والدین می توانند با انتخاب اسباب ‌بازی‌ های مناسب برای کودکاناوتیسم،‌ به بهبود یادگیری و تعامل فرزند خود کمک کنند. یادگیری در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) از طریق بازی کردن مسجل می شود. با بازی کردن کودک با این نوع اسباب بازی‌ ها، مهارت‌ های حسی-حرکتی کودک و همچنین مهارت گفتاری، حل مسئله و تعامل اجتماعی او رشد می کند. این اسباب بازی‌ ها علاوه بر طرح و رنگ و ویژگی‌ های متنوع، موجب سرگرمی کودک شده و همچنین به رشد کلی کودک نیز کمک می کنند.

مناسب‌ترین نوع اسباب‌بازی برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم کدام است؟

مناسب‌ ترین نوع اسباب‌ بازی برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، اسباب‌ بازی‌ هایی هستند که مهارت‌ های حرکتی، اجتماعی، تکنیک‌ های حل مسئله و مهارت گفتاری را به این کودکان آموزش می دهند. در واقع، حین کار با کودک اوتیسم، درمانگر با روش درمانی ای بی ای و گفتاردرمانگر نیز به طور یکسان از این اسباب‌ بازی‌ ها به عنوان ابزاری برای یادگیری کودک استفاده می کنند. انواع مختلفی از اسباب‌ بازی‌ ها وجود دارند که برای کودکان اوتیسم جذاب‌تر هستند که هر دسته از آنها مزیتی خاص و فرصتی متفاوت را برای یادگیری و رشد شخصیتی کودک فراهم می کنند. اسباب‌ بازی‌ هایی که برای کودکان اوتیسم مناسب اند به دسته‌ های زیر تقسیم بندی می شوند:

• اسباب بازی‌ های حسی
• اسباب بازی‌ های تقویت کننده مهارت حرکتی
• اسباب‌ بازی علت و معلولی
• پازل و جورچین
• اسباب بازی‌ های آموزشی

اسباب بازی‌ های حسی

اسباب بازی‌ های حسی چه از حیث لمسی و چه بصری به دلیل جلب توجه کودکان به خود، ابزار آموزشی فوق‌ العاده‌ ای برای کودکان اوتیسم محسوب می شوند. درمانگران در روش درمانی ای بی ای، از اسباب ‌بازی‌ های حسی به عنوان پاداش یا عاملی تقویت کننده برای کمک به رفتارسازی در کودکان استفاده می کنند. این دسته از اسباب‌ بازی‌ ها عبارتند از:

• اسباب بازی‌ هایی با جلوه‌ های بصری مانند لامپ گدازه، رقص نور و غیره.
• اسباب بازی‌ هایی که بافت متفاوتی دارند، مانند جعبه‌ های حسی.
• اسباب بازی‌ هایی که کرک‌ دار یا نرم هستند و موجب آرامش کودک می شوند.
• اسباب بازی‌ هایی که صدا تولید می کنند، می لرزند و صداها و رنگ‌ های مختلفی تولید می کنند.

اسباب بازی های تقویت کننده مهارت حرکتی

کودکان اوتیسم علاوه بر اختلال رشدی-عصبی، مهارت حرکتی ضعیفی نیز دارند. از این رو، اسباب‌ بازی‌ هایی که در سنین پایین به رشد مهارت حرکتی این کودکان کمک می کند بسیار حائز اهمیت خواهد بود. این دسته از اسباب‌ بازی‌ ها عبارتند از:

• روی هم چیدن، دسته بندی و ساختمان سازی
• ایکس باکس ۳۶۰ به همراه کینکت
• اسباب بازی‌ هایی که به مهارت‌ های حرکتی ظریفی نیاز دارند مانند:
  • رنگ آمیزی
  • نخ کشی (متصل کردن با نخ)
  • گره زنی
  • جاگذاری اشیا در فضاهای کوچک
  • نقاشی
  • اسباب بازی های کنترلی
  • توپ
  • قالب گیری و مجسمه سازی (خمیربازی)
  • اسباب بازی پرورش دهنده خلاقیت کودک
  • اسباب بازی دارای دستورالعمل

اسباب بازی علت و معلولی

اسباب‌ بازی‌ هایی که ذاتا ویژگی علت و معلولی دارند، به بهبود مهارت حرکتی بینایی کودکان اوتیسم کمک می کنند. این دسته از اسباب‌ بازی‌ ها همچنین به هماهنگی چشم و دست، یادگیری، بهبود حواس پنج‌ گانه و پیروی از قوانین در کودک کمک می کنند. این دسته از اسباب‌ بازی‌ ها عبارتند از:

• پازل و جورچین‌ صوتی
• مرتب سازی اشکال
• اسباب‌بازی آبی
• اسپینرهای نوردار
• اسباب بازی بادکنکی
• اسباب بازی نردبان یعقوب
• اسباب بازی‌های مکانیکی
• استوانه چراغ دار و حبابی رنگی
• اسباب بازی برای تغییر صدا
• اسباب بازی آب پاش

پازل

انواع پازل و جورچین برای کودکان اوتیسم جذاب هستند. این اسباب‌ بازی‌ ها فرصتی را برای بهبود مهارت حل مسئله و تحرک بصری کودک فراهم می کنند. غالبا کودکان مبتلا به اوتیسم به جای کلمات به تصاویر دقت می کنند، از این رو پازل برای پرورش خلاقیت آنها مفید خواهد بود. پازل‌ ها برای رده‌ های سنی مختلف و مراحل مختلف رشد ذهنی کودک طراحی می شوند، به همین دلیل باید پازلی انتخاب کنید که از حیث سنی و رشدی برای کودک شما مناسب باشد.

اسباب بازی های آموزشی

اسباب بازی‌ های آموزشی بهترین ابزار برای آموزش و یادگیری کودکان مبتلا به اوتیسم هستند. این دسته، شامل اسباب ‌بازی‌ هایی می شود که مهارت ریاضی، شمارشی، مرتب سازی و الگوهای یادگیری کودک را پرورش می دهند. بسیاری از درمانگران در روش ای بی ای نیز از این نوع اسباب‌ بازی‌ ها برای پرورش مهارت خاصی در کودک استفاده می کنند. این دسته از اسباب‌ بازی‌ ها عبارتند از:

• اسباب بازی‌های کارتی فکری
• اسباب بازی مرتب سازی
• اسباب بازی چینشی
• اسباب بازی مربوط به طبقه بندی یا دسته بندی کردن

بهترین اسباب بازی های مناسب کودکان اوتیسمی کدامند؟

برخی از اسباب بازی‌ های مناسب کودکان اوتیسم، اهداف بسیار خاصی دارند. برخی دیگر جنبه آموزشی داشته و برخی دیگر نیز برای علائم اوتیسم غیر کلامی و کمک به جنبه خاصی از رشد کودک طراحی شده‌ اند. در ادامه مقاله، اسباب‌ بازی‌ ها و بازی‌ هایی که با توجه به نیاز و سن و عملکرد کودک مبتلا به اوتیسم برای آنها مناسب اند را بررسی می کنیم.

اسباب بازی آموزشی برای بهبود خواندن و املا

این اسباب بازی نه تنها بر املای تصویری کلمات بلکه بر بخش زبان نیز تمرکز دارند. اسباب بازی آموزشی ملیسا اند داگ، نوعی پازل ساده است که املای کلمات را به کودک آموزش می دهد. این پازل به بهبود عملکرد خواندن از طریق بینایی، بهبود مهارت‌ های زبانی و حرکتی کودک کمک می کند.

این پازل بیش از ۵۰ تکه حروف انگلیسی و هشت تخت دو طرفه دارد که املای کلمات ۳ الی ۴ حرفی مانند ماهی، اتوبوس، خوک، پرنده و غیره را به کودک آموزش می دهد. رنگارنگ بودن حروف و تخته‌ ها این پازل را برای کودکان جذاب کرده و موجب می شود که کودک مشتاقانه درگیر این بازی شود. همچنین این اسباب‌ بازی برای کلاس‌ های آموزشی کودکانی با نیازهای خاص نیز می تواند مفید باشد.

پازل فومی حسی

پازل‌ های فومی نرم، حس لامسه کودک را درگیر می کنند تا انواع شکل‌ ها، رنگ‌ ها و بافت‌ ها را به کودک آموزش دهند. این پازل‌ های فومی، شکل و رنگ متنوعی دارند و برای کودکانی با نیازهای خاص طراحی شده‌اند. بازی کردن با این بلوک‌ های پازلی به بهبود درک ۳ بعدی، منطق و استدلال کودک کمک می کند. این پاز‌ل‌ها از فوم نرم ساخته شده و به همین دلیل بازی کردن با آنها ساده و بی خطر است. این پازل‌ ها دارای وزنی سبک و سطحی نقطه نقطه بوده که حین بازی حس لامسه کودک را تحریک می کنند. تنوع رنگ آنها نیز قوه تخیل و ادراک بصری کودک را تقویت می کند.

اسباب بازی گونگ ریور استونز (تخته سنگ)

این اسباب بازی می تواند برای هماهنگ حرکتی بدن کودک مفید باشد. تخته سنگ‌ ها از موادی غیر لغزنده ساخته شده و اندازه و ضخامت متفاوتی با یکدیگر دارند. این اسباب بازی جنس با دوام و محکمی داشته و برای سهولت در استفاده یا نگهداری، به صورت تپه‌ ای روی هم قرار می گیرند. هر ست این اسباب بازی حاوی ۶ تخته سنگ است که از مواد غیر سمی و مضر ساخته شده و می توان آنها را هم در منزل و هم بر روی سطوح سخت خارج از منزل استفاده کرد. بازی با این تخته سنگ‌ ها به این صورت است که با فاصله نه خیلی دور و نه خیلی نزدیک بر روی زمین قرار داده می شوند و کودکان می توانند بدون دست زدن به زمین از یک سنگ بر روی دیگری حرکت کنند. با این بازی کودک یاد می گیرد تا فاصله، شیب و زمان مناسب حرکت کردن را بسنجد و با اطمینان بپرد تا بتواند تعادل خود را حفظ کند.

توپ هاپر بال

این توپ‌ ها عمدتا در برنامه‌ های فیزیوتراپی و توانبخشی استفاده می شوند که کودکان هم می توانند روی آنها نشسته یا در اتاق روی آنها بپرند. این حرکت نه تنها عضلات مرکزی و کمری کودک را تقویت می کند بلکه توانایی حفظ تعادل کودک را نیز بهبود می بخشد. همچنین این توپ‌ ها روشی سرگرم کننده برای ورزش هستند که افراد بزرگسال نیز می توانند از آنها استفاده کنند.

این توپ‌ های قابل باد کردن، دسته نیز در بغل به عنوان دستگیره دارند که مانع افتادن کودک می شود. این توپ از مواد زیست سازگار ساخته شده و عاری از مواد سمی و مضر است. این توپ علاوه بر سرگرم کننده بودن، به تمرین تعادل و حرکت کودک نیز کمک می کند.

تخته مهارت‌های پایه

تخته مهارت‌ های پایه، یکی از بهترین اسباب‌ بازی‌ ها برای کودکان اوتیسم است. این تخته به منظور آموزش مهارت‌ های پایه طراحی شده و این امکان را فراهم می سازد تا کودک بتواند برخی از مهارت‌ های ساده لباس پوشیدن مانند بستن بند کفش، بستن دکمه‌ های پیراهن و بستن بند کیف را تمرین کند. این تخته شامل تصویری از یک خرس شاد است که تمامی وسایل ضروری مانند دکمه، زیپ، کمربند و بند کفش را دارد.

این تخته به صورت پازلی ۶ تکه است که برای کودکان ۳ ساله و بزرگتر مناسب است و موجب بهبود مهارت‌ های حرکتی کودک می شود. هر قطعه از این پازل شامل زیپ، بند کفش، کمربند، گیره و دکمه لباس می شود. این تخته که از جنس چوب با کیفیت ساخته شده، بسیار بادوام بوده و به عنوان یک اسباب‌بازی برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم مناسب است.

بازی کارتی رومیزی برای تقویت مهارت های اجتماعی

ابراز احساسات، مانعی است که کودکان اوتیسم درگیر آن هستند. کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در برقراری ارتباط با دیگران و درک دیدگاه آنها مشکل دارند. این بازی به این کودکان کمک می کند تا مهارت های اجتماعی خود که در خانه و مدرسه و جامعه به آن نیاز دارند را تقویت کنند. این بازی را حتی می توان در کلاس درس با ۳ الی ۶ کودک انجام داد.

کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در تعامل و برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند و همین امر آنها را از نظر اجتماعی منزوی می کند. این بازی برخی از مهارت‌ های پایه مانند همراهی و گوش کردن، احوالپرسی کردن، تعریف کردن، نحوه صحیح پرسیدن سوال، ابراز احساسات، برقراری تماس تلفنی و غیره را به کودکان می‌ آموزد. همچنین کودکان بوسیله این بازی، به نوبت صحبت کردن و قطع نکردن صحبت‌ های دیگران را یاد می گیرند.

فلش کارت آموزشی کودکان

فلش کارت آموزشی زمانی استفاده می شود که فرزند شما در یادآوری آنچه در مدرسه یاد گرفته مشکل داشته باشد. مجموعه این فلش کارت حروف الفبا، اعداد، اشکال، آواز و کلمات ساده را به کودک می‌ آموزد. این فلش کارت برای سنین ۴ الی ۸ ساله بسیار مناسب بوده و می تواند موجب تقویت مسائلی شود که کودک در مدرسه یاد می گیرد. تصاویر رنگارنگ روی هر کارت نیز استفاده از آن را برای کودک جذاب می کند.

مجموعه فلش کارت آموزشی شامل ۶ دسته کارت است که هر دسته ۵۴ عدد کارت میباشد. هر دسته با موضوع خاصی نیز از هم جدا شده که هر کدام می تواند آموزش منحصر بفردی را ارائه دهد. هدف استفاده از این فلش کارت‌ها نیز کمک به تحصیل و افزایش اعتماد به نفس کودک است. با اینکه از لحاظ فنی این فلش کارت نوعی اسباب بازی نیست اما یادگیری بوسیله آن دست کمی از سرگرمی یک اسباب بازی ندارد.

نکاتی که هنگام انتخاب اسباب بازی برای کودک مبتلا به اوتیسم باید آنها را در نظر داشته باشیم

• محرک بصری:کودکان اوتیسم تمایل به حرکات تکراری دارند و چنانچه قادر به حرکت کردن نباشند از تماشا کردن اشیا و اسباب‌بازی متحرک لذت می برند. از این رو، اسباب بازی‌ هایی که حرکت می کنند، روشن شده و راه می روند یا می چرخند برای آنها جذاب هستند.
• نیاز به ادراک فضایی:حس دهلیزی مهم‌ ترین و قوی‌ ترین حس است و اطلاعاتی مربوط به حرکت و وضعیت سر را ارائه می دهد. اسباب‌ بازی‌ هایی مانند ترامپولین که نیازمند مهارت حرکتی و حفظ تعادل هستند، این حس را تقویت می کنند.
• درگیربودن فیزیک بدنی:اسباب‌ بازی‌ هایی که عضلات و مفاصل را تحریک می‌ کنند و به درک قدرت خود و فیزیک بدنی نیاز دارند، می توانند بسیار مفید باشند.
• قابلیت لمس:اسباب بازی و بازی‌ هایی که به لمس مکرر و درگیر بودن مداوم دست نیاز دارند به رشد آگاهی لامسه‌ ای کودک و همچنین بهبود مهارت حرکتی و هماهنگی دست و چشم کمک می کنند.
• محرک خوراکی:گاها برخی از کودکان اوتیسم، مخصوصا در سنین پایین، ممکن است مشکلاتی در حس یا حساسیت دهان خود داشته باشند. از این رو، اسباب‌ بازی‌ های غیرسمی و جویدنی می‌ توانند در یادگیری مهارت‌ های مناسب جویدن و گاز گرفتن به این کودکان کمک کنند.
• شنوایی:کودکان اوتیسم مجذوب صداهای ریتمیک و تکراری می‌شوند. از این رو، اسباب‌ بازی‌ های غیر تحریک‌کننده مانند استوانه جادویی و باران‌ساز که این نوع صداها را پخش می‌کنند میتوانند حس شنوایی کودک را به‌طور مفیدی درگیر کنند.
• بازی مشترک با والدین:گاها بهترین بازی یا اسباب‌ بازی آنهایی هستند که می توان آنها را به صورت مشترک با والدین انجام داد. مزایای این بازی‌ ها زمانی که همراه با والدین انجام شوند برای کودکان اوتیسم مضاعف خواهد بود.

سؤالات متداول

آیا اسباب بازی لگو برای کودک اوتیسم مفید است؟

درمان‌ های مبتنی بر استفاده از اسباب بازی‌ های لگو، نتایج مثبتی را در بهبود تعاملات اجتماعی، مهارت برقراری ارتباط، رفتار و آسایش عاطفی کودکان اوتیسم نشان می دهند. این اسباب بازی به کودکان یاد می دهد که چگونه با بقیه صحبت کنند و از حرف زدن با صدای بلند در یک گروه هراس نداشته باشند.

چرا بازی کردن برای کودکان اوتیسم امری مهم و ضروری است؟

بازی جزو اساس و پایه‌ های یادگیری است و کودکان اوتیسم نیز به کمک بازی مهارت‌ های خود را بهبود می بخشند. در طول بازی باید نکات زیر را مد نظر قرار دهید و بر روی آنها کار کنید: یادگیری مهارت‌ های بنیادین مانند تمرکز و انعطاف‌ پذیری. مهارت‌ های ادراکی و شناختی مانند قدرت حل مسئله است.

آیا اسباب بازی‌ های حسی برای بیماری اوتیسم مفید هستند؟

اسباب بازی‌ های حسی با تحریک یکی از حواس کمک می کنند تا سایر حواس دیگر کمتر تحت تاثیر قرار بگیرند. اسباب بازی‌ های حسی بهترین ابزار برای تسکین و آرامش کودکانی است که نسبت به به لمس، صدا، بینایی و حتی بافت‌ های خاص حساس اند.