بسیاری از افراد بزرگسال نمی‌دانند که به اختلال بیش‌فعالی مبتلا هستند. علائم و نشانه‌های این اختلال علاوه بر کودکان افراد بزرگسال را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، حتی کسانی که بیش‌فعالی آن‌ها در کودکی تشخیص‌ داده‌ شده است. بیش‌ فعالی یک اختلال عصبی رشدی است که بر روی رفتار فرد تأثیر می‌گذارد. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند به‌سختی می‌توانند تمرکز کنند و به‌راحتی پریشان می‌شوند. بیش‌فعالی در صورت درمان نشدن می‌تواند بر روابط، سلامت روانی و موقعیت‌های کاری افراد تأثیر منفی بگذارد. در ادامه این مقاله در خصوص خطرهای درمان نکردن بیش‌فعالی در بزرگسالان و همچنین نشانه‌ها و روش‌های درمانی آن صحبت شده است.

اختلال بیش‌فعالی چیست؟

اختلال بیش‌فعالی می‌تواند بر روی کودکان و بزرگسالان تأثیر بگذارد؛ اما به طور معمول در افراد ۱۸ تا ۴۴ ساله نادیده گرفته می‌شود.

برایتشخیص بیش‌فعالیهیچ تست آزمایشگاهی وجود ندارد. در زمان درمان علائم این اختلال در بزرگسالان پزشک سوابق پزشکی و رشدی فرد را بررسی می‌کند و اخلاق و نحوهٔ برخورد وی با اطرافیانش را تحت‌نظر می‌گیرد.

تشخیص بیش‌فعالی در مردان راحت‌تر است. این ممکن است به‌ این‌ علت باشد که علائم این اختلال در زنان متفاوت است و معمولاً رفتارهای متناسب با این اختلال را از خود نشان نمی‌دهند.

برای مثال علائم اختلال درونی‌ سازی مانند بی‌توجهی‌کردن در زنان بیش از علائم اختلال برونی سازی مانند بیش‌فعالی و تکانشگری، خود را نشان می‌دهد. این به این معنا است که احتمال وجود این اختلال در این گروه از افراد کم است و به همین دلیل پزشکان سخت‌تر آن را تشخیص می‌دهند.

زنان مبتلا به بیش‌فعالی راحت‌تر از مردان می‌توانند علائم خود را پنهان نمایند و این می‌تواند باعث تشخیص اشتباه و درمان نشدن این افراد شود.

در صورت درمان نشدن بیش‌فعالی در کودکان چه اتفاقی می‌افتد؟

کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است در کنترل کردن احساسات خود مشکل داشته باشند. به همین دلیل متوجه شدن نشانه‌های اجتماعی برای آنها بسیار سخت می‌باشد. این باعث می‌شود تا این کودکان به‌سختی بتوانند دوست پیدا کنند و در نهایت از بیشتر چرخه‌های اجتماعی کنار گذاشته می‌شوند. در صورت نادیده‌گرفتنعلائم بیش‌فعالی کودکانتوسط والدین آن‌ها، به‌ مرور زمان کودک علائم آشکار افسردگی را از خود نشان خواهد داد. کودکان مبتلا به بیش‌فعالیِ درمان نشده بسیار پرتحرک هستند و ممکن است دچار آسیب‌دیدگی‌های شدیدی شوند. تحقیقات نشان داده است که کودکان مبتلا به بیش‌فعالی بیش از افراد عادی برای درمان آسیب‌دیدگی به بیمارستان مراجعه می‌کنند.

در صورت درمان نشدن این اختلال، نوجوانان و افراد بزرگسال در ایجاد ارتباط و دوستی با مشکل مواجه خواهند شد. به‌علاوه عملکرد آن‌ها در مدرسه نیز ضعیف خواهد بود و بیشتر از دیگران در معرض اخراج شدن از دانشگاه قرار دارند. بیشتر نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالیِ تشخیص داده نشده از اختلالات اشتها رنج می‌برند و ممکن است درگیر فعالیت‌های خطرناک مانند استفاده از مواد مخدر یا استفاده بیش از اندازه الکل شوند.

علائم بیش‌فعالی در بزرگسالان

برخی از علائم بیش‌فعالی شامل موارد زیر می‌شود:

• بی‌توجهی: زمانی رخ می‌دهد که فرد به‌سختی می‌تواند تمرکز کند و نمی‌تواند برای مدت طولانی ثابت بماند.
• فعالیت بیش از اندازه و بی‌قراری: زمانی رخ می‌دهد که فرد بیش از اندازه صحبت می‌کند یا بی‌قرار است.
• تکانشگری: زمانی رخ می‌دهد که فرد را به‌سختی می‌توان باز نگه داشت و در هنگام انجام کارها به عواقب طولانی‌مدت آن‌ها فکر نمی‌کند.

بزرگسالان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است علائم زیر را نیز داشته باشند:

• به‌راحتی حواسشان پرت می‌شود.
• وسایل را در جای نادرست قرار می‌دهند.
• به‌راحتی و سریع عصبی می‌شوند.
• به‌سختی می‌توانند دستورالعمل‌ها را دنبال کنند.
• به‌راحتی تحریک می‌شوند و صبر کافی ندارند.
• حرف دیگران را موقع صحبت‌کردن قطع می‌کنند.
• به‌سختی می‌توانند با استرس خود کنار بیایند.
• مود و رفتار آن‌ها تغییر می‌کند.
• ضرب‌الاجل‌ها را از دست می‌دهند.
• نمی‌توانند برای مدت طولانی بنشینند یا یک جا بایستند.

خطرات درمان نکردن اختلال بیش‌فعالی در بزرگسالان

اختلال بیش‌فعالی در صورت درمان نشدن می‌تواند تأثیرات منفی قابل‌توجهی بر زندگی این افراد بگذارد. همچنین زندگی افرادی که با این بیماران زندگی می‌کنند نیز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. برخی از خطرات مرتبط با درمان نشدن بیش‌فعالی در بزرگسالان به شرح زیر می‌باشد:

اعتمادبه‌نفس پایین؛ افسردگی و اضطراب

زنان در صورت ابتلا به بیش‌فعالی، بیشتر اعتماد به‌ نفس خود را از دست می‌دهند. همچنین احتمال بروز اختلال‌های روانی مانند افسردگی و اضطراب شدید نیز در آنان بالا است. استرس شدید ناشی از این شرایط می‌تواند منجر به بیماری‌های دیگری مانند فیبرومیالژیا شود.

سختی در داشتن رابطه

همسران افراد مبتلا به بیش‌فعالی در مقایسه با افرادی که همسر آن‌ها به این اختلال مبتلا نیست بیشتر احساس نادیده‌گرفتن شدن می‌کنند. بر طبق گزارش‌ها این افراد از روابط زناشویی خود رضایت کمتری دارند و روابط صمیمی و نزدیک آن‌ها بسیار کم می‌باشد. البته باید در نظر گرفت که در این گزارش‌ها به‌جای بررسی سوابق پزشکی بیماران مبتلا به بیش‌فعالی از گزارش‌های شخصی آن‌ها استفاده شده است. شوهران زنان مبتلا به بیش‌فعالی در مقایسه با همسران مردان مبتلا به این اختلال صبر بسیار کمتری دارند. برای نتیجه‌گیری دقیق در این زمینه باید تحقیقات گسترده‌تری انجام شود.

میزان جداشدن و طلاق در افرادی که به بیش‌فعالی درمان نشده مبتلا هستند نزدیک به دوبرابر دیگر افراد می‌باشد. می‌توان گفت زندگی با یک فرد مبتلا به بیش‌فعالی باعث به‌ وجود آمدن کار بسیار زیاد برای همسر وی می‌شود. با کنارگذاشتن حجم کار ناعادلانه‌ای که این افراد مجبور به انجام‌دادن آن هستند، میزان خشم ناشی از حس برده بودن در نهایت منجر به طلاق گرفتن می‌شود.

بی‌ثباتی در کار

بیش‌فعالی درمان نشده در بزرگسالان می‌تواند منجر به بی ثابتی در کار آنها شود. احتمال فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه یا مدرسه در افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی پایین می‌باشد، به همین دلیل این افراد برای پیداکردن کار و داشتن درآمد مناسب با مشکل مواجه می‌شوند.

بزرگسالان مبتلا به بیش‌فعالی به‌سختی می‌توانند بر روی کار خود تمرکز کنند که این باعث می‌شود نتوانند کار خود را در زمان تعیین شده تحویل دهند.

همچنین بر اساس تحقیقات این افراد به دلیل نداشتن درآمد کافی استقلال کمتری دارند و باید به افراد دیگر وابسته باشند.

تعامل منفی‌بین والدین و فرزندان

بیش‌فعالی درمان نشده در بزرگسالان می‌تواند باعث درگیری و تعامل منفی‌ بین روابط والدین و فرزندان شود. والدین مبتلا به بیش‌فعالی به‌سختی می‌توانند احساسات خود را کنترل کنند که این می‌تواند منجر به جر و بحث و درگیری با فرزندان شود.

سوء مصرف مواد مخدر و الکل

علائم و نشانه‌های بیش‌فعالی احتمال سوء مصرف داروهای روان‌گردان و الکل را افزایش می‌دهد و فرد را بیشتر در معرض اعتیاد به نیکوتین قرار می‌دهد.

تحقیقات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالیِ درمان نشده بیشتر از افراد دیگر در معرض اعتیاد به مواد مخدر و الکل قرار دارند.

همچنین بر اساس یافته‌ها در حقیقت درمان اختلال بیش‌فعالی از سوء مصرف و اعتیاد به مواد مخدر در این افراد جلوگیری می‌کند. بر اساس آمارها احتمال مصرف مواد مخدر در افراد مبتلا به بیش‌فعالی درمان نشده 3 تا 4 برابر بیشتر از دیگر افراد است.

داروهای محرکی که برای درمان بیش‌فعالی استفاده می‌شوند معمولاً مخدرهای کنترل شده هستند که احتمال اعتیاد به آن‌ها وجود دارد. اما با توجه‌ به دوز داروی تجویزی، بیمار به آن‌ها اعتیاد پیدا نمی‌کند.

بالا بودن احتمال مرگ‌ و میر

اختلال بیش‌فعالی به طور قابل‌توجهی با میزان بالای مرگ‌ و میر در ارتباط است. همچنین میزان مرگ‌ و میر در افرادی که بیش‌فعالی آن‌ها در بزرگسالی تشخیص‌ داده‌ شده در مقایسه با افرادی که در کودکی اختلال آن‌ها تشخیص‌ داده‌ شده است بیشتر می‌باشد.

فعالیت‌های مجرمانه

افزایش فعالیت‌های مجرمانه یکی دیگر از خطرات درمان نشدن بیش‌فعالی می‌باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که بیش از 25% افراد خلاف‌کار به بیش‌فعالی مبتلا هستند. متخصصان این مورد را به دو عامل تکانشگری و پایین بودن توان کنترل مرتبط می‌دانند، دو عاملی که با درمان بیش‌فعالی بهبود پیدا می‌کند. با مصرف داروهای ضدافسردگی و محرک نرخ جرایم خطرناک در این افراد کاهش پیدا می‌کند.

توانایی‌های رانندگی

رانندگی یک عمل پیچیده است که به توجه به جاده، ماشین‌های لاین‌های دیگر و مسیر پیشرو نیاز دارد. همهٔ این موارد با حواس‌پرتی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. داروهای محرکی که برای درمان بیش‌فعالی استفاده می‌شوند می‌توانند علائم این بیماری مانند بی‌توجهی، تکانشگری و حواس‌پرتی که بر روی مهارت‌های رانندگی تأثیر می‌گذارند را کاهش دهند.

برای درمان اختلال بیش‌فعالی چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

درصورتی‌که فرد به این نتیجه برسد که به بیش‌فعالی درمان نشده یا تشخیص داده نشده مبتلا است باید به پزشک مراجعه کند. پزشک با توجه‌ به علائم بیمار و سوابق پزشکی وی برای او روش درمان مناسب تجویز می‌نماید. داشتن تشخیص و درمان مناسب و مدیریت‌ کردن برخی چالش‌های رفتاری کمک می‌کند تا فرد بهتر بتواند با علائم و نشانه‌های این اختلال کنار بیاید و زندگی کند.

درمان بیش‌فعالی در بزرگسالان

برای درمان اختلال بیش‌فعالی روش‌های متعددی وجود دارد که برخی از آن‌ها به شرح زیر می‌باشد:

دارو

داروهایی که برای درمان بیش‌فعالیدر کودکان استفاده می‌شود می‌تواند به کنترل علائم آن در بزرگسالان نیز کمک کند. در ادامه به برخی از این داروها اشاره شده:

داروهای محرک

این داروها مواد شیمیایی مغز را که فکرکردن و تمرکز را پردازش می‌کنند تنظیم می‌نماید. پزشک در این موارد داروهایی نظیر دکستروآمفتامین یا متیل فنیدات تجویز می‌نماید. عوارض جانبی این داروها به شرح زیر است:

• سردرد
• درد در ناحیه شکم
• اختلالات خواب
• اضطراب
• کاهش اشتها

داروهای غیر محرک

در صورت مؤثر نبودن داروهای محرک پزشک داروهای غیر محرک مختص درمان بیش‌فعالی تجویز می‌نماید. این داروها شامل گوانفاسین، اتوموکستین و کلونیدین می‌شود. این داروها ممکن است عوارضی چون دلپیچه و اسهال داشته باشند.

ضدافسردگی

سازمان غذا و دارو استفاده از داروهای ضدافسردگی برای درمان بیش‌فعالی را تأیید نکرده است. با این‌ حال پزشکان زمانی که فرد مبتلا به بیش‌فعالی دچار افسردگی نیز باشد این داروها را تجویز می‌نمایند. از این داروها می‌توان به نورتریپتیلین، دزیپرامین و ایمی پرامین اشاره کرد.

رفتار درمانی

پزشکان به بیماران مبتلا به بیش‌فعالی کمک می‌کنند تا از طریق روش‌های جدید رفتار خود را کنترل کرده و بهبود ببخشند. برای مثال این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

• یادگرفتن کنار آمدن با استرس
• یادگرفتن استفاده درست و مؤثر از زمان
• افزایش بهره‌وری آنها
• الگو بودن برای فرزندانشان
• دقیق و سازمان‌یافته بودن
• وقت گذراندن با افراد حامی
• داشتن اهداف واقع‌نگرایانه
• محدودکردن زمان استفاده از تلفن همراه و تلویزیون

داروها و جایگزین‌های طبیعی

برخی از درمان‌ها و تغییر سبک زندگی مانند تغییرات رژیم غذایی به کاهش برخی از علائم بیش‌فعالی کمک می‌کنند.

خلاصه

بیش‌فعالی یک اختلال ذهنی است که بر روی رفتارهای فرد تأثیر می‌گذارد. این اختلال معمولاً در کودکی خود را نشان می‌دهد؛ اما علائم آن می‌تواند در بزرگسالی نیز حضور داشته باشد. بسیاری از افراد از ابتلایشان به بیش‌فعالی بی‌اطلاع هستند. پزشک می‌تواند به کمک روش‌های مختلف درمانی ورفتاردرمانیبه کنترل کردن علائم آن کمک نماید. افراد مبتلا به بیش‌فعالی در صورت درمان نشدن در آینده در زمینه تمرکز کردن و داشتن رابطه با دیگران به مشکل برخواهند خورد. همچنین احتمال داشتن حس ناامیدی و عصبانیت، کمبود اعتماد به‌ نفس و دیگر بیماری‌های اعصاب و روان در این افراد بسیار بالا است.

سؤالات متداول

عوارض طولانی‌مدت درمان نشدن اختلال بیش‌فعالی چه می‌باشد؟

عواقب منفی درمان نکردن بیش‌فعالی بیشتر از ناتوانی در تمرکز کردن می‌باشد. برخی از این عواقب می‌توانند زندگی افراد را به طور کامل تغییر دهند. برای مثال ممکن است فرد نتواند رابطه پایدار و خوبی داشته باشد و بیش از دیگران در معرض ابتلا به افسردگی و اضطراب قرار دارد.

در صورت تشخیص داده نشدن بیش‌فعالی چه اتفاقی می‌افتد؟

افراد بزرگسالی که به بیش‌فعالی مبتلا هستند و خود از آن اطلاعی ندارند بیش از دیگران در معرض خطرات جدی قرار می‌گیرند. تغییرات خلق‌وخو، احساس ناراحتی شدید و اضطراب زمانی رخ می‌دهد که بیش‌فعالی فرد تشخیص داده نشده. حتی در صورت درمان کردن این عوارض، به دلیل درمان نشدن مشکل اصلی، مشکلات دیگری برای فرد رخ خواهد داد.

بیش‌فعالی در چه سنی به اوج خود می‌رسد؟

علائم و نشانه‌های بیش‌فعالی معمولاً در سنین ۷ تا ۸ سالگی به اوج خود می‌رسد و بعد از آن افت می‌کند. زمان اوج رفتارهای تکانشی نیز در سنین ۷ تا ۸ سالگی می‌باشد. برای رفتارهایی که شامل بی‌توجهی می‌شود هیچ نقطه اوجی وجود ندارد.

آیا بیش‌فعالی درمان نشده می‌تواند منجر به اختلالات شخصیتی شود؟

افرادی که در کودکی بیش‌فعالی آن‌ها تشخیص‌ داده‌ نشده است در بزرگسالی بیشتر در معرض اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی،غیر اجتماعی بودن، شخصیت دوری‌گزین و شخصیت خودشیفته قرار دارند.

بیش‌فعالی شدید چگونه است؟

افراد بزرگسال مبتلا به بیش‌فعالی در کنترل کردن رفتار خود با مشکل مواجه می‌شوند و خلق‌وخوی آن‌ها می‌تواند در اثر ایستادن در صف یا رانندگی در ترافیک تغییر کرده و دچار فوران خشم شوند.