رسول سلیمی:سفر رئیس اقلیم کردستان عراق به تهران چند ماه پس از حمله موشکی سپاه به اربیل صورت می‌گیرد. تحلیلگران خاورمیانه معتقدند پس از کدورت دو طرف (تهران و اربیل) در پی حمله موشکی به اقلیم کردستان عراق، اکنون نیاز مبرمی به ارتقای روابط دوجانبه احساس می‌شود تا اقلیم کردستان عراق و جمهوری اسلامی ایران روابط خود را ترمیم کنند.

در ده سال گذشته این چهارمین سفر نچیروان بارزانی به‌عنوان یک مقام ارشد منطقە کردستان عراق، به ایران است. نیچروان بارزانی رئیس کنونی اقلیم کردستان عراق، فرزند مرحوم ادریس بارزانی و برادرزاده مسعود بارزانی رهبر حزب دموکرات کردستان عراق، مانند بسیاری از سیاستمداران کُرد، به مدت طولانی در ایران زندگی کرده و علاوه بر تسلط کامل بر زبان فارسی، شناخت قابل‌توجهی از فرهنگ و مختصات و رویکردهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران دارد.

این سفر برای کشورمان از آنجا اهمیت دارد که مسئله حضور گروه‌های کرد مخالف ایران در مرز با عراق، همواره از مسائل مشترک بین ایران و کردستان عراق بوده است. در همین راستا ابراهیم رئیسی نیز در دیدار با بارزانی تأکید کرد: «دولت عراق و اقلیم کردستان به طور مطلق از هرگونه سوءاستفاده عناصر دشمن صهیونیستی و عناصر ضدانقلاب از خاک این منطقه علیه ایران جلوگیری به عمل‌آورند»

این موضوع نشان می‌دهد توافقات امنیتی ایران و عراق و موضوع کردهای مخالف ایران، بخش مهمی از محور مذاکرات دو طرف را تشکیل داده است. چه آنکه ابراهیم رئیسی در ادامه این دیدار «خلع سلاح کامل و عدم حضور عناصر ضدانقلاب در خاک عراق» را یک ضرورت دانست. اسفندماه سال ۱۴۰۱ دفتر نخست‌وزیر عراق و شورای‌عالی امنیت ملی ایران در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که دو کشور توافقی را باهدف تأمین «امنیت مرزی» امضا کردند.

انگیزه بارزانی از سفر به تهران

اما انگیزه بارزانی از سفر به تهران آن هم در شرایط فعلی منطقه، مسئله‌ای حیاتی‌تر برای کردهای عراق است که آن را قانع کرده تا بار دیگر از ایران برای حل مسئله‌ای داخلی کمک بگیرند. اما آن مسئله چیست؟ سفر بارزانی به تهران هم‌زمان با بحران انتخابات پارلمانی در اقلیم کردستان است. کمیسیون انتخابات عراق ۲۱ خردادماه را برای برگزاری انتخابات محلی اقلیم کردستان تعیین کرد، اما حزب دمکرات کردستان به رهبری بارزانی خواهان تعویق این انتخابات است.

این در حالی است که اتحادیه میهنی کردستان عراق دومین حزب قدرتمند این منطقه به رهبری بافل طالبانی (پسر جلال طالبانی) خواهان برگزاری انتخابات هستند. بافل طالبانی، تعویق انتخابات را خطرناک خوانده و گفته است باعث ضربه به نهادهای دمکراتیک منطقه می‌شود.

بافل طالبانی که شهریور سال ۱۴۰۲ به ایران سفر و با وزیر خارجه و رئیس مجلس دیدار کرده بود، مواضع نزدیکی با جمهوری اسلامی دارد و این گمانه زنی درباره انگیزه سفر بارزانی برای وساطت ایران در ماجرای بحران انتخابات پارلمانی در اقلیم کردستان را افزایش داده است. ناظران سیاسی معتقدند نچیروان بارزانی با هدف ایجاد نوعی موازنه سیاسی با طالبانی‌ها در سفر به ایران، سعی دارد روند تحولات در آستانه انتخابات اقلیم را به نفع حزب دموکرات کردستان عراق (بارزانی) تغییر دهد و سطحی از موازنه بین اربیل و سلیمانیه ایجاد کند.

این گمانه‌زنی از آنجا تقویت می‌شود که دلشاد شهاب سخنگوی ریاست اقلیم کردستان عراق در آستانه سفر نچیروان بارزانی رئیس اقلیم به تهران، به خبرگزاری «رووداو» گفته بود: «هدف رئیس اقلیم در این سفر تأکید بر آن است که اقلیم کردستان عامل تهدید برای منافع همسایگان نخواهد بود و همه نیروهای عراقی که در حال حاضر در قدرت هستند، سابقه روابط قوی با جمهوری اسلامی ایران دارند و روزگاری تشکیل حکومت در عراق از تهران انجام می‌شد و امروز هم شکی نیست که ایران قادر به کمک در بهبود روابط اربیل و بغداد است»

این در حالی است که طالبانی همکاری‌های نزدیکی با ایران بعد از قرارداد امنیتی ایران و عراق داشت و همان زمان سفر طالبانی به تهران، «احمد الهرکی» از مسئولان ارشد اتحادیه میهنی کردستان عراق به پایگاه العربی الجدید گفته بود: "سفر بافل طالبانی رئیس این حزب به تهران در ارتباط با پرونده احزاب مخالف کُرد ایرانی (گروه‌های مسلحِ تروریست) که در داخل اقلیم کردستان عراق حضور دارند، موفقیت‌آمیز بود و طالبانی نقش مهمی برای یکسره و نهایی کردن این پرونده بازی کرد. "

بحران سیاسی در اقلیم کردستان عراق

اما بحران در انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان عراق از آنجا آغاز شد که سه ماه قبل دادگاه عالی فدرال عراق، کردستان را به چهار حوزه انتخابیه تقسیم کرد و رای به لغو کرسی‌های اقلیت‌ها در این منطقه داد. در مجلس کردستان ۱۱ کرسی به اقلیت‌های مذهبی و قومی اختصاص‌داده‌شده که همه آنها از متحدان حزب آقای بارزانی هستند؛ رای جدید دادگاه فدرال عراق ممکن است باعث شود حزب دمکرات کردستان در انتخابات آینده اکثریت را از دست بدهد.

ازاین‌رو حزب دمکرات کردستان که به رای دادگاه اعتراض دارد انتخابات را تحریم کرده است. سفر نچیروان بارزانی به تهران چند روز پس از سفر او به بغداد انجام شد و اختلاف اربیل با بغداد بر سر سهمیه بودجه کردستان عراق و انتقال نفت از آن، از دیگر مسائل اختلافی اقلیم کردستان با دولت مرکزی است.

چه آنکه پیش از اتفاقات اخیر و بعد از اعلام نتایج انتخابات پارلمانی ۲۰۲۱ عراق، باوجود اینکه حزب دموکرات با مقتدی صدر وارد ائتلاف شده بود، اتحادیه میهنی به دنبال ائتلاف با نوری المالکی و دیگر شیعیان بود. او تصور می‌کرد با چنین تصمیمی می‌تواند برهم صالح از حزبش را برای دومین بار به ریاست جمهوری برساند، لیکن مخالفت سران چهارچوب هماهنگی مانع از انتصاب نماینده بافل طالبانی برای دومین دوره ریاست جمهوری شد و این مسئله انگیزه کردها برای مقاومت در برابر تصمیمات دولت مرکزی عراق را افزایش داد.

از سوی دیگر سفر رجب طیب اردوغان به اقلیم کردستان عراق که برای پیگیری چگونگی تقابل با پ‌ک‌ک و همچنین مسئله انرژی اقلیم کردستان عراق انجام شد، فشار مضاعفی را به دولت اقلیم وارد کرد تا با سرکوب نیروهای کرد مخالف دولت ترکیه موافقت کنند. برخی از این گروه‌های کردی متحد اربیل هستند و حتی برخی از آنها در آزادسازی شهرها و روستاهای کردستان عراق به مبارزه با داعش پرداختند؛ بنابراین سرکوب این گروه‌ها با منافع دولت اقلیم در تضاد است. ازاین‌رو احتمالاً بارزانی در مذاکرات خود با مقامات کشورمان از ایران خواهد خواست مذاکراتی را با ترکیه برای تعدیل خواسته‌های اردوغان انجام دهد.

311213