مثلا بگویید: «می‌فهمم چقدر دوست داری با این اسباب‌بازی بازی کنی، اما این برای تو نیست؛ اون رو برمی‌گردونیم و با هم بازی می‌کنیم.» با این کار کودک مهارت مهم حل مسئله را هم یاد می‌گیرد!

به آنها یاد دهید چگونه آرام شوند

اگر کودک شما ناراحت می شود یا با عصبانیت واکنش نشان می دهد، ایده خوبی است که با او روی راهبردهای آرامش بخش کار کنید، مانند:

• شمارش تا 10

• نفس عمیق کشیدن

• صحبت کردن در مورد احساسی که دارد

کمک به کودک برای یادگیری نحوه تنظیم هیجان خود و مقابله با احساسات، به جای تنبیه کودک منطقی‌تر و مؤثرتر است. کودکان باید یاد بگیرند که چگونه وقتی ناراحت هستند، خود را آرام کنند. والدین نقش بسیار مهمی در آموزش این مهارت دارند.

به آنها گوش دهید، حتی اگر مخالف هستید

اگر فرزندتان مشتاق انجام کاری خطرناک است به‌جای تهدید و ترساندن کودک، با او حرف بزنید. بپرسید انگیزه‌اش برای انجام آن کار چیست و به حرف‌های او خوب گوش دهید. لابه‌لای حرف‌هایش می‌توانید به عمیق‌ترین افکارش پی ببرید و فقط با گوش‌کردن به او نزدیک‌تر شوید. شنیدن فعالانه و اعتباربخشیدن به احساسات کودک توانایی او برای اصلاح و تعدیل واکنش‌ها را تقویت می‌کند.