قلعه فلک الافلاک لرستاناز برجسته‌ترین آثار تاریخی به جا مانده از دوران ایران باستان است. این قلعه در بازه‌های مختلف زمانی محل استقرار پادشاهانی از حکومت‌هایی مختلف مانند ساسانیان، آل بویه، صفویان و قاجار بود. اگر تمایل دارید با این قلعه باستانی در استان لرستان آشنا شوید، بامجله دلتاهمراه باشید.

قلعه فلک الافلاک لرستان

قلعه فلک الافلاک یکی از زیباترین قلعه‌های تاریخی ایران در استان لرستان و مرکز شهر خرم‌آباد است. در بسیاری از کتب و منابع تاریخی از این قلعه با عنوان دژ شاپورخواست یاد کرده‌اند.

زمان ساخت بنای نخست فلک الافلاک به دوره حکومت ساسانیان بازمی‌گردد. در دوران حکومت صفویه و قاجار بیشترین تغییر را در این بنا ایجاد و بخش‌هایی به آن اضافه کرده‌اند.

قلعه فلک الافلاک روی تپه‌ای بلند و باستانی در مرکز شهر خرم آباد قرار دارد. در گذشته این منطقه گذرگاهی میان کوه‌های زاگرس بود و از مهم‌ترین مسیرهای ارتباطی بین فلات مرکزی ایران با نواحی جنوبی و غربی کشور به شمار می‌رفت.

در ساخت فلک الافلاک از آجر، خشت، سنگ و ملات استفاده کرده‌اند. وجود چاهی بسیار عمیق و راه فرار اضطراری در حیاط دوم قلعه، از نکات جالب توجه این بنا به شمار می‌روند.

در متون تاریخی به جا مانده از دوره‌های مختلف، از قلعه فلک الافلاک با عناوین مختلفی مانند «دژ سیاه»، «کاخ اتابکان»، «قلعه بالا»، «قلعه سفید» و «قلعه خرم آباد» یاد کرده‌اند.

معماری قلعه

از قلعه فلک الافلاک در دوره‌های مختلف تاریخی به‌عنوان دژ حکومتی استفاده کرده‌اند. به همین دلیل دیوارهای دفاعی از خط ساحلی رودخانه در جنوب شرقی به مساحت ۱۰ هکتار اطراف این قلعه را پوشانده‌اند. رودخانه خرم آباد نیز در بخش جنوبی قلعه فلک الافلاک مانند خندقی از آن محافظت می‌کرد.

شکل کلی بنای قلعه فلک الافلاک پنج ضلعی منتظم است و برج‌های آن نیز ابعاد مختلفی دارند. جنس دیوارهای قلعه آهکی است و رطوبت را در خود نگه می‌دارد. داخل قلعه نیز مسیرهای زیرزمینی برای دفع آب‌ حفر کرده‌اند. برای محافظت بیشتر از دیوارهای قلعه از کلاف بندی چوبی استفاده شده است.

اسرار قلعه فلک الافلاک

قلعه فلک الافلاک یکی از پر رمز و رازترین آثار باستانی به‌جا مانده از دوره‌های مختلف تاریخی است که کاوش‌های باستان شناسی و بررسی کارشناسان در طول زمان، بخشی از اسرار این قلعه را روشن کرده‌اند.

چاه قلعه، مرموزترین بخش این قلعه به شمار می‌رود که در سال‌های اخیر سازمان میراث فرهنگی مطالعه و بررسی کارشناسی روی آن انجام داده است.

کارشناسان با آثار و نشانه‌هایی در فلک الافلاک روبه‌رو شده‌اند که احتمال وجود قنات زیر آن را تقویت می‌کنند. چاه این قلعه دستکند است و آن را به‌صورت عمودی حفر کرده‌اند. عمق این چاه به بیش از ۴۰ متر و نیم می‌رسد و در شمال شرقی حیاط اول، پشت طاق نمای بلند قرار دارد.

یکی از مهم‌ترین نکات در ساختن قلعه‌های باستانی، دسترسی مناسب به منابع آب شرب برای ساکنان قلعه بوده است. چاه قلعه، یکی از معدود‌ چاه‌های دستکند در صخره‌های آهکی است که آب مورد نیاز ساکنان خود را کاملا تأمین می‌کرد.

در حال حاضر این چاه از جذاب‌ترین بخش‌های قلعهفلک الافلاکبرای گردشگران است. در بخشی از حیاطقلعه، زیر اتاق‌های کوچک، تونلی کشف کرده‌اند که توجه کارشناسان را به خود جلب می‌کند. به نظر می‌رسد از این مسیر برای فرار در مواقع اضطراری استفاده می‌شده است.

پیشنهاد مطالعه:مطلبروستایی اسرارآمیز که گنجی نهفته در کرمان استرا بخوانید.