کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است در هر دو مهارت حرکتی ریز و درشت مشکل داشته باشند. انجام تمرینات ورزشی به این کودکان کمک می‌کند تا بتوانند این مشکلات را مدیریت کنند. یک کاردرمانگر، متخصص اطفال و متخصص رفتاردرمانی می تواند به طراحی این برنامه های ورزشی کمک کند.

تأثیر یک برنامه تمرینی مشخص و روتین فعالیتی برای کودک مبتلا به اوتیسم بسیار چشمگیر است. فضاهای بزرگی مثل زمین بازی یا باشگاه ممکن است فرد را برانگیخته نموده و منجر به مشکلات حسی در او شود. از تمرینات ورزشی توصیه شده می توان به اسکوات، حمل وزنه، یوگا، پرت کردن توپ، حرکت پروانه، شنا یا پلانک اشاره کرد. عضلات، تاندون ها و استخوان های مختلفی در همه این تمرینات درگیر می شوند، بنابراین قدرت بخش میانی بدن، تعادل، حجم عضلانی و سلامت قلب کودکتان بهبود خواهد یافت. ورزش را با تمرینات سبک شروع کنید و نظر کارشناسان در این باره را بخواهید. به طور کلی یک روتین ورزشی مرتب باعث می‌شود تا بسیاری از نشانه های مربوط به اوتیسم و مشکلات همراه آن کاهش پیدا کند.

مزایای ورزش برای افراد مبتلا به اوتیسم

مهارت های اجتماعی

نتایج تجزیه و تحلیل های ما حاکی از پیشرفت چشمگیرمهارت های ارتباطی و اجتماعیدر افرادی بود که در فعالیت های جسمانی و ورزشی طراحی شده شرکت کردند. این فعالیت ها عبارتند از اسب سواری، بازی های گروهی، دویدن و بازی-ورزش [مثل نینتندو و بازی های الکترونیکی که فعالیت جسمانی را نیز می طلبد].

دلیل بهبود مهارتهای اجتماعی کودکان مبتلا به اوتیسم در فعالیت های جسمانی از نظر محققین آن است که اگر این برنامه ها به دقت طراحی شده باشد، منجر به فراهم کردن یک محیط جذاب و ایمن برای تعامل با کودکان دیگر خواهد شد. به عبارت دیگر آنها موقعیت هایی عالی برای تمرین مهارت های اجتماعی است و اگر بعضی از این فعالیت ها در کنار حیوانات باشد (مثل اسب سواری)، امکان تعامل جذاب غیرشفاهی و همچنین شفاهی را نیز برای کودک ایجاد می‌کند.

توان بدنی

نکته ی جالب ثابت شده توسط تجزیه و تحلیل ها آن است که کودکان مبتلا به اوتیسم با شرکت در فعالیت هایی مثل بازی-ورزش، ورزشهای آبی و اسب سواری به صورت چشمگیری، قدرت عضلانی و استقامتی خود را بهبود داده اند. این موضوع از آنجایی اهمیت پیدا می‌کند که مطالعات قبلی ضعف عضلانی و استقامتی کودکان مبتلا به اوتیسم را در مقایسه با همسن و سالانشان نشان داده بود. قدرت و استقامت نه تنها برای سلامت جسمانی، بلکه برای استفاده از موقعیت حضور در فعالیت هایی مثل ورزش های جمعی دوستانه نیز اهمیت بسزایی دارد.

تمرینات مهارت های بدنی

خیلی از افراد مبتلا به اوتیسم از مهارت های حرکتی کمتری در مقایسه با دیگران برخوردار هستند. این مهارت ها عبارتند از تعادل، هماهنگی بدن، قدرت بصری و مهارتهای حرکتی که باید از فعالیت های مختلفی استفاده کرد که در عین لذتبخشی بتواند به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند. این موارد می تواند شامل بازی-ورزش های کامپیوتر، پرش بر روی ترامپولین (با نظارت و استفاده از ابزار ایمن کننده)، و تمریناتی برای تقویت مهارت حرکتی (مثل تنیس روی میز) یا اسب سواری شود.

مهارت های حرکتی

بسیاری از فعالیت های جسمانی و موقعیت های اجتماعی ایجاد شده ناشی از آنها به “مهارت حرکتی اساسی” نیاز دارند که از آن جمله عبارتند از دویدن، پرتاب کردن، گرفتن و … . پژوهش های ما نشان داده که برنامه های تمرینی به صورت چشمگیری بر بهبود این مهارت ها در افراد مبتلا به اوتیسم تأثیر می گذارند.

تشویق کودکان مبتلا به اوتیسم به انجام فعالیت های جسمانی

مشکلات مختلفی باعث می‌شوند که فعالیت های جسمانی از جذابیت کمتری برای کودکان مبتلا به اوتیسم برخوردار باشد. مهارت های اجتماعی و حرکتی ضعیف، و کمبود موقعیت های متناسب با نیازها و توانایی های کودکان مبتلا به اوتیسم در جامعه باعث می‌شود تا ترجیح این کودکان به بازی های ویدئویی باشد. در اینجا به بعضی نکات عملی برای تشویق به انجام فعالیت های جسمانی روتین آورده شده است:

از فعالیت های سبک شروع کنید

توصیه کاردرمانگر ما در مرکز درمانی روشا آنست که کودکان حداقل یک ساعت در روز را به فعالیت های جسمانی اختصاص دهند. نظر او این است که اهداف را به بخش های کوچک قابل دسترسی تقسیم کنید و تقویت کودک را به صورت گام به گام پیگیری کنید. دیده شده که دسترسی به اهداف تعیین شده به کمک دوره های فعالیت کوتاهتری که در طول روز پخش شود، راحتتر خواهد بود. یادتان باشد که هدف از فعالیت های کودکان یا افراد مبتلا به اوتیسم در داشتن یک روتین روزمره طبیعی و لذتبخش است، بنابراین باید به این موضوع در سطح طولانی مدت فکر کنید. در اینجا چند راه برای افزودن فعالیت های جسمانی به روتین فعالیت های روزمره آورده شده است:

• پیاده روی تا مدرسه (یا سر کار) یا حداقل بخشی از مسیر.
• پیاده روی با سگتان (اگر سگ دارید).
• زمان پیامهای بازرگانی تلویزیون را، زمانی برای ورزش و انجام تمرینات ورزشی مثل حرکت پروانه در نظر بگیرید.
• برای مثال زمان بعد از شام را برای رفتن به زمین بازی در نظر بگیرید و اگر بتوانید به صورت خانوادگی تا آنجا پیاده روی کنید، که بهتر خواهد بود.

توصیه ما به افزایش زمان سپری شده در این فعالیت ها با هدف دستیابی به انجام چند ساعت تمرین ورزشی در طول روز است.

ایجاد مهارتهای حرکتی

یادتان باشد که کودکتان برای شرکت موفق در فعالیت های جسمانی و ورزش باید مهارت های حرکتی اساسی خود را تقویت کند. می توانید این فرآیند را برایشان با تشویق انجام موارد زیر لذتبخش کنید:

• انجام حرکات مختلف (برای مثال دویدن، پریدن، جست و خیز و …)
• بازی با وسایل مختلفی مثل توپ، چوب و راکت (برای مثال پرتاب کردن، گرفتن، شوت زدن و …)

انجام این تمرینات در خانه به کودکتان کمک می‌کند تا با موفقیت در کلاسهای ورزشی حاضر شده و احتمال لذت بردن از فعالیت های اجتماعی دیگری مثل حضور در زمین بازی یا ورزش های جمعی و دوستانه نیز افزایش پیدا کند.

انواع مختلف فعالیت های جسمانی

متخصصین کاردرمانگرما طیف وسیعی از فعالیت های مؤثر را مشخص کرده اند که از جمله آنها می توان به تنیس و شنا تا دوچرخه و اسب سواری اشاره کرد. اگر می خواهید کودکتان را با یک فعالیت ورزشی آشنا کنید تا از مزایای آن برخوردار شوند، دستتان کاملاً باز است و می توانید با ورزش، موارد زیر را در آنها تقویت کنید:

• توانایی و قدرت: تمرینات ورزشی متوسط یا شدید که باعث می‌شود تا تنفس فرد شدیدتر شود.
• تعامل اجتماعی: فعالیت هایی که بیش از یک نفر در آن حضور داشته باشند، مثل تنیس یا پرتاب و گرفتن توپ و … .
• استقلال: فعالیت هایی مثل ورزشهای فردی یا یوگا در خانه(برای مثال با کمک ویدیو یا تصاویر) که به تنهایی انجام می‌شود.

الگو باشید و از دوستان و اعضای خانواده کمک بگیرید

مهمترین الگوی هر کودکی، والدینش است و از شما می خواهیم تا با داشتن یک سبک زندگی فعال، مدلی برای کودکتان برای فعال بودن باشید، لذت و ارزش فعال بودن را به آنها نشان دهید.

سپس افراد زیادی که در طول روز یا هفته با کودکتان در ارتباط هستند را در نظر بگیرید و ببینید که چطور می توانید از کمک آنها در تشویق کودکتان به فعالیت استفاده کنید. معلمان، به خصوص معلم ورزش می تواند فرد بسیار مؤثری در این زمینه باشند، بنابراین اهداف و رویکردهای مد نظرتان را با آنها در میان بگذارید. در صورت در نظر گرفتن یک برنامه آموزشی انفرادی (IEP یا Individualized Education Plan) برای کودکتان، حتماً اهداف آموزشی جسمانی مد نظر را در این برنامه بگنجانید و حضور معلم ورزش در جلسه توجیهی IEP می تواند مؤثر باشد.

به علاوه با مدیران برنامه های ورزشی تفریحی تماس بگیرید، چرا که بعضی از آنها از مهارت های ارتباطی کافی برای ایجاد یک رابطه مؤثر با افراد مبتلا به اوتیسم برخوردار نیستند. می توانید با به اشتراک گذاری استراتژی های مد نظرتان در زمینه ارتباطی، انگیزشی و آموزشی کودکتان، اعتماد به نفس کافی را به آنها تزریق کنید.

نکاتی برای لذتبخش تر کردن تمرینات ورزشی

در اینجا به سه استراتژی عملی رایج در برنامه های تمرینی برای کودکان مبتلا به اوتیسم اشاره شده است:

• به دنبال کسی باشید که از وضعیت مطلع باشد: حالت بهینه این است که کسی را انتخاب کنید که در زمینه اوتیسم (به خصوص در کودکان و نوجوانان) مطلع باشد و بتواند با استفاده از روشهای جذاب و لذتبخش برای افراد مبتلا به اوتیسم، با آنها ارتباط گرفته و اجرای برنامه های تمرینی را ساده تر کند. البته لازم نیست که فرد یکمتخصص اوتیسمباشد و حتی می تواند یک فرد هم سن و سال باشد کهبرقراری ارتباطبا کودکتان را بلد باشد و بتواند از او حمایت کند.
• داشتن یک برنامه مشخص: اکثر افراد به داشتن یک برنامه روتین نیاز دارند و این موضوع به خصوص در افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم صادق است. توصیه ما به ایجاد یک ساختار منظم و قابل پیش بینی در برنامه تمرینی ورزشی کودک، و یک برنامه ی دیداری برای کمک به تثبیت آن است.
• همه ی نکات را به شکل دیداری دربیاورید: بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم، بیشتر نکات را از روی تصاویر یاد می گیرند بنابراین موارد دیداری و بصری مثل کارتها، شکل و ویدیوی اجرای تمرینات می تواند گزینه های بسیار مؤثری برایشان باشد.

بهترین تمرینات ورزشی برای کودکان مبتلا به اوتیسم

در اینکه دنبال سلامتی و شادی کودکتان هستید هیچ شکی نیست، اما آیا می دانید که کدام تمرینات به بهترین شکل به کودکتان کمک می‌کند؟ کاردرمانگران و تمرین دهنده های خصوصی، بعضی تمرینات را به طور خاص برای تقویت، بهبود قدرت تعادلی و هماهنگی بهتر حرکتی پیشنهاد می کنند. قبل از گنجاندن این تمرینات در روتین زندگی کودکتان، یادتان باشد که:

• قبل از شروع برنامه تمرینی کودک مبتلا به اوتیسم با پزشک مشورت کنید.
• برنامه ورزشی را به آرامی شروع کرده و مراقب علائم خستگی مانند تنگی نفس، گرفتگی عضلانی یا سرگیجه باشید.
• کودکتان باید قبل از تمرین ورزشی، مصرف آب و استراحت کافی داشته باشد.
• بهتر است که ورزش را با تمرینات کم شدت آغاز کرده و به تدریج به سمت جلسات تمرینی شدیدتر بروید.

اسکوات

این تمرین می تواند نقاط مختلفی و عضلات بزرگ بدن مثل لگن، همسترینگ، عضلات سرینی و چهارسر را تحت تأثیر قرار دهد. تقویت این نقاط به حفظ تعادل، ثبات و الگوی مناسب راه رفتن در فرد منجر شود. بعلاوه این ورزش ها به کاهش درد و خشکی این نقاط در بدن افرادی منجر می‌شود که بخش بزرگی از روز را می نشینند (مثل دانش آموزان یا کارمندان دفتری). انجام حرکت اسکوات باعث می‌شود که پاها و کمر انعطاف خود را حفظ کرده و احتمال آسیب دیدگی عضلات کاهش یابد.

حمل وزنه

این حرکت، بسیار ساده و البته بسیار مفید را می توانید با گرفتن وزنه در دستانتان انجام دهید. اما برای ایجاد هماهنگی بیشتر از کودکان خواسته می‌شود تا وزنه را برای تقویت هر چه بیشتر عضلات و مفاصل، در بالای سرشان بگیرند. دستان، شانه، کمر، عضلات میانی و لگن در این حرکت در جای درست خود قرار گرفته و با حرکت کودک به اطراف، تقویت می شوند.

یوگا

سالهای زیادی است که انواع مختلف این ورزش در جای جای دنیا در حال انجام شدن است و فیزیوتراپها هم متوجه تأثیر قابل توجه این تمرین ورزشی بر روی ایجاد کشش، تقویت، بهبود تعادل و تمرکز شده اند. یک روتین تمرینی یوگا به صورت همزمان بر بدن و ذهن تاثیر گذاشته و به اضطراب کمتر و حجم عضلانی بیشتر منجر می‌شود. یوگا به کودکان مبتلا به اوتیسم در کاهش استرس، تقویت عضلات میانی بدن و بهبود شناخت از بدن کمک می‌کند. یوگا همچنین راهی برای کودکتان برای رهایی از دست اضطراب است و با توجه به عدم نیاز به تجهیزات در انجام اکثر حرکات یوگا، هر زمانی که نیاز باشد از آن به عنوان یک ساز و کار ارتباطی استفاده می‌کند.

پرتاب کردن توپ

پرتاب توپ هایی مثل توپ سافت بال، تنیس یا بیس بال می تواند به تقویت هماهنگی میان چشم و دست، تمرکز ذهنی و بهبود مهارتهای اجتماعی کودکان مبتلا به اوتیسم منجر شود. از نتایج مطالعات انجام شده بر روی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم می توان گفت که ترکیب پرتاب توپ و تمرینات دیگری مثل دویدن می تواند مزایای قلبی و عروقی بیشتری برای فرد ایجاد کند. بخش های زیادی از پرتاب کردن توپ است که اگر در خانه انجام شود، خودش یک مزیت است. انجام این تمرین ساده است و به سادگی می تواند تبدیل به یکی از بخش های زندگی روزمره فرد شود. هرروز پنج دقیقه از اول صبحتان را برای پرتاب کردن توپ با کودکتان کنار بگذارید.

حرکت پروانه

حرکت پروانه یک تمرین قلبی و عروقی است که باعث تقویت قدرت و استقامت فرد می‌شود. می توانید از حرکت پروانه به عنوان بخشی از یک روتین ورزشی کلی تر و یا برای سوزاندن انرژی و تقویت قدرت تمرکز کودک استفاده کنید. مطالعات روی کودکان مبتلا به اوتیسم در مدارس نشان داده که دوره های کوتاه ورزشی در طول روز می تواند به افزایش قدرت تمرکز آنها و سلامت بیشترشان منجر شود.

تمرین شنا یا پلانک

هر دوی این تمرینات ورزشی به تقویت عضلات بدن، به خصوص دستها و عضلات ناحیه میانی بدن، کمر، شانه، پاها و عضلات مچ منجر می‌شود. تمرین پلانک به حالت استارتر شنا گفته می‌شود که برای مدت ثابتی حفظ می‌شود. شنا رفتن شامل خم کردن آرنج ها تا زاویه 90 درجه می‌شود که کار انجام شده توسط عضلات دست، سینه و شانه را افزایش می دهد. هر دوی این تمرینات را می توان در حالتی که زانوها به روی زمین بماند، نیز انجام داد. شنا و پلانک حتی در حالتی که زانوها روی زمین بمانند نیز ورزش های قدرتی و تقویتی بسیار خوبی هستند و آنها را می توان از چند ثانیه تا چند دقیقه انجام داد و هم می توانید آن را در بین حرکات دیگر و هم به صورت حرکات مستقل انجام داد.

این حرکات را به سادگی می توانید به همراه کودکتان در خانه و در حیاط انجام دهید و آن را برای بعد از برگشت از مدرسه، بین تکالیف یا در روزهای تعطیل در نظر بگیرید.

نکات پایانی

تمرینات ورزشی دارای مزایای بسیاری برای کودکان مبتلا به اوتیسم است و اهمیت این موضوع را می توان برای مثال در نتایج یک مطالعه انجام شده توسط مرکز پزشکی رشد و اعصاب کودک (DMCN) مشاهده کرد. بر اساس این مطالعه 79 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم با مشکلات حرکتی مواجه هستند که ممکن است به خاطر سبک زندگیشان حتی بدتر هم بشود. تمرینات ورزشی و فعالیت های جسمانی نه تنها باعث کاهش آثار منفی می‌شود بلکه بر بهبود وضعیت اخلاقی، تقویت روابط و به طور کلی بهبود کیفیت زندگیشان نیز تأثیر می گذارد.

سؤالات متداول

چه فعالیتی برای کودکان مبتلا به اوتیسم خوب است؟

استفاده از لگو، K-nex یا هر چیز ساده ای مثل دومینو که کودکتان در انجامش خوب باشد، بدون آنکه بدانند در یک برنامه طراحی شده حضور دارند، ایجاد مهارتهای جدید در این کودکان را تقویت می‌کند.

آیا انجام ورزش جلوی اوتیسم را می گیرد؟

شواهد خوبی از مزایای مشابه تمرینات ورزشی در کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم وجود دارد. مطالعات به طور خاص نشان داده اند که انجام تمرینات ورزشی باعث کاهش مشکلات رفتاری مانند کارهای تکراری، کارهای غیرمرتبط، خوردن اجسام مختلف، آسیب زدن به خود، رفتارهای ایذائی و پرخاشگری می‌شود.

چطور می توانم به تقویت مهارت های حرکتی کودکم که مبتلا به اوتیسم است، کمک کنم؟

پازل ها روش بسیار خوب و لذتبخشی برای کمک به کودکان در تطبیق تصاویر و کار بر روی مهارت های حرکتی ظریف است. بعضی از فعالیت های مؤثر بر روی قوه حرکتی ظریف عبارتند از:

• بازی های مرتب سازی
• نقاشی
• بازی با ابزارهای موسیقیایی
• برچسب ها
• بازی تریدینگ با نخ و اسباب هایی که میتوان با نخ در جاهای مختلف نصب کرد.
• بافتن چیزهای مختلف

آیا دویدن به اوتیسم کمک می‌کند؟

نتایج مطالعات محققان آن است که دویدن به شکل های مختلفی به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک می‌کند و باعث می‌شود تا در کنار تقویت عضلانی، رابطه خود با اعضای خانواده و همسن و سالانشان را نیز تقویت کنند.

فرزند من چطور به اوتیسم مبتلا شد؟

بعضی جهش های ژنتیکی عاملی ارثی است و بعضی دیگر مثل عوامل محیطی، خود به خودی هستند. محققان امروزه در حال تحقیق بر تأثیر فاکتورهایی مثل عفونت های ویروسی، دارو و مشکلات دوره بارداری یا آلودگی هوا در ایجاد اختلال طیف اوتیسم هستند.

ورزش چطور به اوتیسم کمک می‌کند؟

چیزی که مشخص است آن است که برنامه های تمرینی طراحی شده برای کودکان مبتلا به اوتیسم، دارای مزایای بسیاری در حوزه های مختلف و مهم است. از جمله این مزایا می توان به تقویت مهارت های حرکتی، عملکرد اجتماعی و تقویت عضلانی و استقامت کودک اشاره کرد.

آیا حجم کم عضلانی ربطی به اوتیسم دارد؟

حجم کم عضلانی در میان کودکان مبتلا به اوتیسم شایع است و به این موضوع در مطالعات مختلفی هم اشاره شده که بیش از ۵۰ درصد کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم با حجم عضلانی پایین درگیر هستند. با توجه به شیوع این موضوع در میان کودکان مبتلا به اوتیسم، می توان این مشکل را یکی از نشانه های اولیه احتمال ابتلای کودک به ASD در نظر گرفت.

آیا ممکن است که کودکان مبتلا به اوتیسم از مهارت های حرکتی خوبی برخوردار باشند؟

مطالعه ای انجام شد و در آن، کودکان ۱۲ ساله مبتلا به اوتیسم از عملکرد جسمانی مطابق با یک کودک ۶ ساله برخوردار بودند. یعنی اگرچه آنها دارای مهارت های حرکتی هستند، اما مطابق با سن و توان واقعیشان نیست.