گاهی اوقات با توجه به سن کودک، بازی نکردن او با سایر کودکان طبیعی است اما باید بدانید که چه انتظاراتی از کودک خود در مراحل مختلف داشته باشید تا به موقع مشکلات احتمالی را تشخیص دهید. کودکان در طول زندگی خود با مراحل مختلفی مواجه می‌شوند و بازی کردن آنها با سایر کودکان یکی از آخرین مراحلی است که رشد کامل آن‌ها را تائید می‌‌کند و معمولاً با دوران پیش دبستانی همزمان می‌گردد. در این مقاله به بررسی هر آنچه که باید در خصوص رشد اجتماعی کودک خود بدانید می‌پردازیم تا اطلاعات لازم را به دست آورده و با آنچه که در مغز فرزند شما برای تصمیم گیری با سایر کودکان رخ می‌‌دهد آشنا شوید و بتوانید به او برای تبدیل شدن به فردی مهربان، سالم و با اعتماد به نفس بالا کمک کنید.

دلایل بازی نکردن کودک با اسباب بازی

یکی از مواردی که ذهن پدر و مادرها را درگیر می‌‌کند این است که کودک با هیچ یک از اسباب بازی‌های خود بازی نمی‌کند. در اکثر مواقع پدر و مادر هزینه زیادی را صرف خرید اسباب بازی می‌‌کنند و امیدوار هستند فرزندشان با آنها بازی کند اما کودک هیچ علاقه ای برای بازی کردن با آنها نشان می‌دهد. در بخش زیر به چند سؤال اشاره می‌‌کنیم که پاسخ دادن به آنها می‌تواند به پدر و مادر برای یافتن دلیل بازی نکردن فرزندشان با اسباب بازی کمک کند.

اسباب بازی‌ها برای کودک چالش برانگیز نیستند

کودکان از اسباب بازی برای ساختن علاقه مندی‌های خود استفاده می‌کنند به عبارتی آنها از این وسایل برای ایجاد چالش و یادگیری استفاده می‌کنند به همین دلیل باید اسباب بازی با نیازهای خاص کودک مطابقت داشته باشد. به عنوان مثال پازل یا انواع مختلف لگو برای کودکان برای کودکان دو ساله بسیار پیچیده است و کودک ۵ ساله نیز پس از چند بار بازی با آن خسته می‌‌شود و علاقه خود را از دست می‌دهد. کودک شما اکنون در چه مرحله ای از رشد قرار دارد: در حال ساخت دنیای خود است، به انجام بازی‌های خیالی می‌پردازد، در حال بازی با واگن قطار خود است یا در مرحله بهبود تعادل فیزیکی قرار دارد؟ با پاسخ به این سوال‌ها می‌توان به انتخاب اسباب بازی مناسب کودک پرداخت.

زیاد بودن اسباب بازی

حتی در مواردی که شما اسباب بازی‌های مناسب را برای فرزند خود خریداری می‌کنید داشتن اسباب بازی زیاد می‌تواند دلیلی برای بازی نکردن کودک با آنها باشد. تصور کنید که روی میز شما هفت نوع کامپیوتر، ۸ عدد گوشی‌ موبایل و ۲۰ عدد مداد و خودکار قرار دارد. یا تصور کنید در شرایط قصد آشپزی کردن را دارید که تمامی وسایل آشپزی روی کانتر پخش شده است. صرف نظر از این که شما انتخاب‌های زیادی دارید معمولاً سردرگم می‌‌شوید که این مسئله در خصوص اسباب بازی‌های کودک نیز صدق می‌کند زیرا کودک فضای کمی برای بازی کردن دارد و نمی‌داند که با کدام وسیله بازی کند.

وابستگی کودک به دیگران برای بازی کردن

در برخی مواقع پدر و مادر اسباب بازی‌های مناسب سن کودک را تهیه می‌‌کنند اما همچنان فرزند آنها برای بازی کردن به دوستان و اقوام و سایر اعضای خانواده وابسته است. خبر خوبی که باید به شما بدهیم این است که تنها نیستید و این مشکل در خانواده‌ها و فرهنگ‌های متفاوت دیده می‌شود. همه ما شنیده ایم که باید با کودک خود بازی کنیم، با او شعر بخوانیم و حتی با او دست بزنیم، حتی در شرایطی که کسی با کودک بازی نمی‌‌کند باید زمان کافی برای بازی کردن با خود را داشته باشد. در صورتی که بارها متوجه شده اید کودکتان برای بازی کردن به شما نیاز دارد باید او را تشویق کنید به تنهایی و به صورت مستقل بازی کند. در ابتدا به آرامی و به تدریج از او فاصله بگیرید و هنگامی که فرزند شما در حال بازی کردن است فقط نقش کمکی داشته باشید تا فرزند شما یاد بگیرد به تنهایی بازی کند.

کهنه شدن اسباب بازی

یکی دیگر از دلایل بازی نکردن کودک با اسباب بازی‌هایش کهنه شدن آنها است. هنگامی که کودک به مدت طولانی از یک اسباب بازی استفاده کند علاقه خود به آن عروسک را از دست خواهد داد که در چنین شرایطی بهتر است اسباب بازی قدیمی را با یک اسباب بازی جدید تعویض کنید. کودک خیلی زود به اسباب بازی خود عادت می‌کند و اسباب بازی دیگر برای جذابیت و هیجانی برای او ندارد. در این شرایط می‌توانید اسباب بازی‌های قدیمی کودک را مدتی از دسترس او خارج کنید و پس از مدتی دوباره آنها را در اختیارش قرار دهید. با این کار علاوه بر ایجاد هیجان در کودک می‌توانید به جمع و جور شدن منزل خود نیز کمک کنید.

در دسترس بودن اسباب بازی

گاهی اوقات اسباب بازی هیجانی را در کودک ایجاد نمی‌کند و کودک نمی‌داند چگونه از آنها استفاده کند یا در بازی‌های خود به آنها نقش بدهد. اگر شما مربی بهترین موزه کودک بودید چگونه به اتاق بازی و اسباب بازی‌ها نظم می‌دادید که برای کودک جذاب باشند؟ هنر ایجاد انگیزه در کودکان و دعوت از آنها برای بازی اهمیت بسیار زیادی دارد.

رشد اجتماعی در کودکان چگونه رخمی‌دهد؟

• در ۱۸ ماه اول زندگی کودک با اعضای درجه یک خانواده آشنا می‌‌شود و این افراد در کانون توجه کودک قرار می‌‌گیرند. ممکن است کودک با سایر کودکان نیز آشنا شود اما از لحاظ عاطفی به برخی از بزرگسالان زندگی خود وابستگی دارد.
• در فاصله ۱۸ ماهگی تا ۲ سالگی معمولاً فرزند شما به حضور سایر کودکان توجه می‌‌کند اما به بازی کردن با آنها نمی‌پردازد.
• در دو سالگی معمولاً کودک شروع به بازی کردن با سایر کودکان می‌نماید. به این مرحله بازی یکسان گفته می‌شود و یکی از مهمترین مراحل رشد اجتماعی کودک محسوب می‌گردد. در این مرحله ممکن است فرزند شما با سایر کودکان بزرگتر از خود بازی کند.
• در سن ۳ سالگی کودکان شروع به بازی کردن با یکدیگر می‌کنند، از یکدیگر الگو می‌گیرند و به نوبت بازی می‌کنند. این مرحله تحت عنوان بازی ارتباطی شناخته می‌شود. اکثر کودکان می‌توانند از پدر و مادر خود جدا شوند و با سایرین بازی کنند.
• در سن ۴ سالگی کودکان می‌توانند به راحتی به انجام بازی‌های مشارکتی بپردازند و بازی با دیگران را به تنها بازی کردن ترجیح می‌‌دهند. کودکان در هنگام بازی کردن از قواعد ساده پیروی می‌‌کنند.
• در نهایت کودک در سن پنج سالگی به برقراری ارتباط با سایرین می‌‌پردازد و بر نحوه رفتار آنها تأثیر می‌گذارد. کودک از دوست داشته شدن لذت می‌برد و به خوشحال کردن دوستان خود می‌‌پردازد تا لحظات هیجان انگیزی را با آنها تجربه کند.

رشد اجتماعی در تمامی مراحل زندگی کودک ادامه پیدا می‌کند و هرگز به پایان نمی‌رسد. احساسات، علایق، دوستی و تجربیات زندگی نقش مهمی را در فرآیند رشد کودک و گذر از دوران کودکی به نوجوانی و بزرگسالی ایفا می‌کنند. در واقع کودک در ابتدای مسیر رشد قرار دارد.

در چه مواقعی بازی نکردن کودک با سایرین نگران کننده است؟

همان ‌گونه که متوجه شدید سرعت رشد اجتماعی کودک پایین است. این مرحله ارتباط نزدیکی به رشد عاطفی و شناختی کودک و درک او از احساسات و عملکرد دیگران در خصوص خود دارد. تجربیات اجتماعی در دوران کودکی تأثیرات بسیار زیادی در روابط انسان در بزرگسالی دارد.

نحوه برقراری ارتباط در همه افراد یکسان نیست و این مسئله درباره کودکان نیز صدق می‌‌کند. برخی از کودکان به طور طبیعی اعتماد به نفس بیشتری دارند حال آنکه برخی دیگر خجالتی هستند. این دو گروه کاملاً طبیعی هستند اما یادگیری نحوه برقراری ارتباط با دیگران در کودکان خجالتی سخت‌تر است. بازی کردن یکی از مراحل بسیار مهم در فرآیند رشد کودک به ویژه رشد اجتماعی او محسوب می‌شود. به این ترتیب باید مسئله بازی نکردن فرزند شما با دیگران با توجه به سن و سالش مورد ارزیابی قرار بگیرد تا پزشک بتواند نظر قطعی خود را اعلام کند.

بازی نکردن کودک دو ساله با سایرین

اگر کودک شما دو سال دارد و با دیگران بازی نمی‌کند نگران نباشید زیرا معمولاً این گروه از کودکان تمایلی به بازی کردن با سایرین ندارند. در این سن رشد اجتماعی کودک به جایی نرسیده که بتواند با دیگران بازی کند.

اما فراهم کردن فرصت بازی با سایر کودکان و وقت گذراندن با آنها کمک بسیار زیادی به فرزند شما می‌نماید و او را برای مرحله بعدی رشد اجتماعی آماده می‌کند.

بازی نکردن کودک سه ساله با دیگران

در این سن کودک یاد می‌‌گیرد به تدریج با دیگران بازی کند اما همچنان به پدر و مادر و سایر نزدیکان خود وابستگی دارد به همین دلیل اگر کودک سه ساله شما تمایلی به بازی کردن با دیگران ندارد یا با آنها بازی نمی‌کند می‌توانید با رعایت چند نکته به او کمک کنید. اولین کاری که می‌توانید انجام دهید ملحق شدن به کودک برای بازی کردن است زیرا هنگامی که کودک می‌بیند قصد بازی کردن با او را دارید احساس امنیت بیشتری می‌کند و اعتماد به نفس او در برخورد با دیگران افزایش می‌‌یابد.

به خاطر داشته باشید که در این مرحله کودک به صورت مشارکتی بازی نمی‌‌کند اما شروع به الگو برداری از دیگران خواهد کرد به عنوان مثال اگر کودکان شروع به دویدن نمایند او نیز می‌دود. شما می‌توانید از کودک خود دعوت کنید با سایرین بازی کند اما او را تحت فشار نگذارید. برخی از کودکان در این سن به تماشای بازی کردن دیگران نیاز دارند که در این شرایط باید کنار او بایستید و به او یاد بدهید هیچ خطری او را متوجه نمی‌کند و می‌تواند از بازی کردن لذت ببرد.

بازی نکردن کودک ۴ ساله با دیگران

در سن ۴ سالگی باید کودک شما به بازی مشارکتی با سایرین علاقه نشان دهد و تمایل به برقراری ارتباط با کودکان هم سن خود را داشته باشد. در این سن کودک باید بتواند از قوانین بازی پیروی کند و به انجام بازی‌های خیالی با دیگران بپردازد. اگر کودک چهار ساله شما با دیگران بازی نمی‌کند و از بازی با آنها امتناع می‌کند و باید به فکر پیدا کردن علت آن باشید. سعی کنید در محیط منزل که کودک اعتماد به نفس و آرامش بیشتری دارد زمینه انجام بازی‌های گروهی را فراهم کنید.

به طراحی چند فعالیت ساختارمند بپردازید و قبل از انجام دادن آنها با کودک خود صحبت کنید. معمولاً کودکان خجالتی در این شرایط بهتر عمل می‌‌کنند زیرا می‌‌دانند قرار است چه کاری انجام دهند. انجام دادن برخی بازی‌ها از قبیل بازی در آب، بازی با شن، نقاشی، آشپزی و استفاده از خمیر بازی نتایج خوبی را به بار می‌آورد. کودک به همکاری نیاز دارد تا به انجام بازی تشویق شود. پس از بازی در منزل می‌توانید کودک خود را به پارک یا پیک نیک ببرید و او را به داشتن فعالیت جسمانی را تشویق کنید تا اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد سپس اجازه دهید به تنهایی بازی کند.

بازی نکردن کودک پنج ساله

اگر کودک ۵ ساله شما از بازی کردن با دیگران به شدت امتناع می‌کند احتمالاً بسیار خجالتی است و اعتماد به نفس پایینی دارد. اگر این وضعیت یک بخش طبیعی از شخصیت او است باید زمان زیادی را صرف کنید تا به او یاد بدهید که هیچ مشکلی وجود ندارد. اگر کودک ۵ ساله شما به هیچ عنوان با دوستان خود ارتباط برقرار نمی‌‌کند و از شما جدا نمی‌‌شود بهتر است از پزشک کمک بگیرید تا اطمینان حاصل کند که کودک شما دچار مشکلات رشد و نمو نیست یا در صورت وجود هرگونه مشکلی بتوانند اقدامات لازم را انجام دهد.

۱۶ روش برای بهبود مهارت‌های اجتماعی کودک

کودک بازی کردن با دیگران را از پدر و مادر یاد می‌‌گیرد. به همین دلیل بازی کردن با کودک اهمیت بسیار زیادی دارد. پدر و مادر اولین افرادی هستند که با کودک ارتباط برقرار می‌‌کنند و می‌‌توانند نحوه بازی کردن با دیگران را به او یاد دهند. در ادامه به مواردی برای تقویت این مهارت اشاره می‌کنیم:

تشویق کودک به استفاده مشترک از اسباب بازی

در سنین کودکی می‌توان نحوه استفاده مشترک از وسایل و اسباب بازی را به کودک آموزش داد. هنگامی که کودک بزرگتر می‌‌شود می‌توانید او را تشویق کنید اسباب بازی‌هایش را به شما یا سایر اعضای خانواده بدهد تا به یکدیگر بازی کنید پس از این مرحله (که معمولاً برای آن‌ها راحت نیست) باید کودک خود او را تشویق کنید که با علاقه با دیگران بازی کند و اسباب بازی خود را به آنها بدهد.

آموزش بازی کردن به نوبت

در این مرحله باید همانند مرحله بالا صبور باشید و با انجام دادن بازی‌های ساده و دونفره نحوه بازی کردن به نوبت را به فرزندتان آموزش دهید. در صورتی که این مرحله را در سنین کودکی انجام دهید توانایی پذیرش دیگران و بازی با آنها را خواهد داشت. به نوبت بازی کردن و استفاده از وسایل مشترک در کودکان زیر ۳ سال دشوار است به همین دلیل باید مرحله به مرحله فرزندتان را آماده کنید.

آموزش مهربان بودن با دیگران

آموزش مهربان بودن با دیگران یکی از مهارت‌های اجتماعی بسیار مهم است که به کودک یاد می‌دهد نسبت به دیگران شفقت داشته باشد و احساسات آنها را درک کند. شما می‌توانید با نشان دادن مهربانی خود نسبت به دیگران و تشویق کودک به صحبت کردن درباره احساسات خود در این راستا گام بردارید. کودکی که به مهربان بودن تشویق می‌شود هنگام بازی کردن با دیگران و برقراری ارتباطات اجتماعی موفقیت بیشتری به دست می‌آورد.

طراحی بازی با امکان مشاهده کودک

سعی کنید به طراحی بازی‌هایی بپردازید که امکان مشاهده و ارزیابی کودک وجود دارد. بازی کردن در محیط منزل ساده ترین روش برای تشویق مهارت‌های اجتماعی کودک است.

گردش خارج از منزل

کودک خود را بیرون ببرید تا جهان را ببیند. حتی اگر کودک شما فقط قصد مشاهده محیط بیرون از منزل را دارد به او فرصت بدهید تا با دیگران ارتباط برقرار کند.

تشویق کودک برای استفاده از قدرت تخیل

کودکان بازی کردن در دنیای خیالی را دوست دارند و این امر یک بخش مهم از فرآیند رشد اجتماعی آنها است. تشویق کودک به انجام دادن بازی‌های خیالی اولین گام مهم برای ایجاد اعتماد به نفس در کودک و تقویت توانایی او برای بازی با دیگران است.

آموزش رفتار صحیح به کودک

درست رفتار کردن یکی از مهارت‌های اجتماعی بسیار مهمی است که باید کودک بیاموزد. الگوی خوبی برای فرزندتان باشید زیرا تقویت مهارت‌های اجتماعی کودک با نگاه کردن به رفتار شما شکل می‌گیرد.

ایجاد فرصت برای بازی با دیگران

هنگامی که شما بدون تحت فشار قرار دادن کودک خود به او فرصت بازی با دیگران را می‌دهید کمک بسیار زیادی به شکل گیری مهارت‌های اجتماعی او خواهید کرد. رفتن به پارک و شرکت در زمین بازی کودکان یا حضور در گروه‌های مادر و کودک می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.

صحبت کردن با کودک درباره محیط‌های ترسناک

هنگامی که کودک شما با یک محیط چالش ‌برانگیز مواجه می‌شود باید به احساسات او توجه داشته باشید. اگر کودک شما آنقدر بزرگ شده است که می‌‌تواند درباره ترس خود از محیط صحبت کند با او شروع به صحبت کردن نمایید و از روش‌هایی که به بهتر شدن حالش کمک می‌کند بهره بگیرید. گوش دادن به فرزندتان می‌‌تواند اطلاعات خوبی را درباره آنچه باعث ترس شده است در اختیارتان بگذارد. اگر کودکتان تمایلی به بازی با کودکان در یک محیط جدید ندارد و او را تحت فشار نگذارید و به او احساس بدی ندهید.

آموزش نحوه احوال پرسی با دیگران

یادگیری نحوه احوال پرسی با دیگران یکی دیگر از مهارت‌های مهم اجتماعی است که پدر و مادر به فرزند خود یاد می‌دهند. اگر کودک شما بتواند به راحتی به دیگران سلام کند و اسم خود را بگوید توانایی ادامه گفت و گو را خواهد داشت و به عبارتی یخ او آب می‌شود.

صبور بودن هنگام بردن کودک به یک محیط جدید

اگر کودک شما هنگام ورود به یک محیط جدید مضطرب می‌‌شود باید به اعتماد به نفس بیشتری بدهید اما چنانچه اضطراب کودک باعث نگرانی شما شود اوضاع بدتر خواهد شد به همین دلیل باید به او نشان دهید که نگران نیستید. اگر محیط جدید باعث ایجاد اضطراب در شما نشده است سعی کنید به تدریج به ایجاد آرامش در فرزندتان بپردازید.

فراهم کردن امکان کشف فضا توسط کودک

باید به کودک خود اجازه دهید به کشف فضا و محیط اطراف بپردازد اما هرگز او را به بازی کردن وادار نکنید به ویژه اگر تمایلی به بازی ندارد. می‌توانید خودتان به سایر کودکان ملحق شوید تا فرزند شما نیز کنارتان قرار بگیرد و شروع به بازی کند.

کشف کردن فعالیت‌های اجتماعی دلخواه کودک

یکی دیگر از روش‌های عالی برای تقویت مهارت‌های اجتماعی کودک کشف کردن فعالیت‌های اجتماعی دلخواه او است. اگر کودک شما از نقاشی و یا کاردستی درست کردن لذت می‌برد فرصت انجام این فعالیت‌ها را در اختیارش قرار دهید. اگر کودک شما از شنا کردن لذت می‌برد او را در کلاس شنا ثبت نام کنید. انجام دادن هر گونه فعالیتی که به اعتماد به نفس و آرامش می‌دهد را بررسی کنید و کودکتان را به انجام آنها تشویق نمایید.

اجتناب از متفاوت جلوه دادن کودک

کودکان دوست ندارند با سایرین تفاوت داشته باشند بلکه شبیه بودن به آنها را ترجیح می‌دهند. یکی از روش‌هایی که می‌‌تواند در این راستا به کودک شما کمک کند این است که لباس او شبیه لباس سایر کودکان باشد. گاهی اوقات پدر و مادر ترجیح می‌‌دهند سبک لباس پوشیدن کودکشان متفاوت باشد اما کودک تمایلی به جلب توجه دیگران ندارد. به هیچ عنوان کودک خود را تحت فشار قرار ندهید.

صحبت کردن با معلمین و پرستاران کودک

اگر نگران رفتار کودک خود در جامعه هستید بهتر است با معلم و پرستار کودک خود مشورت نمایید و نظر آنها را در این رابطه جویا شوید تا بتوانید در صورت نیاز تصمیم درستی بگیرید.

آموزش نحوه همکاری کردن کودک با سایرین

همکاری کردن با دیگران یکی دیگر از بخش‌های مهم مهارت اجتماعی محسوب می‌شود. از کودک خود بخواهید به جمع آوری اسباب بازی‌هایش بپردازد تا به این ترتیب در محیط منزل همکاری کردن را یاد بگیرد. به طور کلی محیط منزل می‌تواند الگوی خوبی برای کودک باشد و همکاری با دیگران را به او آموزش دهد. به خاطر داشته باشید که شما الگوی کودک خود هستید و فرزندتان آینه رفتار شما در جامعه است.