چه مقدار پرولاکتین خطرناک است پرولاکتین بالا نشانه چیست چی باعث بالا رفتن آن میشود

پرولاکتین بالا

پرولاکتین یکی از هورمون های مهم بدن است که بیشتر به خاطر نقش آن در تولید شیر پس از زایمان شناخته میشود. اما این هورمون فقط برای زنان شیرده اهمیت ندارد، بلکه در بدن همهی افراد چه زن و چه مرد وجود دارد و باید در یک محدوده طبیعی باقی بماند.

زمانی که سطح پرولاکتین بیش از حد بالا میرود، ممکن است نشانه ای از وجود یک مشکل در بدن باشد. این وضعیت میتواند باعث بروز علائمی مانند بی نظمی قاعدگی، ناباروری، یا حتی ترشح غی رطبیعی شیر از سینه شود. در این مطلب به بررسی دلایل بالا رفتن پرولاکتین، علائم آن و اینکه چه مقدار از این هورمون میتواند خطرناک باشد می پردازیم.

امروز در آلامتو مقاله تحت عنوانچه مقدار پرولاکتین خطرناک است؟پرولاکتین بالا نشانه چیست و چی باعث بالا رفتن آن میشود؟ را برای شما آورده ایم همراه ما باشید.

پرولاکتین بالا نشانه چیست؟

پرولاکتین هورمونی است که عمدتا توسط غده هیپوفیز در مغز ترشح میشود و نقش مهمی در تولید شیر در زنان باردار یا شیرده دارد. بالا بودن سطح پرولاکتین در خون، که به آن هایپرپرولاکتینمی گفته می شود، میتواند نشانه ای از شرایط مختلف باشد. در زنان، این مشکل ممکن است باعث علائمی مثل ترشح غیر طبیعی شیر از سینه ها (گالا کتوره)، اختلالات قاعدگی (مثل قطع یا نامنظمی پریود)، یا حتی ناباروری شود. در مردان، پرولاکتین بالا میتواند با کاهش میل جنسی، ناتوانی جنسی یا بزرگ شدن سینه ها (ژنیکوماستی) همراه باشد. این علائم معمولا به دلیل تاثیر پرولاکتین بر تعادل هورمون های جنسی ایجاد می شوند.

یکی از شایع ترین دلایل پرولاکتین بالا، وجود تومور خوش خیم در غده هیپوفیز به نام پرولاکتینوما است. این تومور باعث تولید بیش از حد پرولاکتین میشود و ممکن است با علائمی مثل سردرد یا مشکلات بینایی (به دلیل فشار تومور بر اعصاب اطراف) همراه باشد. علاوه بر این، مصرف برخی داروها (مثل داروهای ض دافسردگی یا ضد فشارخون)، استرس شدید، کم کاری تیروئید، یا حتی تحریک مداوم سینه ها (مثلا در شیردهی) میتواند سطح پرولاکتین را افزایش دهد. گاهی اوقات هم پرولاکتین بالا بدون دلیل مشخصی رخ میدهد که به آن ایدیوپاتیک می گویند.

برای تشخیص دقیق علت پرولاکتین بالا، پزشک معمولا آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون و در صورت نیاز تصویر برداری (مثل MRI) برای بررسی غده هیپوفیز انجام میدهد. درمان بستگی به علت دارد، مثلا پرولاکتینوما اغلب با داروهایی مثل کابرگولین یا بروموکریپتین درمان میشود که سطح پرولاکتین را کاهش میدهند. اگر پرولاکتین بالا به دلیل دارو یا بیماری دیگری باشد، درمان آن مشکل اصلی میتواند سطح هورمون را به حالت عادی برگرداند. در هر صورت، مشاوره با پزشک برای تشخیص و درمان مناسب ضروری است.

چه مقدار پرولاکتین خطرناک است؟

مقدار طبیعی هورمون پرولاکتین (لاکتوتروپین) ممکن است بسته به نوع آزمایشگاه کمی متفاوت باشد، اما معمولا به طور کلی به شکل زیر در نظر گرفته میشود:

• مردان: کمتر از ۲۰ نانوگرم در میلی لیتر (ng/mL)
• زنان غیر باردار: کمتر از ۲۵ ng/mL
• زنان باردار: بین ۸۰ تا ۴۰۰ ng/mL

اگر میزان پرولاکتین در بدن از این مقادیر فراتر برود  به ویژه اگر فرد باردار نباشد  ممکن است نشانه یک مشکل زمینه ای باشد، مانند تومور خوش خیم در هیپوفیز یا اختلالات هورمونی دیگر. سطوح خیلی بالا، مثلا بالاتر از ۱۰۰ ng/mL، معمولا نیاز به بررسی دقیق تر و پیگیری تخصصی دارد.

چه چیزهایی باعث بالا رفتن پرولاکتین میشود؟

۱. تومورها
پرولاکتینوما (Prolactinoma)

شایع ترین علت افزایش پرولاکتین است. پرولاکتینوما توموری خوش خیم (سرطان زا نیست) در غده هیپوفیز است که خود پرولاکتین تولید میکند. این تومورها ممکن است کوچک باشند و علائم خفیف داشته باشند یا بزرگتر شوند و با فشار به بافت های اطراف، باعث سردرد، تاری دید و کاهش سایر هورمون ها شوند.

سایر تومورهای مغزی

برخی تومورها که خودشان پرولاکتین تولید نمیکنند، اما در ناحیه نزدیک به هیپوفیز رشد میکنند، میتوانند بر ساقه هیپوفیز فشار وارد کنند. این فشار مانع عملکرد طبیعی دوپامین (مهار کننده طبیعی پرولاکتین) میشود و در نتیجه پرولاکتین بیشتر ترشح میشود.

۲. کم کاری تیروئید

وقتی غده تیروئید هورمون کافی تولید نکند، بدن برای جبران آن، هورمونی به نام TRH بیشتر ترشح میکند. این هورمون به طور غیر مستقیم باعث تحریک ترشح پرولاکتین هم میشود. بنابراین در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، ممکن است سطح پرولاکتین نیز بالا برود. این حالت با درمان کم کاری تیروئید قابل کنترل است.

۳. داروها

برخی داروها باعث اختلال در ترشح یا عملکرد دوپامین میشوند، که در حالت طبیعی جلوی ترشح زیاد پرولاکتین را میگیرد. وقتی دوپامین کاهش پیدا کند یا گیرنده های آن در مغز مسدود شوند، پرولاکتین بیشتر ترشح میشود.

مهمترین داروهایی که پرولاکتین را بالا میبرند عبارتند از:

• داروهای اعصاب و روان مثل ریسپریدون، فنوتیازینها و هالوپریدول (داروهای ضدجنون و ضداضطراب)
• مسکن های قوی مثل مورفین و سایر مخدرها
• داروهای ضد تهوع مثل متوکلوپرامید (برای درمان تهوع و استفراغ)
• داروهای فشار خون مثل وراپامیل (از داروهای مسدود کننده کانال کلسیم)
• قرص های ضدبارداری یا داروهای حاوی استروژن که میتوانند سطح هورمون ها را به طور غیرمستقیم تحت تاثیر قرار دهند

۴. بیماری ها

نارسایی کلیوی یا کبدی:در این بیماری ها، بدن قادر به دفع کامل پرولاکتین نیست، بنابراین سطح آن در خون افزایش می یابد. همچنین عملکرد سیستم هورمونی ممکن است به طور کلی مختل شود.

ارکینسون و افسردگی شدید: این بیماری ها با کاهش سطح دوپامین در مغز همراه هستند. از آنجایی که دوپامین عامل مهار کننده ترشح پرولاکتین است، کاهش آن موجب افزایش پرولاکتین میشود.

۵. استرس شدید

استرس جسمی (مانند جراحی، درد، بیماری های شدید) یا استرس روحی (مانند اضطراب مزمن یا ضربه های روانی) میتواند به طور موقتی باعث افزایش پرولاکتین شود. این حالت معمولا گذرا است و پس از برطرف شدن استرس، پرولاکتین به حالت طبیعی باز میگردد.

۶. ماکروپرولاکتینمی

در این حالت، مولکول های پرولاکتین در خون به شکل درشت مولکولی (پلیمری) وجود دارند که به گیرنده های پرولاکتین متصل نمیشوند. در نتیجه علائم بالینی خاصی ندارند، با اینکه در آزمایش خون سطح پرولاکتین بالا گزارش میشود. این وضعیت معمولا بی خطر است و نیازی به درمان ندارد.

۷. علت نامشخص (ایدیوپاتیک)

در برخی افراد، هیچ دلیل مشخصی برای افزایش پرولاکتین پیدا نمیشود. به این نوع هایپرپرولاکتینمی ایدیوپاتیک گفته میشود. در این موارد، سطح پرولاکتین معمولا کمی بالا رفته و ممکن است خود به خود و بدون نیاز به درمان به حالت طبیعی بازگردد.

عوارض پرولاکتین بالا در زنان و مردان

افزایش سطح هورمون پرولاکتین در بدن، چه در زنان و چه در مردان، میتواند باعث بروز مشکلات مختلفی شود. یکی از دلایل اصلی این افزایش، وجود توموری خوش خیم در غده هیپوفیز به نام پرولاکتینوما است. این تومور در صورتی که رشد کند و درمان نشود، ممکن است روی عصب بینایی فشار وارد کرده و باعث کاهش دید جانبی یا حتی از دست دادن بینایی شود. همچنین با بالا رفتن پرولاکتین، سطح هورمون های جنسی (استروژن در زنان و تستوسترون در مردان) کاهش پیدا میکند که این موضوع استخوان ها را ضعیف کرده و خطر پوکی استخوان را افزایش میدهد.

در زنان، پرولاکتین بالا معمولا باعث نامنظم شدن یا قطع قاعدگی، ناباروری به دلیل توقف تخمک گذاری، و ترشح غیرطبیعی شیر از سینه (گالاکتوره) میشود، حتی زمانی که فرد باردار یا شیرده نیست. همچنین ممکن است فرد دچار خشکی واژن، درد در رابطه جنسی، آکنه یا رشد موهای زائد شود. کاهش میل جنسی نیز یکی دیگر از علائم رایج است، که همه این موارد به دلیل اختلال در تعادل هورمون ها رخ میدهد.

در مردان، پرولاکتین بالا میتواند منجر به کاهش میل جنسی، اختلال در نعوظ، و حتی نا باروری به دلیل کاهش کیفیت یا تعداد اسپرم شود. همچنین ممکن است بزرگ شدن سینه ها (ژینکوماستی) دیده شود که برای برخی مردان آزار دهنده است. همانند زنان، در مردان نیز کاهش سطح تستوسترون میتواند باعث کاهش تراکم استخوان شود. اگر تومور عامل افزایش پرولاکتین باشد و رشد کند، خطر فشار به عصب بینایی و مشکلات بینایی هم در مردان وجود دارد.

آیا استرس باعث بالا رفتن پرولاکتین میشود؟

بله، استرس میتواند باعث افزایش سطح پرولاکتین در بدن شود. پرولاکتین هورمونی است که توسط غده هیپوفیز در مغز ترشح میشود و نقش مهمی در تنظیم چرخه قاعدگی و باروری دارد. هنگام استرس، بدن هورمون هایی مانند کورتیزول و آدرنالین ترشح میکند که به طور غیر مستقیم میتوانند باعث بالا رفتن پرولاکتین شوند.

افزایش بیش از حد پرولاکتین که به آن هایپرپرولاکتینمی گفته میشود، ممکن است باعث بی نظمی در قاعدگی، کاهش تخمک گذاری و در نتیجه کاهش شانس بارداری شود. به همین دلیل، استرس طولانی مدت یکی از عواملی است که میتواند در ناباروری نقش داشته باشد.

با اینکه استرس یکی از علل پرولاکتین بالا است، دلایل دیگری هم میتوانند در این موضوع نقش داشته باشند، مثل مصرف برخی داروها، کم کاری تیروئید یا وجود تومور در غده هیپوفیز. اگر سطح پرولاکتین خیلی بالا باشد (مثلا عددی مثل ۹۲۵)، لازم است حتما توسط پزشک بررسی شده و درمان مناسب آغاز شود. برای کمک به تنظیم پرولاکتین و بهبود شانس بارداری، مدیریت استرس با روش هایی مثل یوگا، مدیتیشن یا ورزش منظم نیز میتواند موثر باشد.

سخن آخر

در این پست سعی کردیم به صورت کامل و جامع علت های بالا رفتن پرولاکتین و عوارض آن را برای شما بیاوریم امیدواریم برای شما مفید باشد.