کاردرمانی پس از آسیب‌های نخاعی می‌تواند بازگشت فرد به زندگی روزمره را آسان‌تر کند. بیماران آسیب نخاعی می‌توانند با تمرین فعالیت‌های روزمره و استفاده از وسایل طبی، میزان وابستگی خود به دیگران را به حداقل میزان ممکن برسانند.

در این مقاله به فعالیت‌های کاردرمانی مربوط به آسیب‌های نخاعی خواهیم پرداخت که بیماران می‌توانند از آن‌ها در خانه استفاده کنند. ولی ابتدا به علت ضرورت کاردرمانی برای بیماران آسیب نخاعی خواهیم پرداخت.

اهداف کاردرمانی برای آسیب‌های نخاعی

متخصصین کاردرمانی فعالیت‌هایی را با بیمار انجام می‌دهند که وقت آن‌ها را پر کرده و به آن‌ها کمک می‌کنند تا بتوانند تا حد امکان در این فعالیت‌ها شرکت کنند. در این روش‌ها مهم‌ترین فعالیت‌های روزانه برای هر بیمار مشخص شده و راه‌هایی برای فعالیت بیشتر فرد به او ارائه می‌شوند.

همانند فیزیوتراپی در کاردرمانی نیز از تمرینات تکراری و به خصوصی برای افزایش تحرک‌پذیری فرد استفاده می‌شود. تکرار حرکات اهمیت زیادی خواهد داشت زیرا باعث نوروپلاستیسیتی یا انعطاف پذیری عصبی می‌شود که مکانیسمی در دستگاه عصبی مرکزی است که با استفاده از آن پس از آسیب‌ها ترمیم شده و عملکرد خود را بازیابی می‌کند.

با این حال برخلاف فیزیوتراپی در کاردرمانی از روش‌های کلی نگر برای بهبود عملکرد فرد در زندگی روزمره استفاده می‌شود. برای مثال بیمار چگونگی خارج شدن از تخت و مسواک زدن را تمرین خواهد کرد.

در کاردرمانی از هر دو استراتژی بازیابی عملکرد و جبران عملکرد به منظور کاهش وابستگی فرد و تخفیف عوارض ناشی از آسیب نخاعی استفاده می‌شود.

استراتژی‌های بازیابی بر روی بازیابی عملکردهای فیزیکی ناشی از آسیب نخاعی متمرکز خواهند بود. در حالی که آسیب‌های نخاعی دائمی هستند، عملکردهای حسی و حرکتی با توجه به نوروپلاستیسیتی نخاع قابل یادگیری مجدد خواهند بود.

با این حال تنها مسیرهای عصبی آسیب ندیده قابلیت نوروپلاستیسیتی را خواهند داشت، درنتیجه افرادی که آسیب‌های نخاعی شدیدتری داشته و یا دچار قطع کامل نخاع شده‌اند ممکن است بهبودی محدودی داشته باشند.

در این موارد، متخصص کاردرمانی باید خلاق بوده و با استفاده از استراتژی‌های جبرانی، راه‌های جدیدی را برای انجام کارهای روزمره پیشنهاد دهد. ازجمله این روش‌ها می‌توان به اصلاح محیط بیمار، تغییر فعالیت و آموزش بیمار از نظر تکنیک‌ها و تجهیزات جبرانی اشاره کرد. در ادامه به چندین روش جبرانی برای بیماران آَسیب نخاعی اشاره خواهیم کرد.

آمادگی برای بازگشت به محل کار یا تحصیل پس از آسیب نخاعی

کار و تحصیل بخش مهمی از زندگی فرد را شامل می‌شوند و متخصصین کاردرمانی می‌توانند بیمار را برای ادامه این فعالیت‌ها آماده کنند.

علاوه بر تمرین فعالیت‌های روزمره به منظور کاهش وابستگی، بیماران آسیب نخاعی باید حقوق خود در محل کار یا تحصیل را بدانند. متخصص کاردرمانی می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند.

کارفرمایان و مؤسسات آموزشی باید همکاری لازم را با افراد کم توان داشته باشند تا این افراد نیز بتوانند زندگی موفقی داشته باشند. ازجمله این همکاری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دسترسی به محیط از طریق صندلی چرخدار
• انعطاف بیشتر در برنامه‌ی کاری یا تحصیلی
• در دسترس گذاشتن تجهیزات لازم
• در دسترس گذاشتن فردی برای یادداشت برداری
• تعیین مهلت بیشتر برای پروژه‌ها و امتحانات

بیمار نباید برای بازگشت به محل کار عجله داشته باشد. او می‌تواند در هر زمان که آمادگی فیزیکی و ذهنی لازم را داشت به محل کار یا تحصیل خود بازگردد.

کاردرمانی به بیماران آسیب نخاعی کمک می‌کند تا با استفاده از استراتژی‌های بازیابی و جبرانی، به زندگی عادی خود بازگردند.

با وجود اینکه تکنیک‌های بازیابی عملکرد بر تکنیک‌های جبرانی ارجحیت دارند (به دلیل وابستگی کمتر)، ممکن است بهبودی آسیب‌های نخاعی محدود باشد. درنتیجه گزینه‌ی بعدی پیدا کردن راه‌های جایگزین برای فعالیت‌های روزانه است.

بستری

در زمان شرکت در برنامه‌های توانبخشی به صورت بستری، یک برنامه‌ی کاردرمانی شخصی سازی شده در اختیار بیمار آسیب نخاعی قرار خواهد گرفت. همه‌ی این برنامه‌ها با هدف کاهش وابستگی و ایجاد اعتماد به نفس لازم در فرد برای ترخیص از بیمارستان و رفتن به خانه ارائه می‌شوند. هدف از کاردرمانی، کار کردن بر روی مهارت‌های لازم برای بازگشت موفق به زندگی عادی خواهد بود. این مهارت‌ها می‌توانند شامل انجام فعالیت‌های روزمره در شرایط جدید و یا تلاش برای بازیابی عملکردهای طبیعی بدن باشند. کاردرمانی بر روی مهارت‌هایی برای انجام فعالیت‌های روزمره مثل غذا خوردن، اصلاح کردن، لباس پوشیدن، حمام کردن، رفتن به دستشویی و آشپزی تمرکز می‌کند. در برنامه‌های کاردرمانی مهارت‌هایی مثل کنترل صندلی چرخدار، انعطاف پذیری، قدرت بدنی، تعادل، بینایی، شناخت، فناوری‌های کمکی، رانندگی و بازگشت به محل کار و فعالیت‌های اجتماعی نیز گنجانده شده‌اند.

سرپایی

متخصصین کاردرمانی به عنوان یک تیم بین رشته‌ای، بیماران آسیب نخاعی را تحت بررسی و درمان قرار می‌دهند. بسته به خود بیمار، توانایی‌های عملکردی، حالت و موقعیت بدن، مشکلات دست و تغییرات حسی و حرکتی تحت کاردرمانی قرار می‌گیرند. در پایان جلسه درمانی، توصیه‌هایی به بیمار ارائه شده و بیمار در ویزیت‌های بعدی تحت نظر گرفته می‌شود. برنامه‌های درمانی برای افرادی که صلاحیت لازم را دارند قابل تغییر خواهند بود.

۱۱ استراتژی جبرانی کاردرمانی برای بیماران آسیب نخاعی

در استراتژی‌های جبرانی معمولاً از تجهیزات کمکی برای جبران عملکردهای از دست رفته استفاده می‌شود. در حالی که شرکت‌های فعالیت‌های فیزیوتراپی و کاردرمانی برای بیماران آسیب نخاعی مهم است، این استراتژی‌های جبرانی تأثیر قابل توجهی داشته و اهمیت زیادی خواهند داشت.

در زیر به استراتژی‌های جبرانی اشاره می‌کنیم که بیماران آسیب نخاعی می‌توانند در طی کاردرمانی از آن‌ها استفاده کنند:

غذا خوردن با قاشق و چنگال مخصوص و محافظ بشقاب

انواع مختلفی از قاشق و چنگال‌های طراحی شده برای بیماران آسیب نخاعی با درجات مختلف مشکلات حرکتی وجود دارند.

برای مثال برخی از انواع قاشق‌ها برای افرادی که توانایی گرفتن قاشق با دست را ندارند طراحی شده و به دور دست بسته می‌شوند. انواع دیگری از قاشق‌ها نیز دسته‌ی خمیده‌ای دارند و برای افرادی که نمی‌توانند مچ دست خود را بچرخانند مناسب خواهند بود.

همچنین افرادی که کنترل محدودی بر روی مچ دست خود دارند می‌توانند از محافظ بشقاب استفاده کنند تا از ریختن غذا به بیرون از بشقاب جلوگیری شود.

اصلاح با استفاده از دستبندهای همه منظوره

متخصص کاردرمانی ممکن است به بیماران آسیب نخاعی که با گرفتن اشیا مشکل دارند استفاده از دستبندهای همه منظوره را توصیه کند.

می‌توان وسایلی مثل برس و مسواک را به این دستبندها متصل کرده و به آسانی از آن‌ها استفاده کرد.

مدیریت بی اختیاری ادرار با استفاده از سونداژ

یکی دیگر از عوارض شایع آسیب‌های نخاعی از دست دادن کنترل عضلات مثانه است. یکی از راه‌های مدیریت بی اختیاری ادرار با استفاده از سوند بوده که در این روش لوله‌ی مخصوصی به مثانه وارد شده و ادرار درون آن تخلیه خواهد شد. این کار به کاهش خطر نشت ادرار و آسیب‌های کلیوی ناشی از احتباس ادرار کمک خواهد کرد.

بسته به سبک زندگی و ترجیح بیمار، می‌توان از سوندهای دائمی یا موقت استفاده نمود. با آموزش توسط متخصص کاردرمانی بسیاری از بیماران آسیب نخاعی می‌توانند خود را سونداژ کنند که وابستگی آن‌ها به دیگران برای تخلیه ادرار را تا حد زیادی کاهش خواهد داد.

استفاده از توالت بلند

نشست و برخاست برای بیماران آسیب نخاعی که عملکرد حرکتی محدودی دارند می‌تواند امری دشوار باشد به خصوص در مواردی که محل نشستن ارتفاع کمی داشته باشد.

استفاده از توالت‌های بلند می‌تواند اختلاف ارتفاع بین صندلی چرخدار بیمار و توالت را کاهش داده و نشستن و برخاستن از روی آن را آسان‌تر کند. این کار فشار وارد شده بر روی مفاصل را نیز کاهش خواهد داد.

لباس پوشیدن بر روی تخت

در افرادی که دچار فلج می‌شوند لباس پوشیدن بر روی تخت معمولاً آسان‌تر از صندلی چرخدار خواهد بود.

با توجه به اندازه‌ی بزرگ تخت، فرد می‌تواند بدون نگرانی برای از دست دادن تعادل و زمین خوردن به اطراف حرکت کند. زمانی که فرد لباس‌های خود را پوشید می‌تواند پس از ایستادن برای راحتی بیشتر آن‌ها را مرتب کند.

استفاده از وسایل کمکی برای حرکت دادن پاها

فرد می‌تواند با استفاده از وسایل کمکی پس از بروز آسیب نخاعی، پاهای خود را راحت‌تر حرکت داده و جابجا شود.

با قرار دادن پا در درون حلقه‌ی وسیله کمکی، افراد دارای قدرت بدنی کافی می‌توانند به راحتی پای خود را حرکت دهند.

نصب بالابر در راه پله

پله‌ها می‌توانند یکی از اصلی‌ترین موانع بر سر راه افراد مبتلا به مشکلات حرکتی باشند.

متخصص کاردرمانی ممکن است به شما توصیه کند تا به منظور کاهش خطر زمین خوردن و کمتر شدن زمان بالا و پایین رفتن از پله‌ها، از بالابر برقی استفاده کنید.

دوش گرفتن در حالت نشسته با استفاده از سردوش متحرک

بیماران آسیب نخاعی باید در زمان دوش گرفتن بسیار مراقب بوده و این کار را به حالت نشسته انجام دهند. همچنین باید در کف حمام از کفپوش های ضدلغزش استفاده شده و سردوش حمام متحرک باشد تا میزان حرکت بیمار به حداقل برسد. به منظور شستن اندام تحتانی به خصوص در بیمارانی که دچار مشکل در عضلات مرکزی هستند می‌توان از لیف‌های دسته دار استفاده کرد.

برای ورود و خروج به وان حمام نیز می‌توان از نیمکت‌های مخصوص انتقال بیمار استفاده کرد.

استفاده از چنگک برای دسترسی به اشیای دور

افرادی که به ناپایداری تنه مبتلا هستند ممکن است برای دسترسی به اشیا در حالت نشسته مشکل داشته و تعادل خود را از دست بدهند.

به منظور کاهش خطر زمین خوردن، متخصص کاردرمانی استفاده از چنگک‌های مخصوص را به شما پیشنهاد خواهد داد. این وسیله همچنین می‌تواند در زمان لباس پوشیدن برای وارد کردن پاها به پاچه‌ی شلوار به شما کمک کند.

نصب نرده و میله‌های کمکی

زمانی که قصد جابجایی دارید مهم است که برای حفظ تعادل به یک دستگیره‌ی ایمن دسترسی داشته باشید. نصب نرده‌های ایمنی در محل‌هایی مثل تخت خواب، توالت و حمام به منظور جلوگیری از زمین خوردن ضروری خواهد بود.

با وجود اینکه دستگیره‌های مکنده به سادگی در دسترس هستند، استفاده از آن‌ها باید با احتیاط کامل انجام شود چراکه ممکن است مکش آن‌ها در همه‌ی سطوح کافی نباشد به خصوص در محیط‌هایی با دما و رطوبت متغیر مثل حمام.

ایجاد تغییرات لازم در خودرو برای رانندگی

ایجاد برخی تغییرات در خودرو مثل پدال‌های دستی و تغییر وضعیت صندلی می‌توانند بیمار آسیب نخاعی را قادر به رانندگی ایمن کنند. بیمار باید آزمون‌های کتبی و بالینی خاصی را پشت سر بگذارد تا بی خطر بودن رانندگی وی برای خود و دیگران محرز شود.

بیماران آسیب نخاعی با کمک متخصص کاردرمانی باتجربه در زمینه توانبخشی رانندگی می‌توانند تغییرات لازم در خودرو و چگونگی استفاده از آن‌ها را آموزش ببینند.