اگر از علاقه‌مندان به سینما هستید و در کنار کارهایی مثل مطالعه کتاب و گوش‌دادن به موسیقی برای پرکردناوقات فراغتفیلم تماشا می‌کنید، ژانر تریلر فیلم های روانشناختی یکی از بهترین و جذاب‌ترین ژانرهای سینمایی است که می‌توانید در آن دنبال آثار فاخر و تأمل‌برانگیز بگردید. آثار کلاسیک و ماندگار بسیاری در این ژانر ساخته شده‌اند. در این مقاله پس از توضیح مختصری راجع‌ به این ژانر، تعدادی از بهترین فیلم های روانشناختی را به شما معرفی خواهیم کرد. ملاک رتبه‌بندی فیلم‌های معرفی‌شده امتیاز دریافتی آنها از کاربران وب‌سایت IMDb بوده است. همراه ما باشید.

فیلم روانشناختی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

ژانر تریلر فیلم روانشناختی (psychological thriller) ریشه در تاریخ چندصدساله دنیای ادبیات وداستان‌نویسیدارد. نخستین داستان‌هایی که در این ژانر نوشته شدند به عصر طلایی تمدن اسلامی برمی‌گردند و در کتاب «هزارویک شب» می‌توان ردپای آن را یافت.

فیلم‌سازان عصر مدرن با الهام‌گرفتن از چنین داستان‌هایی فیلم‌هایی را ساختند و روی پرده نقره‌ای بردند که امروزه از آنها با نام فیلم روانشناختی در ژانر تریلر یاد می‌شود، فیلم‌سازان برجسته‌ای همچون:

• آلفرد هیچکاک؛
• استنلی کوبریک؛
• دیوید لینچ؛
• کریستوفر نولان.

ویژگی خاصی که این فیلم‌ها را از سایر ژانرهای سینمایی متمایز می‌کند، شخصیت‌های اصلی آنهاست. شخصیت‌های اصلی در این سبک فیلم‌ها معمولا از درون به مرز نابودی رسیده‌اند و ثبات روحی و روانی ندارند. ترس، فوبیا،پارانویاو امثال این صفات از ویژگی‌های برجسته چنین شخصیت‌هایی هستند. مخاطب از دریچه نگاه این انسان‌ها با دنیای فیلم و داستان آن آشنا می‌شود، بنابراین نوعی چالش روانی برای خود مخاطب هم ایجاد خواهد شد.

در ادامه، هنگام معرفی فیلم‌ها، اطلاعات و جزئیات بیشتری درباره ژانر فیلم های روانشناختی و ویژگی‌های برجسته این فیلم‌ها در اختیارتان خواهیم گذاشت.

۱۰. جاده مالهالند (Mulholland Drive)

درباره فیلم جاده مالهالند

اگر به فیلم های روانشناختی علاقه‌مند هستید، دیوید لینچ یکی از کارگردان‌هایی است که حتما دیدن آثار او و بررسی کارنامه کاری‌اش را به شما پیشنهاد می‌کنیم. آثار فاخری چون «کله‌پاک‌کن» (Eraserhead 1977)، «مرد فیل‌نما» (The Elephant Man 1980)، «مخمل آبی» (Blue Velvet 1986) فیلم‌های زیبای او هستند، اما به‌اعتقاد بخش اعظم منتقدان و مخاطبان شاهکار او «جاده مالهالند» است.

«جاده مالهالند» یکی ازبهترین فیلم‌های معمایی، روایتگر زندگی دختر جوانی است (با نقش‌آفرینی ستوده‌شده نائومی واتس) که سرشار از امید و زندگی برای تبدیل‌شدن به ستاره جدید هالیوود رهسپار سفری به لس‌آنجلس می‌شود. آنجا با زنی آشنا می‌شود که پس از یک سانحه رانندگی دچار فراموشی شده است و چون یادش نمی‌آید که کیست و کجا زندگی می‌کند، به دختر جوان پناه می‌آورد. دختر جوان وارد ماجرای پیچیده‌ای می‌شود برای آنکه سر از هویت واقعی زن درآورد و بتواند به او کمک کند.

«جاده مالهاند» فیلمی است که در آن مرز میان خیال و واقعیت بسیار باریک و نامحسوس می‌شود و پر است از سمبل و دیالوگ‌های پیچیده و سکانس‌های عجیب. در واقع از آن آثاری است که با یک بار دیدن آن احتمالا همه‌چیز دستگیرتان نخواهد شد و نیاز به تماشای دوباره دارد. این پیچیدگی یکی دیگر از ویژگی‌های فیلم روانشناسی تریلر است و در بیشتر آثاری که معرفی خواهیم کرد دیده می‌شود.

۹. حس ششم (The Sixth Sense)

درباره فیلم روانشناسی حس ششم

«حس ششم» یک تریلر روانشناسانه تمام‌عیار است و داستان آن المان‌هایی از ژانر فراطبیعی نیز دارد. قصه فیلم درباره پسر نوجوانی است که می‌تواند ارواح مردگان را ببیند و این تجربه‌ها چالش‌های روحی و روانی بسیاری برایش درست می‌کنند و زندگی شخصی و تحصیلی‌اش را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. مادرِ پسر نوجوان که از دیدن وضعیت پسرش ناتوان و درمانده شده است، ازروان‌شناسمتخصص کودکان (با بازی بروس ویلیس) می‌خواهد که به او و پسرش کمک کند.

«حس ششم» یکی از فیلم های روانشناختی کلاسیک و محبوبی است که بیش از هر چیز دیگر به‌خاطر پیچش غیرمنتظره داستانی‌اش (plot twist) معروف است و مخاطب فیلم در جای‌جای آن با سکانس‌هایی مواجه خواهد شد که مو به تن انسان سیخ می‌کنند و کمتر کسی انتظارشان را می‌کشد.

این فیلم در مجموع نامزد دریافت ۶ جایزه اسکار شد و با آنکه اِم نایت شیامالان آثار فاخر دیگری در سال‌های بعد از اکران آن ساخت، هنوز هم بسیاری از منتقدان «حس ششم» را از همه نظر (داستان، شخصیت‌پردازی و…) بهترین اثر و شاهکار او می‌دانند.

۸. راننده تاکسی (Taxi Driver)

درباره راننده تاکسی، از بهترین فیلم های روانشناختی تاریخ سینما

«راننده تاکسی» ازبهترین فیلم های مارتین اسکورسیزیاست. این فیلم درباره مرد جوانی به‌نام تراویس بیکل است، سرباز سابق نیروی دریایی آمریکا که در ویتنام خدمت کرده است و پس از بازگشت به نیویورک دچاربی‌خوابیمی‌شود. تراویس برای گذران زندگی و پرکردن وقتش شب‌ها مسافرکشی می‌کند. او از سبک زندگی مردم و فساد رایج در خیابان‌های شب بیزار است و حالت روحی نامتعادلی که به‌خاطر بیماری‌اش پیدا کرده است در کنار این احساس تنفر، او را متقاعد می‌کند که تا خودش دست‌به‌کار نشود، وضع هیچ تغییری نخواهد کرد و برای آنکه تغییری ایجاد کند، دست به خشونت می‌زند.

«راننده تاکسی» یکی از آثار فوق‌العاده محبوب و ماندگار دنیای سینما و از بهترین فیلم های روانشناختی است. در آن می‌توانید از چشم انسانی که به تنگنا رسیده است به دنیا و حقایق ناخوشایندش نظر بیندازید. پل شریدر (Paul Schrader) که فیلم‌نامه این اثر را نوشته است، در مصاحبه‌ای مطرح کرده بود که کتاب «یادداشت‌های زیرزمینی»، اثر فیودور داستایوفسکی، یکی از منابع الهام او برای نوشتن داستان «راننده تاکسی» بوده است.

۷. درخشش/تلألو (The Shining)

درباره درخشش، از بهترین فیلم های روانشناختی سینما

اگر به فیلم روانشناسی و تریلر روانشناسانه علاقه‌مند باشید، استنلی کوبریک یکی دیگر از کارگردان‌هایی است که بررسی کارنامه کاری او ارزش وقت‌گذاشتن را دارد. احتمالا بهترین فیلم او در این ژانر «درخشش» است، اثری که با اقتباس از رمانی به همین نام نوشتهاستفن کینگساخته شده است.

این فیلم زیبا و تأثیرگذار که المان‌هایی از ژانر وحشت نیز در خود دارد، درباره خانواده‌ای است که تصمیم می‌گیرند زمستان را در هتلی سپری کنند که در این فصل به‌کلی تعطیل می‌شود و در ازای دستمزدی که دریافت می‌کنند از هتل مراقبت کنند. پدر خانواده (با بازی ستوده‌شده جک نیکلسون) هم که علاقه‌مند به نویسندگی است قصد دارد از این فرصت و تنهایی در هتل برای به‌پایان‌رساندن نوشته‌ای استفاده کند که در ذهن دارد. اما وقایع به‌گونه‌ای دیگر رقم می‌خورند و این تنهایی، پیامدهایی شوم و منحوس بر روح و روان او بر جای می‌گذارد.

۶. جوکر (Joker)

درباره فیلم جوکر

جوکر ازبهترین فیلم‌های سال ۲۰۱۹و یکی از تأثیرگذارترین فیلم های روانشناختی است که در این فهرست به شما معرفی می‌کنیم.

تاد فیلیپس با ساخت این فیلم خلاقانه و زیبا از دنیای قصه‌های فیلم‌های ابرقهرمانی فاصله زیادی گرفت و به‌جای نمایش شخصیت‌هایی که از دنیا در برابر نیروهای شرور محافظت می‌کنند، تصمیم گرفت اثرات مخرب زندگی در کلان‌شهرهای امروزی بر روح و روان ساکنانشان را به تصویر بکشد. آرتور فلک شخصیتی است که برای این منظور انتخاب شده است.

آرتور ذاتا انسان مهربانی است و به‌قول خودش، دوست دارد در این دنیای سیاه و پر از فقر بر لب همگان خنده بیاورد. او گذشته و کودکی بسیار سخت و ناراحت‌کننده‌ای داشته است، اما تاریکی این دنیا در ضمیر ناخودآگاهش جا خوش کرده است و هنوز توان ادامه زندگی معمولی را دارد. وقتی طی سالیان متمادی مردم او را آزار و تمسخر می‌کنند، به‌مرور هیولای ناخودآگاهش که جوکر نام دارد جای آرتور را می‌گیرد و تبدیل به خطرناک‌ترین جنایت‌کار شهر گاتهام می‌شود.

۵. یادگاری (Memento)

درباره یادگاری، از بهترین فیلم های روانشناختی سینمای هالیوود

کریستوفر نولان از دیگر فیلم‌سازان برجسته در ژانر تریلر فیلم های روانشناختی است. نخستین تجربه موفق و الهام‌بخش او در این ژانر فیلم یادگاری است.

داستان این تریلر روانشناسانه درباره مردی است به‌نام لئونارد شلبی (با بازی گای پیرس) کهحافظه کوتاه‌مدتخود را از دست داده است و پس از یکی‌دو ساعت هر اتفاقی را که برایش افتاده است فراموش می‌کند. تنها چیزی که به خاطر دارد، روزی است که همسرش به قتل رسیده. حالا به‌رغم این اختلال فلج‌کننده، باید پرده از رازی بردارد که در پس قتل همسرش هست و عامل یا عاملان ماجرا را پیدا کند.

داستان غیرخطی و پیچیدگی‌های دیگر این فیلم زیبا تماشای آن را چالش‌برانگیزتر می‌کند و با هر بار تماشای آن، می‌توانید بهتر و بیشتر درگیر این داستان عمیق و جذاب شوید و نکاتی را تشخیص بدهید که بار قبل از دیدتان پنهان مانده بودند. این ویژگی‌، جذابیت فیلم های روانشناختی را دوچندان می‌کند.

۴. اولدبوی (Oldboy)

درباره اولدبوی، از بهترین فیلم های روانشناختی سینمای شرق آسیا

این سناریو را در ذهنتان مجسم کنید: شبی بارانی، افرادی ناشناس شما را می‌دزدند و به اتاقی منتقل می‌کنند که بیشتر شبیه زندان است تا اتاق هتل. جز تلویزیون و دفتر و خودکار چیزی برای سرگرمی ندارید، روزی سه وعده غذا به شما می‌دهند، اما اجازه بیرون‌رفتن ندارید، نمی‌توانید با کسی صحبت کنید و نمی‌دانید برای چه زندانی شده‌اید. پانزده سال بعد، باز هم بی‌آنکه کسی توضیحی به شما بدهد، آزاد می‌شوید و حالا باید معمای مجازاتی را که متحمل شده‌اید حل کنید.

سناریویی که خواندید شالوده داستان اولدبوی را تشکیل می‌دهد، فیلمی خاص و خلاقانه و زیبا ازسینمای کرهکه نظیر آن در سینمای جهان کمتر دیده می‌شود. فیلمی که حالت تعلیقی داستان را تا انتها حفظ می‌کند و مخاطب را مدام به حدس و گمان وامی‌دارد.

در پس داستان عمیق و زیبای این فیلم، این سؤال مطرح می‌شود: «ممکن است زندگی کسی را نابود کنید بی‌آنکه اصلا بدانید چه بلایی بر سر آن شخص آورده‌اید؟» در این تریلر روانشناسانه به تلخ‌ترین و مضطرب‌کننده‌ترین شکل ممکن به این سؤال پاسخ داده خواهد شد.

اگر علاقه‌مند به فیلم های روانشناختی تریلر هستید، اولدبوی یکی از آثاری است که حتما تماشای آن را به شما پیشنهاد می‌کنیم. البته داستان و فضای خاص فیلم ممکن است خوشایند هر سلیقه و مخاطبی نباشد.

۳. روانی (Psycho)

درباره فیلم روانی

آلفرد هیچکاک با ساخت آثاری مثل «سرگیجه» (Vertigo 1958)، «پنجره عقبی» (Rear Window 1954) و «پرندگان» (The Birds 1963) پیشتاز ساخت فیلم‌های فاخر و زیبا در ژانرهای وحشت و تریلر روانشناسانه شد. اما فیلم «روانی» او اثری است که بیش از هر فیلم دیگری راجع‌ بهش صحبت شد و پس از این‌همه سال که از اکران آن می‌گذرد، هنوز هم استادان دانشگاه و محققان رشته‌های سینما و فیلم‌سازی آن را نقد و بررسی می‌کنند و درباره آن مطلب می‌نویسند.

داستان فیلم درباره زن جوانی است که پول هنگفتی از رئیسش می‌دزدد و فرار می‌کند. او به مسافرخانه کوچکی در حومه شهر پناه می‌برد که مردی به‌نام نورمن بیتز آن را اداره می‌کند، اما خبر ندارد که قرار است چه اتفاقات شومی در این مسافرخانه برایش بیفتد.

«روانی» یکی از بهترینفیلم‌های ترسناک تاریخ سینما، صحنه‌ها و سکانس‌هایی دارد که در ژانر وحشت و تریلر بی‌نظیر و بی‌سابقه هستند، به‌ویژه انتهای فیلم که از پایان‌بندی‌های ماندگار دنیای سینماست و هیچ مخاطبی تصور هم نمی‌کند که فیلم این‌گونه تمام شود.

۲. سکوت بره‌ها (The Silence of the Lambs)

درباره سکوت بره‌ها، از بهترین فیلم های روانشناختی تاریخ سینما

«سکوت بره‌ها» بدون شک از بهترین فیلم های روانشناختی تریلر در تاریخ سینماست و در سالی که اکران شد، ۵ جایزه اسکار گرفت (از جمله بهترین فیلم سال و بهترین بازیگران مرد و زن در نقش‌های اصلی). این فیلم زیبا و تأثیرگذار تمام ویژگی‌های مثبتی را که برای فیلم‌های دیگر فهرست برشمردیم به‌تنهایی دارد. از ورود به دنیای عمیق روحی و روانی شخصیت‌های فیلم گرفته تا پیچش‌های داستانی و تعلیق بی‌نظیر در روایت فیلم.

داستان «سکوت بره‌ها» یکی ازاقتباس‌های خوب سینما، راجع‌ به زن جوانی است که مأمور اف‌بی‌آی است و باید با بازجویی از قاتلی به‌نام دکتر هانیبال لکتر که در زندانی مخصوص بیماران روانی تحت شدیدترین تدابیر امنیتی زیر نظر گرفته شده است، قاتل سریالی دیگری را پیدا کند، مرد دیوانه‌ای که عادت دارد پوست قربانیان بی‌نوایش را از تنشان جدا کند.

۱. باشگاه مشت‌زنی (Fight Club)

درباره باشگاه مبارزه، بهترین تریلر روانشناختی سینما به‌اعتقاد کاربران IMDb

به نخستین و بهترین اثر در فهرست فیلم های روانشناختی رسیدیم. «باشگاه مشت‌زنی» ساخته کارگردان برجسته آمریکایی است که آثار فاخر دیگری هم در این ژانر دارد، اما «باشگاه مشت‌زنی» اوست که سال‌ها راجع‌ بهش بحث و اظهارنظر شده و تقریبا تمام منتقدان و صاحب‌نظران آن را شاهکار فینچر می‌دانند.

داستان این فیلم که نوعیکمدی سیاههم به‌شمار می‌رود، عجیب و پیچیده اقتباسی از رمانی به همین نام نوشته چاک پالانیک (Chuck Palahniuk) است. مرد جوانی دچار بی‌خوابی است و با آنکه از نظر مالی وضع نسبتا خوبی دارد و از خیلی از مردم جامعه بهتر زندگی می‌کند، از نظر روحی و روانی کاملا به‌هم‌ریخته است و مدام دست‌به‌دامن راهکارهایی می‌شود که با کمک آنها چند ساعتی راحت و بی‌دردسر خواب به چشمانش بیاید.

سرانجام برای رهایی از این فشارهای روحی ملال‌انگیز، با کمک دوستی که تازه با او آشنا شده است باشگاهی راه می‌اندازد که در آن مردان جوان برای تخلیه خود به جان یکدیگر می‌افتند و همدیگر را کتک می‌زنند. این باشگاه به‌مرور بزرگ‌تر و گسترده‌تر می‌شود و اعضای آن نقشه‌هایی برای تخریب و خراب‌کاری در شهرهای مختلف می‌کشند.

البته این فقط ظاهر امر است و در پس این داستان، اتفاقاتی می‌افتند که اگر بخواهیم راجع‌ به آنها صحبت کنیم، تماشای فیلم برای کسانی که آن را ندیده‌اند لذت‌بخش نخواهد بود.

پاسخ به سؤالات رایج درباره فیلم های روانشناختی ژانر تریلر

۱. چه فیلم‌هایی فیلم روانشناختی هستند؟

فیلم های روانشناختی آثاری هستند که در آنها معمولا بیش از آنکه بر دنیای بیرونی تمرکز شود، وضعیت روحی و روانی شخصیت‌ها به تصویر کشیده می‌شود و مخاطب درک بهتری از چالش‌های درونی شخصیت‌های اصلی داستان پیدا می‌کند.

از دیگر المان‌های اصلی در این ژانر سینمایی، می‌توان به حالت رازآلود یا معمایی داستان، تعلیق عمیق و پیچش‌های غیرمنتظره اشاره کرد.

۲. شخصیت‌های فیلم های روانشناختی معمولا چه ویژگی‌هایی دارند؟

شخصیت‌های این ژانر سینمایی معمولا انسان‌هایی باهوش هستند که نگاهی عمیق‌تر به دنیای اطراف دارند و زندگی‌شان پر است از نیازها و رازهای سربه‌مهری که در طول داستان آشکار می‌شوند.

نگاه خاص آنها به زندگی و دنیای اطراف معمولا باعث می‌شود که از لحاظ روحی و روانی چندان ثبات نداشته باشند و از این نظر، در مقایسه با سایر مردم جامعه، چالش‌های بیشتری پیش رو داشته باشند.

ویژگی بارز و برجسته دیگر این شخصیت‌ها غیرقابل‌اعتمادبودن آنهاست. در واقع مخاطب نمی‌داند به آنچه راوی فیلم و داستان می‌گوید باید اعتماد کند یا نه؛ آنچه می‌گوید درست است یا زائیده توهم و خیال اوست؟

۳. در داستان فیلم های روانشناختی معمولا چه درون‌مایه‌هایی دیده می‌شوند؟

• احساس گناه؛
• مرگ؛
• تفکر غیرعقلانی و جبری راجع‌ به موضوعی بخصوص؛
• بیماری‌ها و اختلا‌ل‌های ذهنی و روانی؛
• توهم و درک نادرست از واقعیت‌ها؛
• پیچیدگی‌های ضمیر ناخودآگاه؛
• ناملموس و مبهم‌شدن مرز میان خیال و واقعیت.

۴. چرا تماشای فیلم های روانشناختی تا این حد برای مخاطبان سینما جذاب است؟

زیرا المان‌های خاص داستان‌پردازی این سبک، رابطه‌ای خیالی را میان مخاطب و شخصیت‌های اصلی شکل می‌دهند. مخاطب از یک سو شخصیت‌ها را قضاوت می‌کند و مدام در ذهن خود این خیال را می‌پروراند که اگر جای آنها بود مرتکب آن اشتباه نمی‌شد، اما از سوی دیگر چالشی روانی و ذهنی برای مخاطب ایجاد می‌شود و به قضاوتش شک می‌کند. مخاطب از خود می‌پرسد: «اگر این اشتباه از من سر می‌زد چی؟»

کمتر ژانری تا این حد مخاطب را درگیر می‌کند و همین مسئله فیلم های روانشناختی را جذاب و دیدنی می‌کند. کسی که کتابی برای خواندن در دست می‌گیرد یا فیلمی برای تماشا انتخاب می‌کند، می‌خواهد چند ساعت از واقعیت‌های زندگی خودش دور شود و هیچ ژانری بهتر از این فیلم‌های روانشناسانه این خواسته را برآورده نمی‌کند.

شما بگویید

نظر شما چیست؟ از میان فیلم‌های معرفی‌شده کدام‌ها را تماشا کرده‌اید؟ بازخورد و نظرتان راجع‌ به فیلمی که دیده‌اید چیست؟ چقدر با این ژانر آشنا هستید؟ بهترین اثری که در ژانر فیلم های روانشناختی تماشا کرده‌اید چیست؟ فیلم دیگری سراغ دارید که احساس کنید جایش در فهرستمان خالی است؟

اگر مایل باشید می‌توانید در قسمت «ارسال دیدگاه» نظرات و بازخوردهای خود را به ما و مخاطبان چطور بگویید و با اطلاعات ارزشمندی که اضافه می‌کنید، این مقاله را پربارتر کنید.