روش فیزیوتراپی برای فلج دست و پا: درمان فلج بدن با ورزش

فلج را به عبارت ساده می‌توان از دست رفتن عملکرد بدن در یک بخش یا در تمام بدن یک فرد تعریف کرد. فلج ممکن است به طور تدریجی اتفاق بیفتد یا به صورت ناگهانی و بدون داشتن هیچ علامتی بروز کند. برخی انواع فلج با واکسیناسیون صحیح و فیزیوتراپی قابل درمان هستند. اقدامات درمانی برای عضلات فلج شده: جلوگیری از انقباض / گرفتگی مفاصل، کاهش انقباضات / خشک‌شدگی مفاصل و تقویت عضلات ضعیف شده.

انواع فلج

فلج به شکل‌های مختلفی اتفاق می‌افتد و ممکن است گستردگی آن به حدی باشد که فرد فلج به مرور زمان و با اقدامات فیزیوتراپی تغییر کند و این تغییر در واکنش بدن او نسبت به آسیب‌دیدگی نیز تأثیر بگذارد. با این که بدن ممکن است به طرق بسیار متعددی دچار آسیب‌دیدگی شود اما معمولاً فلج به چهار دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:
• مونوپلاژی یا فلج تک اندامی – این نوع فلج با تکان‌ها و لرزش‌های ناخواسته همراه است.
• همی پلاژی یا فلج نیم اندامی – فلج شدن یک طرف بدن شامل صورت، دستان و پاها
• پاراپلاژی یا فلج پایین تنه – فلج نیمه پایین بدن
• کوادری پلاژی یا فلج چهار اندامی – فلج شدن دست‌ها و پاها

مونوپلاژی یا فلج تک اندامی

مونوپلاژی نوعی از فلج است که در آن یکی از اندام‌ها قسمتی یا تمام عملکرد حرکتی ارادی خود را از دست می‌دهد. افراد مبتلا به مونوپلاژی بر قسمت‌های دیگر بدن خود کنترل دارند اما نمی‌توانند اندام فلج خود را حرکت داده یا متوجه حسی در آن قسمت شوند.

همی پلاژی با فلج نیم اندامی

همی پلاژی بر یک دست و یک پا در یک طرف بدن اثر می‌گذارد. همی پلاژی غالباً با احساس سوزن سوزنی شدن شروع شده و سپس بدن دچار ضعف عضلانی و در نهایت به طور کامل فلج می‌شود.
فلج سمت چپ بدن یا همی پلاژی چپ نوعی از فلج است که در آنها همه اندام‌های سمت چپ بدن فرد بیمار از عضلات صورت تا پا چپ فلج می‌شوند. درمان کامل فلج سمت چپ بدن با کمک مصرف دارو و انجام فیزیوتراپی امکان‌پذیر است.

علت فلج شدن سمت چپ بدن

• فلج سمت چپ بدن به دلیل هموراژ یا لخته شدن خود در نیمکره راست مغز اتفاق می‌افتد.
• شکستگی ستون فقرات یا خونریزی داخلی ممکن است باعث فلج شدن سمت چپ بدن شوند.
• بیماری‌های مختلف نورولوژیکی مانند اسکلروزیس جانبی آمیوتراپیک، ام اس، بیماری‌های عضلانی ارثی وفلج مغزیممکن است باعث فلج شدن سمت چپ بدن شوند.
• اساساً هر بیماری یا آسیب‌دیدگی که بر نیمکره راست مغز اثر بگذارد ممکن است باعث فلج شدن سمت چپ بدن شود.

علائم فلج به خصوص فلج سمت چپ بدن

گاهی اوقات فلج ممکن است به دلیل ابتلا به بیماری‌های مختلف به طور ناگهانی اتفاق بیفتد در حالی که در برخی موارد نیز ممکن است فرد به تدریج دچار فلج شود. برخی علائم فلج عبارتند از:
• از دست دادن تدریجی کنترل عضلات
• ناتوانی در استفاده صحیح از دست‌ها و پاها
• ضعف بینایی در چشم چپ
•اختلال بلع
• از دست دادن تعادل یا لنگیدن در هنگام راه رفتن
•از دست دادن کنترل مثانه و روده
•اختلالات گفتارییا لکنت زبان

پاراپلاژی یا فلج پایین تنه

پاراپلاژی یک نوع آسیب‌دیدگی نخاعی است که باعث فلج شدن اندام تحتانی بدن می‌شود. این عارضه به دلیل آسیب‌دیدگی شدید نخاع و سیستم عصبی اتفاق می‌افتد. این نوع فلج اساساً، بر قسمت میانی بدن، پاها و ناحیه لگن تأثیر گذاشته و باعث از دست رفتن توانایی حرکتی در این قسمت‌ها می‌شود. افرادی که دچار این نوع فلج می‌شوند قادر به راه رفتن و حرکت دادن پاها نیستند و از کمر به پایین هیچ حسی ندارند. اقدامات فیزیوتراپی برای بازتوانی مغز و نخاع و با هدف تقویت عضلات و ارتباطات عصبی انجام شده و می‌توان به کمک آن تا حدود برخی عملکردها را بازیابی کرد.

کوادری پلاژی یا فلج چهار اندامی

کوادری پلاژی یا تتراپلاژی یک عارضه پزشکی است که در آن اندام‌های تحتانی و فوقانی بدن و تقریباً تمام قسمت‌های میانی بدن دچار فلج می‌شوند. در برخی افراد مبتلا به کوادری پلاژی، برخی یا تمام عملکردها خود به خود بهبود می‌یابند در حالی که در برخی دیگر، بازتوانی مغز و اعضای بدن به صورت تدریجی و از طریق اقدامات فیزیوتراپی و انجام حرکات ورزشی انجام می‌شود.

علت فلج شدن چیست؟

اصلی‌ترین علت ابتلا به فلج،سکته مغزیاست که در آن مغز دچار آسیب‌دیدگی شده و ارتباطان به نخاع مسدود می‌شود.
اصلی‌ترین علل فلج شدن عبارتند از:
• آسیب‌دیدگی ستون فقرات
• ابتلا به ام اس
• فلج مغزی
• سندرم پست پولیو
• نوروفیبروماتوزیس
• آسیب‌دیدگی تراماتیک مغز
• نقص‌های مادرزادی

دوران ریکاوری در فیزیوتراپی چقدر است؟

در فیزیوتراپی، تمرکز بر درمان کل بدن است و نه فقط دست یا پای آسیب‌دیده. زمانی که بیمار روی ویلچر است یا در رختخواب استراحت می‌کند، زمان زیادی صرف درک موقعیت و وضعیت درست بدن و اندام‌های او می‌شود.
زمانی که بیمار توانست حرکت کند، چه این حرکت یک چرخش در رختخواب باشد و چه انتقال از رختخواب روی ویلچر، این کار باید بر اساس الگوی دقیقی انجام شود. این که در زمان انتقال بیمار، اندام‌ها به دقت در وضعیت درستی قرار گیرند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

آیا سن بیمار در طول مدت ریکاوری و بهبودی وی تأثیر دارد؟

سن در طول مدت ریکاروری و بهبودی پس از فلج شدن تأثیر دارد زیرا بدن در مدت زمان طولانی‌تری بهبودی می‌یابد. همچنین، اگر فرد به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا باشد، بر کل دوران بهبودی پس از ابتلا به فلج تأثیر مستقیم دارد.

آیا سفارشی‌سازی برنامه درمانی برای هر فرد مفید است؟

انجام تمرینات ورزشی مفید است. یک متخصص فیزیوتراپی قادر است با ارائه یک برنامه درمانی روزشی بیشترین بهره را به بیمار برساند.
بنابراین، وی علاوه بر این که به بیمار کمک می‌کند تا همه تمرینات مورد نیاز را به درستی در منزل انجام دهد تلاش می‌کند که بیمار نیاز به مراجعه کمتری به مرکز فیزیوتراپی داشته باشد. بیمار برنامه‌های روزشی را به کمک اعضای خانواده در منزل ادامه می‌دهد که یک روش بسیار عالی برای حفظ انگیزه و تمرکز بر درمان است.
درمانگر به هر بیمار به طور شخصی توجه دارد که همیشه باعث تسریع روند بهبودی می‌شود. وی وضعیت بیمار را هر روز ارزیابی می‌کند و روند کلی برنامه درمان فیزیکی وی را دنبال می‌کند و بر این اساس برنامه‌های ورزشی را تعدیل کرده یا اصلاح می‌کند.
هر جلسه حداقل 30 دقیقه طول می‌کشد. تمرینات ورزشی آسان هستند و این جلسات نقش بسیار مهم و اساسی در بهبود و ارتقای توانایی‌های حرکتی بیمار دارند.

فیزیوتراپی چه کمکی به بهبودی فلج دست و پا می‌کند؟

تمرینات ورزشی سفارشی برای هر بیمار به بهبود توانایی حرکتی اندام‌های او کمک می‌کند. یک متخصص فیزیوتراپی به روش‌های زیر می‌تواند به بیمار کمک کند:
• کمک به بیمار در حمام کردن، استفاده از دستشویی، لباس پوشیدن و غذا خوردن
• کمک به بیمار در استفاده از وسایل کمکی مانند ویلچر، عصا، واکر یا هر تجهیز دیگری که می‌تواند به بیمار در حرکت از یک نقطه به نقطه دیگر کمک کند.
• بیمار با پشتکار می‌تواند تا حدودی حرکات خود را بازیافته و در صورت نیاز می‌تواند به کار خود بازگردد.
• فیزیوتراپی و طب شغلی به تقویت عضلات بیمار و همچنین افزایش روزافزون توانایی‌های حرکتی او کمک می‌کند.
اقدامات فیزیوتراپی همچنین کمک می‌کند که:
• حجم عضلات فلج بازیابی شده و ویژگی‌های روان‌شناختی عضلات فلج شده بازگردد.
• از آرتروفی عضلات و کشیدگی بیش از حد عضلات فلج شده جلوگیری می‌کند.
• از انقباضات جلوگیری کرده و توانایی‌های حرکتی مفاصل را حفظ می‌کند.
• دامنه حرکتی را بهبود می‌بخشد
• گردش جریان خون را حفظ کرده و بهبود می‌بخشد
• پوست را نرم و انعطاف‌پذیر می‌کند.

ماساژ

ماساژ کمک می‌کند که:
• عضلات تحریک شوند
• گردش جریان خون بهبود یابد
• پوست نرم و انعطاف‌پذیر شد
• خشک‌شدگی و گرفتگی کاهش یابد
• از بروز انقباضات جلوگیری شود.
ماساژ: به مدت چند دقیقه قبل از انجام حرکات ورزشی یا استفاده از اسپلینت انجام می‌شود.

هیدروتراپی یا آب‌درمانی

• گرش جریان خون را با استفاده از گرما افزایش می‌دهد
• پوست را نرم می‌کند
• بافت‌های نرم را شل و ریلکس می‌کند
• انقباضات عضلانی را کاهش می‌دهد.

تحریک الکتریک / اولتراسوند تراپی

تحریک الکتریکی و اولتراسوند تراپی از بروز ارتروفی عضلانی در فرد فلج شده جلوگیری می‌کند.

مزایای انجام حرکات ورزشی برای فرد فلج

حتی زمانی که یک فرد به دلیل ابتلا به فلج قادر به حرکت دادن برخی قسمت‌های بدن خود نیست اما باید حتماً به طور منظم ورزش کند. مهم‌ترین مزیت انجام تمرینات ورزشی کمک به حفظ و بهبود گردش جریان خون و تقویت عضلات آسیب دیده است. این کارها همچنین به بازیابی تعادل و توانایی‌های حرکتی در قسمت‌های آسیب دیده کمک می‌کند.
تمرینات ورزشی برای فرد فلج دو نوع است:
1. فعال (بیمار از عضلات ضعیف خود برای انجام حرکات ورزشی استفاده می‌کند)
• جلوگیری از انقباض عضلانی و
• تقویت عضلات ضعیف
2. پسیو یا غیرفعال (به بیمار برای حرکت دادن قسمت بی‌تحرک و فلج کمک داده می‌شود)
• جلوگیری از بروز انقباضات عضلانی اما
• عدم تقویت عضلات ضعیف
در اینجا برخی تمرینات ورزشی که مخصوصاً برای بیمارانی که دچار سکته مغزی شده‌اند و توانایی‌های حرکتی خود را در یک یا هر دو طرف بدن از دست داده‌اند مفید است معرفی می‌کنیم. تمرینات پارالایس زیر همچنین برای بهبود عملکرد عضلانی در اندام‌های تحتانی بدن به خصوص در اطراف پاها مفید است. باید قبل از انجام هر یک تمرینات ورزشی زیر با متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید.
انجام این 5 نوع تمرین ورزشی به تقویت عضلات و احتمالاً به بهبود توانایی‌های حرکتی در قسمت‌های که به دلیل ابتلا به فلج از کار افتاده‌اند کمک می‌کند. حتماً باید تمرینات زیر را در حضور یک متخصص فیزیوتراپی انجام دهید تا از آسیب‌دیدگی‌های تصادفی و اتفاقی جلوگیری شود. همچنین اگر در هر زمانی احساس درد و ناراحتی داشتید باید سریعاً انجام تمرینات را متوقف کرده و به متخصص فیزیوتراپی اطلاع دهید.

تمرین چرخش لگن

• روی کمر دراز بکشید و پاهای خود را صاف کنید. درمانگر یک دست خود را دور ران شما و یک دست دیگر را زیر زانوی شما گرفته و پای شما را نگه می‌دارد.
• درمانگر سپس به شما کمک می‌کند تا به آرامی زانوی خود را بالا و به سمت قفسه سینه خود بیاورید. بهترین حالت این است که زانو با ران شما زاویه 90 درجه داشته باشد.
• درمانگر سپس به آرامی پای شما را به سمت خودش کشیده و آن را دوباره در سمت مخالف قرار می‌دهد. این حرکت را 10 مرتبه برای یک پا تکرار کرده و سراغ پای دیگر بروید.

تمرین واریاسیون چرخش لگن

• روی کمر دراز بکشید و پاها را به طور مستقیم جلوی خود قرار دهید. درمانگر یک طرف شما ایستاده و پای شما را می‌گیرد و یک یا هر دو دست خود را روی پای شما گذاشته و آن را نگه می‌دارد.
• درمان گر به شما کمک می‌کند تا پای خود را به سمت داخل بچرخانید به طوری که انگار می‌خواهید انگشت شصت پای خود را به رختخواب برسانید. سپس درمانگر به شما کمک می‌کند که پای خود را به طوری بچرخانید که انگار می‌خواهید انگشت کوچک پای خود را به رختخواب برسانید. این حرکت را 10 مرتبه برای هر پا تکرار کنید.

تمرین چرخش مچ پا

• برای انجام تمرین چرخش مچ پا، شما باید بنشینید یا دراز بکشید که شما می‌تواند از هر وضعیتی که دران راحت‌تر هستید استفاده کنید.
• درمان گر مچ پای شما را در دست خود گرفته و به شما کمک مکند که پا و مچ پای خود را به شکلی دوار بچرخانید. این حرکت را باید 10 مرتبه برای هر پا تکرار کند.

تمرین چرخش انگشت شصت پا

• برای انجام تمرین چرخش انگشت شصت پا، درمان گر به شما کمک می‌کند که انگشتان پای خود را در یک حرکت رو به پایین بچرخانید تا انگشتان پای شما به سمت انتهای پای شما قرار گیرد.
• درمانگر سپس به آرامی هر انگشت را صاف کرده و می‌کشد.
• این حرکت را 10 مرتبه برای هر پا تکرار کنید.

تمرین چرخش پا

• روی کمر دراز بکشید و پاهای خود را صاف کنید. درمانگر،مفصل زانوو مچ پای شما را می‌گیرد تا بتوانید پای خود را به سمت خارج و داخل حرکت دهید.
• در هنگامی که این حرکت را انجام می‌دهید، باید پای خود را کمی بالا بیاورید تا روی پای دیگرتان قرار گیرد. درمان گر به شما کمک می‌کند که به حالت صاف برگردانید. این تمرین را به طور مشابه برای پای دیگر انجام داده و هر دفعه تعداد تکرار را افزایش دهید.

فیزیوتراپی پارگی رباط صلیبی: ورزش قبل و بعد عمل رباط acl