یادگیری ایجاد ارتباط و پیدا کردن دوستان جدید، نه تنها در کودکی بلکه در تمام زندگی مهم می‌باشد. به عنوان بزرگسالان، برخی از بهترین خاطرات دوران کودکی ما شامل بازی با دوستانمان می‌شود، بنابراین ارزش و اهمیت معاشرت را متوجه می‌شویم، اما این ویژگی نیاز به کمی استقلال دارد که عمدتاً به تلاش و توانایی‌های کودک مرتبط می‌شود که یعنی نمی‌توانید به سادگی وارد عمل شوید و مشکل اجتماعی کودکتان را، در صورت وجود، رفع کنید.

تماشای تقلای فرزند برای ایجاد ارتباط یکی از بزرگترین مشکلات والدین است. با این حال، می‌توان به فرزندان کمک کرد تا مهارت‌های لازم برای تقویت و نگه داشتن رابطه با دیگران را ایجاد کنند که می‌تواند منجر به حس اعتماد به نفس بیشتر و موفقیت اجتماعی در روابط دوستانه شود.

ایجاد انواع ارتباط

ارتباط برقرار کردن درواقع نیاز به ایجاد درک چگونگی ارتباط چیزها با هم است. مثلاً:

• شباهت ها.کودکان به طور طبیعی یاد می‌گیرند که وسایل را بر اساس شکل، اندازه، رنگ و نوع آن ها را دسته بندی می‌کنند.
• تفاوت ها.دسته بندی اشیاء نیازمند درک چگونگی تفاوت آنهاست و درست همانند درک چگونگی شباهت های آنها می‌باشد. برای مثال، درک کنند که پنگوئن و شترمرغ هر دو پرنده هستند ولی برخلاف دیگر پرندگان پرواز نمی‌کنند.
• ارتباطات.بشقاب ها، قاشق ها و چنگال ها، همگی اشیاء متفاوتی هستند. ممکن است از نظر شکل، اندازه و حتی رنگ شباهتی نداشته باشند ولی به هم مرتبط هستند؛ زیرا وسایلی هستند که برای غذا خوردن استفاده می‌شود. کودکان ارتباطات را به وسیله بدست آوردن درک چگونگی ارتباط وسایل بهم مرتبط ایجاد می‌کنند.
• ارتباطات غیر عادی.وقتی کودکان قادر به ایجاد ارتباطات غیرعادی هستند یعنی منشأ تفکر خلاق را به درستی دارند. همانطور که دیدگاه منحصر به فرد خود را ایجاد می‌کنند، می‌توانند به روش های جدید و جالبی فکر کرده، جهان را درک و با آن ارتباط برقرار کنند. برای مثال، انجام بازی که آنها می فهمند، مثل بسکتبال و سپس ایجاد ارتباطات جدید و خلاقانه برای تغییر آن به بازی جدید.

روند برقراری ارتباط در نوزادان و کودکان

ایجاد رابطه، روند ایجاد ارتباطات عاطفی با دیگران را توصیف می‌کند، از زمان تولد شروع می‌شود و براساس اعتماد و صمیمیت می‌باشد. از طریق روابط، کودکان کشف می‌کنند که چه کسی هستند و درک کردن دیگران را نیز یاد می‌گیرند. وقتی کودکان شما کمک کردن به دیگران را تجربه می‌کنند، آنها را درک می‌کنند و از آنها لذت می‌برند، با دنیا با علاقه و آغوش باز روبرو می‌شوند و در نهایت تبدیل به افرادی مشتاق و دلسوز می‌شوند.

نوزادان با تمایل ارتباط برقرار کردن با دیگران به دنیا می آیند و تقویت مهارت‌های ضروری اجتماعی را ادامه می‌دهند تا ارتباطات سالم و قوی را در طی زندگی خود شکل دهند. مثلاً:

• نوزاد تازه به دنیا آمده به صورت مادر خود در هنگام شیر خوردن نگاه می‌کند و مادرش را به عنوان فردی خاص و دوست داشتنی که همیشه در کنار اوست می‌شناسد. وقتی مادر او را بغل می‌کند و در آغوش خود نگه می‌دارد تقریباً به سرعت آرام می‌شود. این نوزاد یاد می‌گیرد که دوست داشتنی است، می‌تواند به دیگران اعتماد کند تا مراقبت او باشند و با او به خوبی برخورد شود.
• وقتی پدر نوزاد شش ماهه دستمالی را روی صورت خود می گزارد، پس برمی‌دارد و می‌گوید دالی، نوزاد می‌خندد! هر وقت پدر می‌خواهد دستمال را کنار بگذارد و بازی را تمام کند، نوزاد نق می‌زند تا به پدر بفهماند که می‌خواهد این بازی بچگانه را ادامه بدهد. این کودک در حال یادگیری این است که می‌تواند با شخصی عزیز از طریق فعالیتی سرگرم کننده مثل این فعالیت، ارتباط برقرار کند و نوزاد متوجه می‌شود که وقت گذراندن با دیگران لذت بخش و خوشایند است.
• کودک ۲۰ ماهه می‌خواهد میوه خود را با چاقو ببرد.

مادربزرگ به او می‌گوید “نه”. کودک پا می‌کوبد و هق‌هق می‌کند. مادربزرگ به کودک می‌گوید فکری دارد: مادربزرگ یک چاقوی کره بری قدیمی را به کودک می‌دهد و دست کودک را برای کمک به بریدن طالبی هدایت می‌کند. این کودک می‌آموزد که علایق و نیازهایش مهم هستند و اینکه درک شدن توسط دیگران چه حسی دارد.

• کودک دو سال و نیمه می‌بیند برادرش از دوچرخه افتاده و شروع به گریه می‌کند. درست شبیه کاری که مادرش انجام می‌دهد، به سمت او می‌دود و کمرش را نوازش می‌کند. کودک نوپا در حال یادگیری چگونگی همدلی کردن یا درک کردن احساسات و تجربیات دیگران است.

نکاتی برای کمک به ایجاد ارتباط در کودکتان

در زیر ایده هایی برای تقویت مهارت ایجاد ارتباط در نوزادان و کودکان نوپا بیان شده است.

هر روز زمانی بدون برنامه ریزی و وقفه ای را برای بودن با کودک قرار دهید

اجازه بدهید او تصمیم بگیرد چه بازی انجام دهید. در زمان مخصوص بازی کارهای دیگر انجام ندهید – فقط با کودک خود باشید. کودک از توجه کامل شما، دوست داشته شدن و خاص بودن را حس خواهد کرد. وقتی که مجبورید به کارهای روزانه خود برسید، می‌توانید با صحبت کردن، کمک گرفتن در کاری و یا دادن وظیفه ای به کودک که می‌تواند انجام بدهد، با او در ارتباط باشید. در مورد نوزادان، می‌توانید کاری را که انجام می‌دهید برای او بگویید و اشیاء جالب و مرتبط را به او پیشنهاد بدهید تا با کودک در ارتباط باشید – مثلاً زمانی که غذا می‌پزید، قاشق چوبی به او بدهید تا با آن بازی کند.

بگذارید کودک بفهمد که شما به فعالیت های او علاقه دارید

هر کاری که می‌کند، علاقه ای محترمانه به او نشان دهید. چیزی که او می‌خواهد توجه شما است و برای بدست آوردن آن هیجان زده می‌شود. می‌توانید با نظر دادن یا توصیف کاری که می‌کند، علاقه خود را به او نشان دهید: مثلاً ” برای کشیدن این نقاشی رنگ های خیلی زیبایی را استفاده می‌کنی.” یا با کاری که کودک انجام می‌دهد همراهی کنید. اگر در حال قرار دادن قطعاتی داخل جعبه می‌باشد، ببنید آیا با شما نوبتی آن کار را انجام میدهد و یا آیا می‌توانید با هم چیزی درست کنید؟ این کار همچنین به کودک کمک می‌کند تا لذت بازی نوبتی را که جنبه مهمی از ارتباطات موفق است، درک کند.

کودکان را تشویق به بیان احساسات خود به روش مناسب سن آنها کنید.

ایجاد ارتباطی سالم و مثبت، به توانایی نشان دادن احساسات به صورت مناسب و شناخت احساسات دیگران وابسته است. به کودکان روش های قابل قبول نشان دادن عصبانیت را بیاموزید، مثلاً کشیدن یک تصویر عصبانی، دویدن در حیاط و یا انداختن بالشت روی زمین. برای احساست خود علامت قرار دهید. “من خوشحالم چون تو در تمیزکاری به من کمک کردی.” یا “من ناراحتم چون مادربزرگ مجبور بره خونه.” باید کودکان بدانند که شما هم احساساتی دارید، اما راه هایی برای کنترل آنها دارید تا احساس بهتری کنید.

به احساسات کودک خود احترام بگذارید

این کار به کودک شما یاد می‌دهد که به غریزه خود اعتماد کند و همچنین می‌تواند به او کمک کند تا روی احساسات قوی و مشکل ساز خود تمرکز و پیشرفت کنند. دانستن اینکه شما به احساسات او احترام می‌گذارید، به کودک همدلی و احترام گذاشتن به دیگران را می‌آموزد که اصل مهمی در هر ارتباطی است. همچنین پذیرش احساسات او، بدون دست کم گرفتن یا مسخره کردن آنها، احتمال اینکه در بزرگسالی احساسات بیشتری را با شما به اشتراک بزارد، بیشتر می‌کند.

بازی هایی انجام بدهید که احساسات را نمایان می‌کند.

از عروسک ها به منظور از بین بردن ناامیدی ها و ترس های کودکان استفاده کنید، مثلاً اجبار در به اشتراک گذاشتن اسباب بازی ها با دیگران، خود را با نوزاد جدید وقف دادن یا جدا شدن از عزیزان خود. تصاویر یا کلاه هایی برای احساسات متفاوت بسازید و در از عکس های کتاب برای برقراری ارتباط با احساسات استفاده کنید. همچنین، در طول بازی، به صحبت های کودک توجه کنید – زیرا می‌تواند دریچه ای به داخل ذهن و احساسات کودک باز کند. برای مثال، اگر کودک لباس مادرانه بپوشد و با عروسک خرسی خود مثل پرستار بچه رفتار کند، ممکن است به جدایی فکر کند. در اینگونه ایده ها و احساسات می‌توانید با بازی و شاید یادآوری اینکه وقتی خرس عروسکی دلش برای مامان تنگ میشود، می داند که مادرش همیشه برمی‌گردد، به او کمک کنید.

فرصت هایی برای رشد ارتباط با همسالان کودک در نظر بگیرید.

کودکان برای یادگیری به اشتراک گذاشتن، رعایت نوبت، رفع مشاجره و احساس لذت دوستی نیاز به تمرین دارند. بازی با دیگران تمامی این ها را به کودکان می‌دهد – بعلاوه والدین نیز فرصت دارند تا با بزرگسالان ارتباط برقرار کنند. در این سن، حاضر بودن در زمان بازی مهم است، زیرا کودکان اغلب نیازمند کمک برای یادگیری و تمرین مهارت‌های دوست یابی هستند. خوب است که زمان بازی برای کودکان کوچک کوتاه باشد– مثلاً ۴۵ دقیقه تا یک ساعت برای بیشتر کودکان نوپا کافی است. برای نوپایان بزرگتر، می‌توان از زمان بازی با همسن های خودشان به روش های زیر برای تقویت مهارت‌های ایجاد رابطه استفاده کرد:

• در زمان مناسب پیشنهاد کمک به کودکان هم سن خودشان را بدهید یا بگذارید به سؤالات آنها جواب بدهند: “نمی دونی چطوری عروسک کوچیک رو از روی صندلی بلند برداری؟ چرا از جرمی نمی‌پرسی؟ من دیدم که چند دقیقه پیش داشت به عروسک غذا می‌داد.”
• از کودک بخواهید درمورد چگونگی تأثیر رفتار آنها روی دیگران فکر کنند. “دیدم که به گرتا گفتی اجازه نداره با تو، توپ بازی کنه. به نظرت گرتا چه احساسی در این مورد داره؟”
• در زمان مناسب، کودکان را تشویق به کار گروهی یا تیمی کنید. “سم و دشوآ، میشه لطفاً ماشین ها رو بردارید؟ بعدش می تونید به من کمک کنید تا اسنک آماده کنم.”
• به کودکان کمک کنید تا دیگران را از نظر خود آنها ببینند بدین صورت تشویق به همدلی کردن می‌شوند. “کیسی حس بدی داره چون مادرش مجبوره بره.”

تلویزیون و صفحات نمایشی را محدود کنید.

تلویزیون زمان با هم بودن را می‌گیرد– و در نتیجه زمان بازی با کودکان، حل مشکلات، ارتباط برقرار کردن و یادگیری فعال در مورد دنیای اطراف را می‌گیرد. وقتی کودک تلویزیون تماشا می‌کند، می‌توانید این تجربه را با صحبت کردن با کودک در مورد نمایش تقویت کنید – فکر می‌کند برنامه در چه موردی است؟ کدام شخصیت ها را دوست دارد و از کدام متنفر است؟ چه حسی دارد؟ همچنین شما می‌توانید یه داستان را به نحوی که کودک بفهمد بازی کنید، از عروسک ها برای داستان گفتن استفاده کنید یا خودتان داستان بسازید.

محدودیت های کودکتان را بشناسید

برخی کودکان اجتماعی تر از بقیه هستند. از کودکی که خجالتی و درون گراست نباید انتظار داشت همانند کودکی که ذاتاً اجتماعی و خونگرم است، رفتار کند. بعضی کودکان در محیط های شلوغ راحت هستند، در حالیکه دیگران ترجیح می‌دهند در گروه کوچکتری متشکل از هم سن های خود باشند. همچنین دانستن در مورد محدودیت زمانی کودک مهم است. کودکان کوچکتر و کودکانی با نیازهای خاص فقط برای یک یا دو ساعت در محیط های اجتماعی احساس راحتی می‌کنند.

پیگیر علایق آنها باشید

زمانی که کودک فعالیت مورد علاقه خود را انجام می‌دهد، طبیعتاً از بودن با دیگران لذت خواهد برد. شرکت کردن در ورزش موردعلاقه، نواختن ابزار موسیقی که دوست دارد یا عضویت در گروهی که به آن علاقه دارد، همگی اولین قدم در ایجاد مهارت‌های اجتماعی است و همچنین کودک در کنار افرادی قرار می‌گیرد که از نظر فکری شبیه او هستند. پس احتمالاً احساس راحتی بیشتری می‌کند. توانایی ارتباط برقرار کردن با افراد دارای سلایق متفاوت مهم است، اما شروع کردن با کودکانی که مشابهاتی با کودک شما دارند، راهی مناسب و آسانتر برای ایجاد مهارت‌های اجتماعی است.

یاد بگیرید که سوال بپرسید

گاهی اوقات که کودکان استرس دارند یا در مکالمه عقب می‌مانند، ممکن است درونگرا بشوند و درنهایت در آینده برای موقعیت‌های اجتماعی با مشکل روبرو بشوند. برای شروع و ادامه مکالمات مؤثر با دیگران و کودکان، راه های مختلفی را می‌توان امتحان کرد. مهمترین راه پرسیدن سوال است. بهترین راه برای شناخت دیگران و ایجاد ارتباط با آنها، سوال پرسیدن است، به خصوص سؤالاتی مربوط به شخصی که کودک می‌خواهد با او صحبت کند. کودک خود را به پرسیدن سؤالاتی تشویق کنید که جواب آنها بله یا خیر نباشد.

نقش آفرینی را تمرین کنید

بازی فرضی هم با کودکان کوچک و هم بزرگتر، یکی از بهترین راه ها برای تمرین فعالانه مهارت‌های اجتماعی است. بگوید کودکتان وانمود کند شخصی است که در صحبت کردن یا کنار آمدن با دیگران مشکل دارد. این بازی به شما در مورد اینکه این شخص چه نوع آدمی است، یا حداقل کودک شما در مورد این فرد خاص چه درکی دارد، کمک می‌کند. سپس نقش ها را عوض کنید تا ببینید کودک چگونه و چه زمان وانمود به ارتباط برقرار کردن با این فرد می‌کند. روش هایی را به کودک پیشنهاد بدهید تا بتواند به شکل مؤثرتری با این شخص صحبت کند. فراموش نکنید در هنگام مشاوره دادن به کودک از زبان بدن، مثل لبخند زدن و ارتباط چشمی، نیز استفاده کنید.

همدلی را آموزش بدهید

کودکان احتمالاً با افرادی که بهتر احساساتشان را درک می‌کنند، ارتباط بهتری برقرار و دوستی های مثبتی را ایجاد می‌کنند. والدین پیشنهاد آموزش همدلی با روش صحبت در مورد موقعیت ها و سناریوهای مختلف به کودک را می‌دهند. بپرسید وقتی اتفاقی خاصی رخ می‌دهد، دیگران ممکن است چه احساساتی داشته باشند. قسمتی از آموزش همدلی در کودکان این است که یاد بگیرند چگونه با دقت به دیگران گوش بدهند. این عمل شامل تمرکز روی گفته های دیگران و در پایان مکالمه، تفکر در مورد چیزی که گوینده گفت، می‌شود.

الگوی رفتاری خوبی باشید.

وقتی کودک تماشا می‌کند، باید نسبت به نحوه تعامل خود با دیگران هشیار باشید. آیا از دیگران سوال می پرسید سپس با دقت به آنها گوش می‌دهید؟ آیا در زندگی خود با دوستان و خانواده همدلی واقعی را نشان می‌دهید؟ الگوی رفتاری مؤثر بودن نیاز به تلاش آگاهانه و دوراندیشی دارد. کودکان مداوم در حال تماشای بزرگترها در زندگیشان هستند.

باید به خاطر داشته باشید که ایجاد مهارت‌های اجتماعی در کودک شما زمان بر است. مهارت‌های اجتماعی موضوعی است که در طول زندگی ایجاد و تقویت می‌شود.