در این رمان شطرنج نیز نقش محوری دارد. شخصیت اصلی داستان به شطرنج پناه می‌برد، اما شطرنج برای او فقط یک بازی نیست، بلکه با آن از واقعیات زندگی و تغییرات فرار می‌کند؛ او همان اندازه که در کنترل زندگی و روابط عاطفی خود ناتوان است، در بازی شطرنج می‌تواند مهره‌ها را کنترل کند و همچنین با تغییرات و استراتژی‌های مختلف، نقش کنترل‌کننده داشته باشد. بنابراین این بازی استراتژیک به عنوان استعاره‌ای از زندگی و آشفتگی درونی لوژین عمل می‌کند.

ناباکوف در قسمتی از مقدمه خود بر کتاب دفاع لوژین می‌نویسد:

حتی کسانی که اصلاً شطرنج نمی‌دانند و یا از کتاب‌های دیگر من خوش‌شان نمی‌آید، لوژین را دوست‌داشتنی یافته‌اند. لوژین خوش‌قیافه نیست، نظیف نیست، خوشایند نیست – اما همان‌طور که بانوی جوان من فوری متوجه می‌شود، چیزی در لوژین هست که از زمختی جسمانی و بی‌ثمری نبوغ اسرارآمیز او فراتر می‌رود.

لوژین، هم خالق استراتژی‌های بغرنج و ظریف است و هم بازیچه درمانده ترکیب زندگی که به مات شدن او می‌انجامد. او تقلا می‌کند تا از این ترکیب خلاص شود اما در این تلاش دفاعی متوجه نمی‌شود که الگوهایی که بی‌رحمانه تکرار می‌شوند محصول وجود متلاطم خود او هستند. لوژین تصور می‌کند با پیش‌بینی‌ناپذیر کردن حرکت‌های خود و با انجام دادن حرکت‌های غیرمنتظره می‌تواند مسیر این ترکیب هولناک را عوض کند اما می‌بینیم که این چرخه همواره تکرار می‌شود و وضعیت تغییری نمی‌کند. بنابراین لوژین از زندگی روزمره فاصله می‌گیرد و منزوی می‌شود.

براساس این رمان یک فیلم نیز در سال ۲۰۰۰ اکران شده که فیلم خوبی است و بعد از مطالعه کتاب، تماشای آن را پیشنهاد می‌کنیم.

[»معرفی و نقد کتاب:رمان پسر– ادبیات روس]

جملاتی از متن کتاب

ناگهان پدرش پرسید: «وقتت را چطور گذراندی؟ چه کار کردی؟» لوژین جواب داد: «هیچ.» پدر با همان حالت بشاش غیرطبیعی پرسید: «حالا می‌خواهید بکنید؟» لحن پسرش را در خطاب دوم شخص جمع تقلید کرد و افزود: «می‌خواهید به رختخواب بروید یا می‌خواهید این‌جا پیش من بنشینید؟» لوژین پشه‌ای را کشت و دزدانه نگاهش را بالا گرفت و زیر چمشی به پدرش نگاه کرد. خرده نانی روی ریش پدرش بود و حالت استهزای ناخوشایندی در چشم‌هایش دیده می‌شد. پدرش گفت: «می‌دانید چه کنیم؟» خرده نان از ریشش افتاد و ادامه داد: «می‌دانید چه کنیم؟ بیاید بازی کنیم. مثلاً چه‌طور است به شما شطرنج یاد بدهم؟»

وقتی او را دید، وقتی با تعجب متوجه شد که دارد با او گفت و گو می کند، اولین تصورش همین بود. کمی ناراحت شد از این که زن آن زیبایی بی عیب و نقصی را ندارد که می توانست داشته باشد. ملاک قضاوتش درباره زیبایی نشانه های رویاگونه عجیب و غریبی بود که در گذشته اش حک شده بود. با موضوع کنار آمد و رفته رفته پیش نمونه های مبهم زن را فراموش کرد و بعد مغرور و راضی شد از این که زنی که حی و حاضر با او حرف می زند و وقتش را با او می گذراند و به او لبخند می زند، انسانی است واقعی و جاندار. آن روز توی تراس باغ، که زنبورهای زرد مدام روی میزهای فلزی می نشستند و شاخک های پایین گرفته شان را می جنباندند-همان روز که تعریف کرد در کودکشی اش توی این هتل اقامت داشته- لوژین با چند حرکت آرام که معنی اش را فقط خودش سربسته حس می کرد، به شیوه خاص خودش اظهار عشق کرد. زن با آن که دید لوژین با چه کج خلقی و ملالی سکوت کرده است، تکرار کرد: «بگویید، برایم بیش تر بگویید.

خیلی زود از طرز کار دستگاه سر در آورد. یاد گرفت که نوار را کار بگذارد و برگه کاغذ را بپیچاند، و با همه اهرم‌های کوچک آشنا شد. یاد گرفتن جای حروف دشوارتر بود و تایپ به کندی انجام می‌شد. از آن تات تات سریع خبری نبود و به دلیل نامعلومی – از همان روز اول – علامت تعجب همه‌جا دنبالش می‌کرد و جاهایی که اصلاً انتظارش نمی‌رفت سر و کله‌اش پیدا می‌شد.

آینده همیشه نامعلوم است، اما گاهی خیلی مه‌آلود می‌شود. انگار یک نیروی دیگر به کمک گنگی طبیعی تقدیر می‌آید و این مه کشسان را که افکار به آن کمانه می‌کنند و برمی‌گردند بیشتر پخش می‌کند.

شب‌ها به نوعی پردست‌انداز بودند. لوژین نمی‌توانست خودش را وادارد که به شطرنج فکر نکند. و با آن که خواب‌آلود بود خواب به مغزش راه پیدا نمی‌کرد. خواب به دنبال روزنه‌ای می‌گشت، اما در هر مدخلی نگهبان شطرنج ایستاده بود و راه را می‌بست، و لوژین با درد و عذاب احساس می‌کرد که خواب همان جاست، همان نزدیکی، اما خارج از مغز او: لوژینی که با خستگی توی اتاق ولو می‌شد چرت می‌زد اما لوژینی که صفحه شطرنج را مجسم می‌کرد بیدار می‌ماند و نمی‌توانست با همزاد خوشبخت خودش یکی بشود.

مشخصات کتاب

• عنوان: دفاع لوژین
• نویسنده: ولادیمیر نابوکوف
• ترجمه: رضا رضایی
• انتشارات: کارنامه
• تعداد صفحات: ۳۳۶
• قیمت چاپ چهارم – سال ۱۴۰۰: ۱۳۵۰۰۰ تومان

نظر شما در موردکتاب دفاع لوژینچیست؟ لطفاً اگر این کتاب را خوانده‌اید، نظرات و تفکرات خود را پیرامون کتاب با ما در قسمت کامنت‌های همین معرفی کتاب با ما به اشتراک بگذارید. با صحبت کردن پیرامون کتاب، درک و فهم خود را از کتاب بیشتر خواهیم کرد.

[همراه ما باشید در:کانال تلگرام کافه بوک]

» معرفی چند کتاب خوب دیگر از نشر کارنامه:

1. کتاب خاطرات یک مترجم
2. کتاب ماجراهای تام سایر
3. کتاب بالاخره این زندگی مال کیه