برای تشخیصبیش فعالی(ADHD)، که قبلاً تحت عنوان اختلال کم‌توجهی شناخته می‌شد، هیچگونه آزمایش پزشکی، فیزیکی یا تصویربرداری خاصی وجود ندارد. برای همین، بیش فعالی می‌بایست توسط یک پزشک یا هرگونه متخصص دیگری، مثل یک درمانگر، تشخیص داده شود. برای این کار، آن‌ها از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند، از جمله چک‌ لیستی از علائم، پاسخ‌های داده شده به پرسش‌های مربوط به گذشته و حال بیمار، یا یک آزمایش پزشکی که برای اطمینان از عدم دخالت بیماری‌های دیگر انجام می‌شود.

به یاد داشته باشید که ممکن است علائم بیش فعالی مثل مشکلات تمرکز و پرفعالیتی، با علائم اختلالات و مشکلات پزشکی دیگری از جمله ناتوانی‌هاییادگیری(Learning Disabilities) و مشکلات عاطفی، که به درمان‌های کاملاً متفاوتی نیاز دارند اشتباه گرفته شوند. پس، برای جلوگیری از چنین اشتباهاتی حتماً باید تشخیص عارضه بعد از ارزیابی جامع بیمار صورت بگیرد.

روند تشخیص بیش فعالی

بیش فعالی در هر شخصی به شکل متفاوتی بروز می‌کند، بنابراین طیف گسترده‌ای از معیارها وجود دارد که متخصصین می‌توانند با کمک آن‌ها این مشکل را در بیماران خود تشخیص بدهند. البته، شما هم باید به تمامی پرسش‌های متخصصی که در حال ارزیابی‌تان است جواب‌های کامل و صادقانه بدهید تا او بتواند به دقیق‌ترین نتیجه‌گیری ممکن برسد.

بررسی علائم

شما یا کودکتان، زمانی مبتلا به بیش فعالی تشخیص داده می‌شوید که علائم اصلی بیش فعالی، یعنی پرفعالیتی، تکانشگری (impulsivity) یا بی‌توجهی را در سطح قابل توجهی از خودتان بروز بدهید. متخصصی که شما را ارزیابی می‌کند عوامل زیر را هم بررسی می‌نماید:

شدت علائم چقدر است؟

یکی از نشانه‌های ابتلای شما به بیش فعالی، این است که علائم این عارضه تأثیر منفی بر زندگی شما داشته باشند. به طور کلی، مبتلایان به بیش فعالی، در یک یا چند بُعد زندگی خود مثل شغل، مسائل مالی یا مسئولیت‌های خانوادگی دچار مشکلات عمده‌ای هستند.

علائم چه موقع شروع شده‌اند؟

از آنجا کهبیش فعالیدر کودکی شروع می‌شود، پزشک بررسی می‌کند تا ببینید اولین بار در چه سنی این علائم را بروز داده‌اید. مثلاً، آیا شما به عنوان یک بزرگسال، بروز این علائم را در کودکی خود به یاد می‌آورید؟

چه مدت است که از این علائم رنج می‌برید؟

باید حداقل ۶ ماه علائم را داشته باشید تا بتوان گفت که شما به بیش فعالی مبتلا هستید.

علائم چه موقع و کجا بروز می‌کنند؟

علائم بیش فعالی می‌بایست در بیش از یک محیط، مثل خانه و مدرسه، بروز کنند. اگر علائم فقط در یک محیط بروز می‌کنند، بعید است که مشکل شما بیش فعالی باشد.

شایع‌ترین علائم بیش فعالی

علائم بی‌توجهی

فرد مبتلا غالباً:

• نمی‌تواند با دقت به جزئیات توجه کرده یا مرتکب اشتباهاتی می‌شود
• وقتی کاری انجام می‌دهد یا در فعالیتی مشارکت می‌کند، برای حفظ توجه خود با مشکل مواجه می‌شود.
• موقعی که مستقیماً با او صحبت می‌شود، به نظر می‌رسد که به حرف‌ها گوش نمی‌دهد.
• از دستورالعمل‌ها و فرمان‌های داده شده پیروی نمی‌کند و نمی‌تواند تکالیف خانه یا وظایف شغلی‌اش را به پایان برساند.
• برای سازماندهی وظایف و فعالیت‌هایش مشکل دارد.
• از انجام کارهایی که نیازمند تلاش ذهنی مداوم هستند اجتناب کرده، آن‌ها را دوست ندارند یا رغبتی برای انجامشان نشان نمی‌دهد.
• مواد و ابزارهای مورد نیاز برای انجام کارها و فعالیت‌های خود را گم می‌کند.
• محرک‌های بیرونی به راحتی حواس او را پرت می‌کنند.
• در فعالیت‌های روزمره فراموشکار است.

علائم پرفعالیتی و تکانشگری

فرد مبتلا غالباً:

• مدام با انگشتان خود بازی می‌کند و با دست یا پایش پشت سر هم به سطوحی مثل میز یا زمین ضربه می‌زند، یا در صندلی خود بی‌وقفه جابجا می‌شود.
• در مواقعی که انتظار می‌رود روی صندلی‌اش بماند از جای خود بلند می‌شود.
• نمی‌تواند بازی یا فعالیت‌های دیگر را بی‌سر و صدا انجام بدهد.
• در موقعیت‌هایی نامناسب می‌دود یا از میز و صندلی اتاق بالا می‌رود (البته در نوجوانان یا بزرگسالان، این حالت معمولاً فقط به احساس بی‌قراری محدود می‌شود).
• مدام با شتاب در حرکت است.
• قبل از تمام شدن سؤال، جواب از دهانش بیرون می‌پرد.
• به سختی می‌تواند منتظر بماند تا نوبتش برسد.
• حرف دیگران را قطع کرده یا به حریم آن‌ها تجاوز می‌کند.
• بیش از حد حرف می‌زند.

پیدا کردن متخصصی که بتواند بیش فعالی را تشخیص بدهد

متخصصانی که در زمینه تشخیص بیش فعالی آموزش دیده‌اند معمولاً شامل روانشناسان بالینی، پزشکان، یا مددکاران اجتماعی بالینی هستند. فرایند انتخاب یک متخصص در ابتدا کمی گیج کننده به نظر می‌رسد. اما، شما می‌توانید با انجام مراحل زیر پزشک مناسبی را برای ارزیابی وضعیت خودتان یا فرزندان پیدا کنید.

• از دیگران بخواهید کسی را به شما معرفی کنند. پزشکان، درمانگران و دوستانی که به آن‌ها اطمینان دارید می‌توانند شما را به یک متخصص مناسب معرفی کنند.
• تحقیق کنید. ببینید متخصصانی که مد نظر دارید چه مدارک دانشگاهی‌ یا گواهینامه‌هایی را اخذ کرده‌اند. در صورت امکان، با بیماران قبلی آن‌ها صحبت کنید و در مورد تجربه درمانشان از آن‌ها بپرسید.
• باید احساس راحتی کنید. راحت بودن با متخصصی که می‌خواهد شما را ارزیابی کند، می‌بایست سهم بالایی در انتخابتان داشته باشد. سعی کنید خودتان باشید، هر سؤالی دارید بپرسید، و با متخصص صادق باشید. در صورت لزوم با چند متخصص صحبت کنید تا شخصی که بهترین گزینه برایتان است را پیدا کنید.

تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان

خیلی از اشخاص در بزرگسالی متوجه می‌شوند که مبتلا به بیش فعالی هستند. بعضی از اشخاص هم بعد از تشخیص ابتلای فرزندانش متوجه مشکل خود می‌شوند. دسته دوم، زمانی که اطلاعاتشان درباره بیش فعالی زیاد می‌شود، تازه می‌فهمند که خودشان هم به همین عارضه دچارند. اما گروهی بزرگسالان هم هستند، که در نهایت، شدت علائم از حد تحملشان بیشتر شده و آنقدر در زندگی روزمره به مشکل برمی‌خورند که مجبور می‌شوند نزد پزشک بروند. اگر شما هم متوجه علائم و نشانه‌های بیش فعالی در خودتان شدید، برای مراجعه به یک متخصص سلامت روان نوبت بگیرید تا به طور کامل ارزیابی شوید.

ممکن است وقتی اولین نوبت را برای مراجعه می‌گیرید کمی دچار اضطراب شوید. اما، اگر بدانید چه چیزی در انتظارتان خواهد بود، دیگر فرایند ارزیابی بیش فعالی برایتان سردرگم کننده یا ترسناک نخواهد بود. خیلی از متخصصان از مراجعه کننده می‌خواهند تا قبل از ارزیابی یک پرسشنامه را پر کند. احتمالاً از شما خواسته خواهد شد تا یکی از نزدیکتان را معرفی کنید که بتواند در بخش‌هایی از ارزیابی‌ها شما را همراهی کند. متخصص، برای تشخیص بیش فعالی در شما، یک یا چند مورد از اقدامات زیر را انجام می‌دهد:

• از شما در مورد علائمتان می‌پرسد؛ مثلاً چه مدت است که از آن‌ها رنج می‌برید و آیا در گذشته هیچگونه مشکلی برایتان درست کرده‌اند یا خیر.
• آزمایش‌های بیش فعالی، از جمله چک‌لیست‌های علائم و تست‌های دامنه توجه، را انجام می‌دهد.
• با اعضای خانواده یا کسی که به شما نزدیک است درباره علائمتان صحبت می‌کند.
• شما را معاینه می‌کند تا مطمئن شود که علائمتان دلیل دیگری نداشته باشند.

آیا باید برای تعیین ابتلا به بیش فعالی بزرگسالان تست شوم؟

اگر در هر یک از زمینه‌های زیر مشکلات قابل توجهی دارید، ممکن است نیاز باشد که از لحاظ ابتلا به بیش فعالی ارزیابی شوید:

• شغل: اخراج یا استعفای مکرر از مشاغل
• کار یا مدرسه: داشتن عملکردی پایین‌تر از حد واقعی ظرفیت یا توانایی‌ها
• امور روزمره: ناتوانی در انجام کارهای روزانه‌ی خانه مثل پرداخت به موقع قبوض و مرتب کردن وسایل
• روابط: فراموش کردن چیزهای مهم، داشتن مشکل در تمام کردن کارها، ناراحت شدن به خاطر مسائل جزئی
• احساسات: داشتناسترسو نگرانی مداوم از اینکه به اهدافتان نرسیده‌اید و مسئولیت‌هایتان را به درستی انجام نداده‌اید

تشخیص بیش فعالی در کودکان

در طول مدتی که برای فهمیدن مشکل کودکتان تلاش می‌کنید، داشتن یک «روحیه تیمی» می‌تواند به شما کمک زیادی بکند. به یاد داشته باشید، که تنها نیستید و با کمک دیگران می‌توانید عارضه کودکتان را مشخص کنید. متخصصین آموزش دیده در زمینه تشخیص بیش فعالی، می‌توانند با همکاری شما، ارزیابی سریع و دقیقی از کودکتان به عمل بیاورند و در نهایت راهی برای درمان او پیدا کنند.

نقش شما به عنوان والدین

در مدتی که متخصصین در تلاش‌اند تا مشکل کودکتان را تشخیص بدهند، شما بهترین مشاور و مهمترین منبع حمایت از کودکتان خواهید بود. در این فرایند، نقش شما به عنوان پدر یا مادر هم عاطفی و هم عملی است. شما می‌توانید:

• در طول فرایند تشخیص، کودکتان را مورد حمایت عاطفی قرار بدهید.
• تمام تلاشتان را به کار بگیرد تا کودکتان را یک متخصص مجرب ویزیت کند و در صورت لزوم نظر متخصص دیگری را هم بخواهید.
• اطلاعات مفیدی را برای پزشکان کودکتان فراهم کنید، برای مثال، به سؤالات مربوط به وضعیت فعلی و سوابق پزشکی کودکتان، جواب‌های صادقانه و کامل بدهید.
• بر سرعت و دقت ارزیابی نظارت کنید.

نقش پزشک یا متخصص

معمولاً، علائم بیش فعالی کودکان را چند متخصص ارزیابی می‌کنند. پزشکان، روانشناسان بالینی و مشاورین مدرسه، مددکاران بالینی، متخصصین گفتاردرمانی، متخصصین یادگیری، و مربیان، هر کدام می‌توانند نقش مهمی در این ارزیابی داشته باشند.

برای کودکان هم، مثل بزرگسالان، هیچگونه روش تصویربرداری یا آزمایشگاهی‌ خاصی وجود ندارد که بیش فعالی با استفاده از آن تشخیص داده شود. برای همین، متخصصین براساس علائم قابل مشاهده و اطمینان از عدم دخالت سایر بیماری‌ها، تصمیم‌گیری می‌کنند. متخصصی که کودکتان را ارزیابی می‌کند، علاوه بر پرسیدن یک سری سؤالات ممکن است:

• از شما اطلاعات جامعی در مورد سوابق پزشکی و خانوادگی‌تان بخواهد
• یک معاینه کامل فیزیکی ویا عصبیِ عمومی به عمل آورده یا تجویز کند
• با شما، کودکتان و معلمان او مصاحبه جامعی انجام بدهد
• از ابزارهای استاندارد غربالگری برای بیش فعالی استفاده کند
• برای مدتی، کودکتان را موقع بازی یا در مدرسه تحت نظر داشته باشد
• از آزمون‌های روانشناسی برای اندازه‌گیری ضریب هوشی و ارزیابی میزان سازگاری اجتماعی و عاطفی کودکتان استفاده کند

ارزیابی کودک برای تعیین ابتلا به بیش فعالی

ممکن است با شنیدن اسم پزشکان، متخصصان و تست‌های مختلف بیش فعالی، روند تشخیص عارضه کودکتان کمی سردرگم کننده به نظرتان برسد. اما شما می‌توانید با انجام اقدامات زیر تا حد زیادی از سردرگمی و دردسر خود کم کنید.

• برای مراجعه به یک متخصص نوبت بگیرید. شما به عنوان والدین کودک، می‌توانید از طرف او (بدون حضور کودک) مراحل اولیه آزمون‌های بیش فعالی را آغاز کنید. هرچه زودتر این نوبت را بگیرید. زودتر می‌توانید برایبیش فعالی کودکاندرمانی پیدا کنید.
• با مدرسه کودکتان صحبت کنید. مستقیماً با مدیر مدرسه کودکتان تماس بگیرید و او را به طور کامل در جریان تلاشتان برای تشخیص عارضه کودک خود قرار بدهید.
• اطلاعات لازم را در اختیار متخصص قرار بدهید. حتماً، به سؤالات مربوط به رفتارهای کودکتان صادقانه جواب بدهید. دیدگاه شما نقش خیلی مهمی در فرایند ارزیابی دارد.
• نگذارید در روند تشخیص وقفه‌ای بیفتد. شما وکیل کودکتان هستید و این قدرت را دارید که از به تأخیر افتادن تشخیص عارضه او جلوگیری کنید. هر زمان که لازم دیدید با پزشکان معالج تماس بگیرید و ببینید که فرایند تشخیص در چه مرحله‌ای قرار دارد.
• در صورت نیاز، نظر متخصصان دیگری را هم جویا شوید. اگر به هر دلیل در مورد کافی بودن ارزیابی صورت گرفته از کودکتان شک دارید، می‌توانید نظر متخصص دیگری را هم در این زمینه بخواهید.

تشخیص بیش فعالی چه اهمیتی دارد

موقعی که مبتلا به بیش فعالی تشخیص داده می‌شوید، ممکن است ناراحت شده یا حتی بترسید، که البته این کاملاً طبیعی است. اما به یاد داشته باشید که تشخیص عارضه‌تان، اولین گام به سوی یک زندگی بهتر است. موقعی که متوجه شدید مشکلتان چیست می‌توانید درمان مناسب را شروع کرده و به تدریج علائمتان را کنترل کنید، تا در همه عرصه‌های زندگی احساس اعتماد به نفس بیشتری داشته باشید.

اینکه به شما بگویند بیش فعالی دارید ممکن است مثل یک برچسب زدن به نظرتان برسد، اما این عنوان، صرفاً توضیحی برای مشکلتان است. تشخیص صورت گرفته، به شما توضیح می‌دهد که چرا تا حالا در زمینه مهارت‌هایی مثل توجه کردن، پیروی از دستورالعمل‌ها، گوش دادنِ با دقت و مرتب‌سازی اشیاء و سازماندهی کارها (که انجامشان برای دیگران خیلی راحت است) مشکل داشته‌اید.

از این جهت، تشخیص عارضه قطعاً خیالتان راحت خواهد کرد. بدون شک اگر بدانید دلیل مشکلات شما یا کودکتان، نه کند ذهنی و تنبلی، بلکه ابتلا به یک عارضه بوده، که آن هم قابل کنترل است، آسودگی خاطر بیشتری خواهید داشت.

ضمناً، به یاد داشته باشید که ابتلا به بیش فعالی، حکم محکومیتِ به رنج کشیدن مادام‌العمر نیست. بعضی افراد علائم خفیفی دارند و بعضی دیگر مشکلاتشان شدیدتر است. اما، شدت مشکلات شما یا کودکتان هر اندازه که باشد، در نظر داشته باشید که گزینه‌های زیادی برای کنترل و مدیریت علائمتان دارید.

داشتن عارضه‌های دیگری در کنار بیش فعالی

تشخیص ابتلا به بیش فعالی به این معنی نیست که شخص مبتلا، عارضه روحی روانی دیگری نداشته باشد. اختلالات زیر جزء بیش فعالی نبوده اما بعضی وقت‌ها همراه این عارضه بروز کرده یا با آن اشتباه گرفته می‌شوند:

• اضطراب:نگرانی بیش از حدی است که مکرراً اتفاق می‌افتد و کنترل آن سخت است. علائم آن عبارتند از احساسبی‌قرارییا بی‌صبری، خستگی سریع، حملات پانیک، تحریک‌پذیری، تنش عضلانی و بی‌خوابی.
• افسردگی:علائم آن عبارتند از احساس نومیدی، درماندگی، تنفر از خود، تغییر در عادات خواب و تغذیه و بی‌علاقگی به فعالیت‌هایی که قبلاً از انجام آن‌ها لذت می‌بردید.
• ناتوانی‌های یادگیری:مشکل در یادگیری مهارت‌هایی مثل خواندن، نوشتن یا ریاضیات است. وقتی از دانش‌آموزان مبتلا به این اختلال آزمون‌های استاندارد گرفته می‌شود، می‌بینیم که سطح توانایی یا هوش آن‌ها خیلی بالاتر از نمراتی است که در کلاس می‌گرفته‌اند.
• مصرف مواد مخدر.: تکانشگری و آن دسته از مشکلات رفتاری که غالباً همراه با بیش فعالی دیده می‌شوند می‌توانند منجر به رو آوردن فرد مبتلا به الکل و مواد مخدر شود.

روند درمان بیش فعالی

تشخیص ابتلا به بیش فعالی می‌تواند تأثیر مثبتی بر زندگی‌تان بگذارد؛ چراکه شما را وادار می‌کند تا برای رفع علائمی که مانع خوشبختی‌ و پیشرفتتان شده‌اند اقدام کنید. اگر شما یا کودکتان مبتلا به بیش فعالی تشخیص داده شده‌اید بی‌معطلی درمان را شروع کنید. هرچه زودتر برای رفع علائمتان اقدام کنید، بهتر است.

کنترل بیش فعالی وقت و تلاش نسبتاً زیادی را می‌طلبد. پیدا کردن درمان مناسب برای این عارضه فرایند زمان‌بری است که نیاز به پشتکار و روحیه‌ی آزمون و خطا دارد. البته، شما می‌توانید با پیگیری مداوم اهداف زیر، این مسیر را برای خودتان هموارتر کنید:

کسب بیشترین اطلاعات ممکن درباره بیش فعالی، جلب حمایت و همکاری دیگران و داشتن یک سبک زنگی سالم.

همچنین در نظر داشته باشید که:

• بیش فعالی قابل درمان است. امیدتان را از دست ندهید، چراکه با دریافت درمان مناسب و حمایت کافی می‌توانید علائم بیش فعالی‌تان را تحت کنترل درآورده و زندگی‌تان را از نو بسازید.
• مسئولیت درمان به عهده خودتان است. اقدام برای مدیریت علائم بیش فعالی‌تان به عهده شما است. متخصصین می‌توانند به شما کمک کنند، اما در نهایت مسئولیت درمان بر دوش خودتان است.
• تا می‌توانید شناخت خود از بیش فعالی را بیشتر کنید. داشتن شناخت کامل از این اختلال به شما کمک خواهد کرد تا تصمیمات آگاهانه‌ای درباره‌ تمامی جنبه‌های زندگی و درمانتان بگیرید.
• حمایت دیگران، تأثیر چشمگیری در نتیجه درمان دارد. اگرچه درمان به عهده شما است، اما حمایت دیگران می‌تواند به حفظ انگیزه‌تان برای پشت سر گذاشتن مشکلات کمک زیادی بکند.

رفتار درمانی

بیش فعالی نه تنها باعث می‌شود که کودک به مسائل توجه نکند یا نتواند ساکت سر کلاس بنشیند بلکه بر روابط او با خانواده و سایر کودکان هم تأثیر منفی می‌گذارد. کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب رفتارهایی بروز می‌‌دهند که باعث وقفه در کار و افکار دیگران می‌شوند. رفتار درمانی می‌تواند به کاهش اینگونه رفتارها کمک ‌کند؛ البته، اگر رفتار درمانی، به محض تشخیص بیش فعالی، شروع شود غالباً نتیجه خوبی خواهد داد.

اهداف رفتار درمانی عبارتند از یادگیری یا تقویت رفتارهای مثبت و حذف رفتارهای ناخواسته یا مشکل‌زا. رفتار درمانی برای بیش فعالی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• آموزش مدیریت رفتار به والدین
• رفتار درمانیبرای کودک
• مداخلات رفتاری در کلاس درس

از این روش‌ها را می‌توان به طور همزمان هم استفاده کرد. برای کودکانی که در سنین کم در این برنامه‌های درمانی شرکت می‌کنند معمولاً مؤثرترین حالت این است که والدین و مربیان با همکاری یکدیگر به کودک کمک کنند.

کودکان کمتر از ۶ سال

برای کودکان خردسال مبتلا به بیش فعالی، رفتار درمانی ابزار مهمی است که می‌توان قبل از استفاده از دارو، به عنوان گام اول درمان از آن کمک گرفت، چراکه:

• آموزش مدیریت رفتار به والدین باعث می‌شود که والدین مهارت‌ها و استراتژی‌های لازم برای کمک به کودکشان را به دست بیاورند.
• تحقیقات نشان داده که آموزش مدیریت رفتار به والدین به اندازه دارو در درمان کودکان خردسال مبتلا به بیش فعالی مؤثر است.
• عوارض جانبی داروهای بیش فعالی برای کودکان خردسال بیشتر است تا برای کودکان بزرگتر.
• عوارض طولانی مدت داروهای بیش فعالی برای کودکان خردسال کاملاً به اثبات رسیده است.

کودکان سن مدرسه و نوجوانان

برای کوکان ۶ سال و بالاتر، ترکیبی از درمان‌های دارویی و رفتار درمانی توصیه شده است. برای این کودکان از روش‌های مختلف رفتار درمانی استفاده می‌شود، مثل:

• آموزش مدیریت رفتار به والدین
• مداخلات رفتاری در کلاس درس
• مداخلات همسالان، که بر رفتار تمرکز دارد
• آموزش مهارت‌های سازماندهی (Organizational skills)

این اقدامات زمانی بیشترین تأثیر را دارند که در کنار یکدیگر به کار گرفته شوند. البته، استفاده از هریک از آن‌ها به نیازهای شخصی کودک و شرایط خانواده‌اش بستگی دارد.

داروها

داروها می‌توانند به کودکان کمک کنند که علائم خود را مدیریت کرده و رفتارهایی که روزانه باعث مشکل پیدا کردن آن‌ها با خانواده، و دوستانشان می‌شود را کنترل کنند.

چند نوع دارو برای درمان بیش فعالی در کودکان (۶ سال و بالاتر) وجود دارد:

• محرک‌هاشناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین داروهای بیش فعالی هستند. این داروها که سرعت عمل بالایی دارند، می‌توانند علائم ۷۰ تا ۸۰% از کودکان مبتلا به بیش فعالی را کاهش بدهند.
• غیرمحرک‌هادر سال ۲۰۰۳ برای درمان بیش فعالی تأیید شده‌اند. تأثیر آن‌ها به اندازه محرک‌ها سریع نیست اما اثرشان می‌تواند تا ۲۴ ساعت باقی بماند.

داروها تأثیرات متفاوتی بر هر کودک داشته و می‌توانند عوارضی مثل کاهش اشتها یا اختلالات خواب داشته باشند. یک کودک ممکن است به یک دارو به خوبی جواب بدهد، اما به دیگری نه.

گاهی اوقات، نیاز است که پزشک داروها و دوزهای مختلفی را امتحان کند. محققان توصیه می‌کنند که پزشکان با مشاهده تأثیرات داروها، دوز و نوع دارو را طوری انتخاب کنند که در مجموع بین منافع و عوارضی که برای بیمار دارند یک تعادل برقرار شود. والدین هم باید در پیدا کردن بهترین دارو برای کودکشان با پزشک همکاری کنند.

نکاتی برای والدین

عمل به پیشنهادهای زیر می‌تواند به بهبود رفتار کودکتان کمک کند:

• یک برنامه روزانه داشته باشد. سعی کنید برنامه هر روزِ کودکتان (از زمان بیدار شدن تا خوابیدن) یکسان باشد.
• منظم باشد. کودک را تشویق کنید که کیف مدرسه، لباس‌ها و اسباب‌بازی‌هایش را هر روز در یک جای مشخص بگذارد تا دیگر گم نشوند.
• عوامل حواس پرتی را رفع کنید. موقعی که کودک تکالیفش را انجام می‌دهد تلویزیون را خاموش کنید، سر و صدا را کم کنید و محیط را تمیز نگه‌دارید. البته، بعضی از کودکان مبتلا به بیش فعالی اگر حرکت کنند یا به موسیقی آرامی گوش بدهند بهتر یاد می‌گیرند. باید ببینید کدام گزینه برای کودکتان جواب می‌دهد.
• گزینه‌ها را محدود کنید. برای اینکه کودکتان احساس سردرگمی یا تحریک بیش از حد نکند، گزینه‌هایی که از بین آن‌ها می‌تواند انتخاب کند را محدود کنید. مثلاً، فقط بتواند از بین دو غذا، یکی را انتخاب کند.
• با کودکتان شفاف و دقیق صحبت کنید. آنچه کودکتان گفته را برایش توضیح بدهید تا بفهمد که به حرف‌هایش گوش می‌دهید. اگر لازم بود چیزی بگویید، فقط از عبارت و جملات شفاف و مختصر استفاده کنید.
• به کودکتان کمک کنید تا برنامه‌ریزی کند. کارهای پیچیده را برایش به بخش‌های ساده‌تر و کوتاه‌تر تقسیم کنید. برای کارهای طولانی‌تر، اگر کودک زودتر کار را شروع کرده و استراحت‌های بین وقت داشته باشد استرس کمتری خواهد داشت.
• از اهداف یا جوایز استفاده کنید. فهرستی از یک سری اهداف تهیه کرده و رفتارهای مثبت کودک را یادداشت کنید و با آفرین گفتن یا دادن پاداش به او موفقیتش را یادآوری کنید. اهداف حتماً باید واقع‌بینانه باشند (گام‌های کوچک مهم‌اند).
• از تنبیهات مؤثر استفاده کنید. اگر از کودک رفتار نامناسبی سر زد، عوض سرزنش، فریاد یا کتک زدن، از راهنمایی‌های مؤثر، وقفه‌های کوتاه (time-outs) یا سلب امتیاز استفاده کنید.
• فرصت‌های مثبت خلق کنید. بعضی موقعیت‌های برای کودکان مبتلا بیش فعالی استرس‌زا است. فهمیدن اینکه کودکتان در چه کارهایی مهارت‌ دارد (مثل درس‌های مدرسه، ورزش، هنر یا بازی) کمک می‌کند تا تجربه‌های مثبتی برایش خلق شود.
• سبک زندگی سالمی داشته باشید. خوردن غذاهای مغذی، فعالیت فیزیکی فراوان، و خواب کافی، همگی مهم هستند. آن‌ها از بدتر شدن علائم بیش فعالی جلوگیری می‌کنند.
• بیش فعالی در بزرگسالان. حداقل یک سوم کودکان مبتلا به بیش فعالی تا بزرگسالی هم این عارضه را خواهند داشت. گزینه‌های درمانی موجود برای بزرگسالان عبارتند از دارو، روان ‌درمانی، آموزش، یا ترکیبی این درمان‌ها.