تشخیص مشکل حافظه در فرزند شما یا یک نوجوان، می­تواند بسیار از لحاظ عصبی مشکل­‌ساز باشد. ممکن است شما تصور کنید که نقص‌های حافظ‌ه­ای در دوران رشد عادی هستند، یا اینکه قطعی لحظ‌ه­ای در حافظه، به مشکل جدی­‌تری اشاره می­کند.

به جای نگرانی درباره احتمالات، با درمانگر­های متخصص در ارتباط باشید. آن­ها در مشخص کردن دلایل مشکلات حافظه،­ تخصص دارند. آن­ها می­‌توانند با شما و فرزند شما برای غلبه بر چالش‌­ها و بازگردانی حافظه­‌شان، کار کنند.

علت مشکلات حافظه در کودکان

برای کسب اطلاعات درباره متداول­ترین دلایل ایجاد مشکلات حافظه در کودکان، ادامه متن را مطالعه فرمایید.

ناتوانی‌­های رشدی و ذهنی

ناتوانی­‌های رشدی و ذهنی مانندبیش­‌فعالی،اوتیسم، سندروم داون، سندروم رِت و اختلال در رشد زبانی، متداول­ترین دلایل به وجود آمدن مشکلات حافظه­‌ای هستند. برخی از این مشکلات ممکن است بر حافظه بلندمدت و دیداری تاثیر داشته باشند و اکثراً در حافظه در حال کار اختلال ایجاد کنند.

حافظه در حال کار، به کودکان (و بزرگسالان) قابلیت ثبت اطلاعات را تا زمان کامل کردن یک کار یا گرفتن یک تصمیم، می­‌دهد. این نوع از حافظه فقط تا چند ثانیه دوام می‌­آورد و ظرفیت محدودی دارد. بیشتر افراد می­‌توانند فقط تا چند تکه از اطلاعات را در حافظه در حال کار خود، در یک زمان، نگه دارند.

بدون داشتن یک حافظه قوی و در حال کار، فرزند شما به سختی اقدام به توجه خواهد کرد. آن­ها در زمینه‌­های مدیریت زمان، برنامه­‌ریزی برای فعالیت­ها و ترتیب برداشتن قدم­ برای رسیدن به اهداف، مشکل دارند. شما ممکن است متوجه شوید که آن­ها نمی­‌توانند از دستورالعمل­ها پیروی کنند و معمولاً تکالیف درسی یا کارهای خانه را کامل انجام نمی‌­دهند.

ضربات و آسیب­های مغزی ناشی از سانحه

ضربه مغزییا آسیب­ شدید مغزی در اثر سانحه، هنگامی اتفاق می­افتد که در آن یک ضربه ناگهانی موجب جابه‌­جا شدن مغز گردد. مغز به یک سمت حرکت می­‌کند، و بعد از آن به طور ناگهانی به سمت مخالف عقب­‌نشینی می­کند.

فرزند شما یا یک نوجوان می­تواند یک آسیب مغزی را از حد خفیف تا شدید، بعد از اصابت ضربه مستقیم به سر خود و در اثر سانحه، تجربه کند. ولی آن­ها همچنین میتوانند با یک ضربه مغزی، بعد از یک برخورد شدید به بدن، مواجه شوند.

از دست دادن حافظه یا فراموشی، یکی از متداول­ترین علائم ضربات مغزی در اثر سانحه می­باشد. در بیشتر موارد، این ضربات مغزی بر حافظه کوتاه‌­مدت تاثیر می­گذارد. بنابراین، فرزند شما ممکن است اتفاقات قبل از آسیب­‌دیدگی خود را به یاد نداشته باشد.

بیشتر بچه‌­ها ممکن است پس از یک ضربه مغزی ناشی از سانحه، سریعاً بهبود پیدا کنند. اما، حتی با وجود داشتن یک آسیب مغزی خفیف، فراموشی ناشی از آن میتواند تا هفته‌­ها و ماه­ها بعد برای بچه­‌ها ادامه پیدا کند.

اختلالات پزشکی و سلامت روان

موارد زیادی از وضعیت­های پزشکی و اختلالات سلامت روان ممکن است بر حافظه کوتاه‌­مدت و بلند­مدت تاثیرگذار باشد. مثال­های زیر فقط بخشی از این موارد هستند:

• اختلال اضطراب پس از سانحه
• اختلال وسواس فکری
• اختلال دوقطبی
• صرع
• کمبود خواب
• بیماری­های متابولیک
• بیماری میتوکندری
• تومورهای مغزی
• عفونت­های مغزی
• سوء­مصرف مواد مخدر
• لوپوس اریتماتوی سیستماتیک با آغاز دوران کودکی
• پانداس (PANDAS) و پانس (PANS)

اختلالات عصبی خودایمنی کودکان که مرتبط با عفونت­‌های استرپتوکوک می­باشد (PANDAS)، به همراه سندروم عصبی حاد با آغاز دوران کودکی (PANS)، باعث ایجاد علائم سریع و شدید وسواس فکری خواهند شد. آن­ها همچنین، به صورت واضح، با از دست دادن حافظه غیرکلامی همراه خواهند بود.

ضربات روحی دوران کودکی

هر گونه ضربه روحی می­تواند باعث به وجود آمدن فراموشی گردد. این امر می­تواند به صورت تهدیدی برای امنیت کودک، برخوردهای ادامه‌­دار با یک فرد قلدر، یا سوءاستفاده فیزیکی یا احساسی، نشان داده شود. اما، این نوع از مشکل حافظه‌­ای ممکن است فراموشی کامل یک فرد را نشان ندهد.

در انواع دیگری از فراموشی، مغز حافظه را ذخیره و حفظ نمی­‌کند. هنگامی که کودکان وقایع دردناک را به خاطر نمی­‌آورند، احتمال اینکه آن خاطره در مغزشان وجود داشته، ولی قابل دست­یابی نباشد، وجود دارد. به این مورد، اختلال تفکیکی گفته می­شود.

تمامی افراد، گاه و بیگاه، با مشکل تفکیک مواجه می­شوند. برای مثال، رویاپردازی یا غرق شدن در یک کتاب یا فیلم خوب، باعث ایجاد حس تفکیک یا قطع ارتباط خفیف از محیط اطراف شما می­گردد. یک ضربه روحی می­تواند باعث ایجاد حس تفکیک عمیق‌­تری گردد و هدفی را در این راستا دنبال می­کند: از کودکان و نوجوانان با تکیه بر قابلیت فراموش کردن حوادث یا احساسات غافلگیرکننده، ترسناک، دلهره‌­آور و دردناک، محافظت می­کند.

چرا باید در صورت دیدن مشکلات درحافظه در حال کار فرزندم، به متخصص مراجعه کنم؟

به زبان ساده، مشکلات حافظه در حال کار، ممکن است باعث از دست رفتن فرصت­های آموزشی گردد. در گذر زمان، از دست دادن این فرصت­‌های مکرر آموزشی منجر به کند شدن پیشرفت تحصیلی و دست­آوردهای ضعیف علمی خواهد شد.

این مشکل همچنین می­تواند خود را در چالش­های روزانه‌­ای مانند لباس پوشیدن، آماده کردن کیف مدرسه و استقلال در روال­‌های منظم مانند آمادگی قبل از خواب، نشان دهد.

در صورت عدم درمان، چه مسائلی ممکن است در اثر مشکلات حافظه در حال کار به وجود آید؟

هنگامی که کودکان با حافظه در حال کار خود مشکل داشته باشند، با موارد زیر نیز مشکل خواهند داشت:

• پیشرفت مهارت­های سوادآموزی مانند خواندن و نوشتن
• ریاضیات
• کامل کردن تکالیف تحصیلی در سطوح بالا
• پیشرفت در سطحی برابر با همسالان خود که ممکن است باعث ایجاد انزوای اجتماعی و کمبود اعتمادبه­‌نفس شود.
• رسیدن به پتانسیل کامل علمی در مدرسه

فعالیت­های درمانی تخصصی برای بهبود حافظه

درمان تخصصی می­تواند در راستای جبران حافظه از دست رفته و کسب استقلال بیشتر، به بیماران کمک بسیاری کند. بیماری­های آلزایمر، زوال عقلی و اختلال شناختی خفیف، می­توانند در قابلیت یک شخص برای حفظ اطلاعات موردنیاز و تکمیل وظایف روزانه، تاثیر بگذارند. درمان تخصصی می­تواند با پشتیبانی از بهبود حافظه در حال کار و به حداکثر رساندن قدرت بیمار، کمک کند. بعضی از قدم­ها که توسط یک درمانگر متخصص برداشته می­شود، در زیر نوشته شده است:

• کاهش اضطراب، استرس و فشار
• به وجود آوردن روال­ها و فرآیندهایی واضح
• یادآوری­های دیداری (مانند درست کردن یک چک‌­لیست و قرار دادن آن در حمام برای یادآوری به بیمار درباره ترتیب آماده شدن و لباس پوشیدن در صبح).
• انجام فعالیت­ها برای قوی­‌سازی حافظه در حال کار

یک درمانگر تخصصی حرفه‌­ای، طیف گسترده‌­ای از فعالیت­ها را که باب طبع هر بیماری است و به آن­ها در قوی­‌سازی حافظه و استقلال کمک می­‌کند، را در اختیار خواهد داشت. مثال­هایی از فعالیت­های حافظه در حال کار در درمان تخصصی عبارتند از:

تطبیق تصویر

تطبیق تصاویر با مهارت­های حافظه دیداری، ارتباطی مستقیم دارد. این فعالیت می­تواند در شرایط مختلف، کم و بیش دشوار باشد و درمانگر متخصص به تعیین میزان دشواری آن برای هر بیمار، کمک می­کند.

تطبیق حرف

این فعالیت با مهارت­های حافظه کلامی ارتباطی مستقیم دارد و مانند تطبیق تصاویر می­تواند برای مراحل مختلفی از سختی تنظیم شود.

دسته­‌بندی اشیاء

فعالیت درمانی تخصصی که در آن از بیمار درخواست می­گردد تا اشیاء در دسته‌­بندی قرار داده شود (مانند “اشیایی که متعلق به آشپزخانه هستند”)، به قوی­‌سازی حافظه در حال کار کمک می­کند. این فعالیت­ها می­توانند به وسیله عکس، حرف یا اشیاء خانه انجام شوند.

سکانس­‌بندی وظایف

دنبال کردن دستورالعمل­های پخت غذا، شستن لباس­ها و چیدن میز، همه مثال­هایی از وظایف چندمرحله‌­ای هستند. یک درمانگر متخصص ممکن است از وظایفی مشابه برای قوی‌­سازی حافظه در حال کار بیمار استفاده کند.

ورزش­های ایروبیک یا تمرین­های مقاومتی

این مورد ممکن است باعث غافلگیری شما شود، ولی تحقیقات نشان داده‌­اند که تمرین­های مقاومتی و ورزش­های ایروبیک واقعاً می­توانند باعث قوی­­تر شدن مغز شما شوند! بعضی درمانگرهای متخصص از این عمل به عنوان یک امتیاز برای تشویق بیماران خود به فعالیت­های فیزیکی برای سلامت بدن و مغز، استفاده می­کنند.

والدین چگونه می­توانند کمک کنند؟

شما می­توانید با ساختن استراتژی­های ساده در زندگی روزمره، کارکرد حافظه فرزند خود را بهبود دهید.

کار کردن بر روی مهارت­های تجسمی

بچه‌­ها را تشویق کنید تا یک عکس از چیزی که الان خوانده یا شنیده‌­اند را در ذهنشان به وجود آورند. برای مثال، فرض کنید که از فرزند خود درخواست کرده­‌اید تا میزی برای پنج نفر بچیند. از فرزند خود درخواست کنید تا شکل چینش میز را تصور و آن را نقاشی کند. هرچه قدرت تجسم در بچه‌­ها بهتر شود، به جای کشیدن عکس، میتوانند آن را برای شما توصیف کنند.

فرزند خود را وادار کنید به شما درس بدهد

قابلیت توصیف چگونگی انجام شدن یک کار، شامل معنی­‌دار شدن اطلاعات و تکمیل آن به صورت ذهنی می­‌باشد. شاید فرزند شما در حال یادگیری یک مهارت، مانند دریبل زدن در ورزش بسکتبال باشد. از فرزند خود درخواست کنید تا این مهارت را به شما آموزش دهد. معلمان عملی مشابه را در کلاس خود با دسته‌­بندی دانش­‌آموزان انجام می­دهند. این به دانش‌­آموزان اجازه می­دهد به جای انتظار برای پاسخگویی، بلافاصله با اطلاعات دریافت شده، کار کنند.

بازی­هایی را امتحان کنید که حافظه دیداری دارند

بازی­های تطابقی زیادی وجود دارد که به پرورش حافظه دیداری بچه‌­ها کمک می­کند. شما همچنین می­توانید مجله­‌ای به بچه­‌ها بدهید و از آن­ها درخواست کنید تا دور کلمه and یا حرف a خط بکشند و آن­ها را با دایره معلوم کنند. پلاک‌­ها نیز می­توانند موضوع جالبی برای بازی باشند. به نوبت حروف و شماره‌­های حک شده بر روی پلاک­ها بخوانید و آن­ها را به صورت برعکس نیز بازگو کنید.

تشویق به خواندن فعالانه

ماژیک‌­های هایلایت و یادداشت­های چسبان، به دلیلی محبوب هستند. نوشتن یادداشت­های کوچک، خط­‌کشی و هایلایت کردن نوشته‌­ها می­‌تواند به بچه­‌ها در حفظ کردن اطلاعات تا زمان جواب دادن به سوالات مربوطه، کمک کند. بلند صحبت کردن و پرسیدن سوال درباره موارد خواندنی نیز می­تواند به حافظه در حال کار کمک کند. این استراتژی­های فعال در خواندن نیز، می­تواند باعث شکل­‌گیری حافظه بلندمدت شود.

اطلاعات را به دسته‌­های کوچکتری تبدیل کنید

آیا دلیل وجود خط تیره در شماره­‌های تلفن و تامین اجتماعی را می­دانید؟ دلیل آن، آسانی حفظ کردن گروه­های کوچک اعداد نسبت به خطوط طولانی می­باشد. این نکته را در ذهن داشته باشید که شما باید به فرزند خود جهت­‌دهی‌­های چند‌مرحله­‌ای را آموزش دهید. آن­ها را یادداشت یا به صورت دانه‌­دانه برای فرزند خود مشخص کنید. شما همچنین می­توانید از برنامه­­‌سازهای گرافیکی برای تبدیل تکالیف نوشتنی خود به قسمت­‌های کوچکتر، استفاده کنید.

شرایط چند حسی به وجود آورید

استفاده از حس­های گوناگون برای پردازش اطلاعات می­تواند به حافظه در حال کار و حافظه بلندمدت کمک کند. وظایف رو یادداشت کنید تا فرزند شما بتواند آن­­ها را ببیند. آن­ها را بلند بازگو کنید تا فرزند شما بتواند آن­ها را بشنود. در هنگام توضیح دادن وظایف خانه که فرزندتان موظف به انجام آن می­باشد، در داخل خانه راه بروید. استفاده از استراتژی­های چند حسی، می­تواند به بچه‌­ها کمک کند تا اطلاعات را در ذهن خود تا زمان استفاده، نگه دارند.

به ارتباط‌­گیری فرزندتان کمک کنید

به فرزند خود در شکل­‌گیری پیوستگی­ها که جزئیات مختلف را به همدیگر مرتبط می­کند و باعث می­شود آنها جزئیات را بیش از پیش به خاطر ­بسپارند، کمک کنید. یک روش این است که توجه فرزند خود را با یادگاری­‌های سرگرم­‌کننده جلب کنید. پیدا کردن روش­های مختلف برای ارتباط دادن اطلاعات، به شکل­‌گیری و بازیابی حافظه بلندمدت کمک می­کند. این امر همچنین به حافظه در حال کار، که مرجعی برای نگه داشتن و مقایسه خاطرات قدیم و جدید می­‌باشد، کمک می­کند.