تاملی بر رابطه پیچیده ژنتیک و شخصیت به بهانه پربازدید شدن مطالبی با این موضوع در
شبکه‌های اجتماعی، به تازگی مطلبی در شبکه‌های اجتماعی ترند شده است که در آن ادعا
می‌شود «اغلب آدم‌ها بیشتر شبیه پدر خود هستند تا مادرشان!» طبق این ادعا افراد از
اندازه قد تا وضعیت دندان‌ها و از احتمال ابتلا به برخی اختلالات روانی مانند
افسردگی تا برخی ویژگی‌های شخصیتی مانند خجالتی بودن، تحت تاثیر آن چیزی هستند که
در قالب ژن از پدر به آن‌ها رسیده اما این ادعا از منظر روان‌شناسی چقدر درست است؟

شباهت ظاهری بیشتر به پدر؟ شاید!

بحث شباهت ظاهری فرزندان به پدران و نقش غالب ژنتیک پدرانه در ظاهر فرزندان، از
موضوعاتی است که سال‌هاست مطرح شده و برخی مطالعات هم شواهدی در تایید آن ارائه
کرده‌اند. البته مطالعات دیگری هم وجود دارد که این گزاره را زیر سوال می‌برد. برای
چرایی این موضوع دلایلی هم ارائه شده است. به عنوان مثال متخصصان علاقه مند به
مباحث تکاملی معتقدند این موضوع مسئله‌ای است که طی قرن‌ها روی داده و بخشی به این
دلیل بوده است که مادر هر فرزندی از همان بدو تولد مشخص بوده اما در مقابل شناسایی
پدر همیشه آسان نبوده است. پس در طول تاریخ تکاملی، این شباهت فرزند به پدر کمکی
بوده برای این‌که پدر مشخص شود. اما جدای از شباهت ظاهری، در خصوص بحث شخصیت چه؟

2 سوال در ارتباط بین ژنتیک و شخصیت

در زمان بررسی ادعای مربوط به شباهت ژنتیکی قوی‌تر فرزندان به پدرشان در حوزه شخصیت
و اختلالات روانی، باید دو گزاره را مورد بررسی قرار دهیم. اول این‌که به صورت کلی
در شکل‌گیری شخصیت ما یا بروز اختلالات روانی، ژنتیک چه میزان نقش دارد و گزاره دوم
این که در مواردی که نقش تعیین‌کننده ژنتیک تایید شده چقدر نقش ژنتیک پدران
پررنگ‌تر از مادران است؟

نقش محیط مهم‌تر است

زمانی بود که نقش ژنتیک در شکل‌گیری ویژگی‌های شخصیتی یا اختلالات روانی بسیار
پررنگ تلقی می‌شد اما هر چه مطالعات جلوتر می‌رود، بیشتر مشخص می‌شود که محیطی که
ما در آن بزرگ می‌شویم، می‌تواند تاثیر قوی‌تری داشته باشد. از طرفی با پیشرفت
مطالعات در این حوزه، بیش از پیش مشخص شده است که ویژگی‌های شخصیتی تحت تاثیر تعداد
ژن‌های بیشتری هستند و این طور نیست که مانند رنگ مو بتوانیم چند ژن مشخص محدود را
در شکل‌گیری آن‌ها موثر در نظر بگیریم. بلکه با دسته‌ای از ژن‌های موثر مواجه هستیم
که البته تعدادشان هم در حال افزایش است. اما در خصوص پاسخ به سوال دوم آیا در همین
میزان نقش ژنتیکی محدود و محل بحث، پدران نقش پررنگ‌تری دارند؟پاسخ خلاصه به این
سوال می‌تواند چنین باشد: مطالعاتی که نشان دهد پدران به صورتی پررنگ‌تر در
شکل‌گیری پایه ژنتیکی ویژگی‌های شخصیتی فرزندان نقش دارند بسیار معدود است و
می‌توان گفت که شواهد آن‌ها قانع‌کننده نیست.

نویسنده :
نرگس عزیزی | کارشناس‌ارشد مشاوره