برای همه ما در زندگی پیش آمده است که گاهی به‌دلیل شرایط خاصی غر بزنیم یا اینکه غر زدن شخصی دیگر را بشنویم. این طبیعی است و در واقع یکی از خصوصیات انسانی به شمار می‌رود. بااین‌حال، افرادی هم هستند که از صبح تا شب کارشان غر زدن است؛ فرقی هم نمی‌کند موضوع چه باشد. آنها فقط دنبال بهانه می‌گردند و خیلی زود آن را پیدا می‌کنند. بیچاره آن‌ کسانی که باید غرغرهای چنین افرادی را تحمل کنند! به‌جرئت می‌توان گفت تحمل هیچ آدمی به‌اندازه کسی که مدام غر می‌زند سخت نیست. به همین دلیل در این مقاله تصمیم گرفتیم درباره غر زدن، علل آن و نشانه‌هایش در خودمان و در دیگران صحبت کنیم. در انتها هم راه‌های غلبه بر آن را بررسی خواهیم کرد.

تعریف مفهوم غر زدن

غر زدن مفهومی است که شاید هرکسی با آن آشنا باشد، بااین‌حال در تعریف آن باید بگوییم غر زدن بهسرزنش، شکایت یا عیب‌جویی مداوم از شخصی دیگر اشاره دارد. فردی که غر می‌زند می‌تواند همسر، والد یا حتی کارفرما باشد. چیزی که بین این ۳ دسته مشترک است، نزدیکی به آنها و پویایی رابطه با آنهاست که شامل وابستگی می‌شود، یعنی رابطه‌ای که کنارگذاشتنش دشوار است.

گرایش شخصیتی افراد غرغرو

شخصیت غرغرو در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم از انجمن روان‌پزشکی آمریکا، تعریف نشده است. بااین‌حال، تا حدودی با اختلال شخصیتمنفعل‌پرخاشگرکه در نسخه‌های قبلی این کتابچه وجود داشت هم‌پوشانی دارد. پیش از این، شخصیت منفعل‌پرخاشگر شخصیتی منفی‌گرا شناخته می‌شد. هرکسی که منظم با افراد غرغرو ارتباط داشته باشد، به‌خوبی می‌داند که چنین افرادی تا چه‌ اندازه می‌توانند منفی‌گرا باشند.

اشخاص غرغرو به‌جز منفی‌گرابودن ممکن است وسواسی هم باشند، زیرا مدام روی فعالیت‌های دیگران دقیق می‌شوند. این افراد ممکن است تا حدودی شبیه افراد مبتلا بهاختلال وسواس فکری اجباری(OCD) هم باشند، چون مدام به رفتار دیگران فکر می‌کنند (وسواس) و سپس برای کاهش اضطراب ناشی از فکر وسواسی غر می‌زنند (رفتار اجباری). مثلا مردی نمی‌تواند این فکر را از سرش بیرون کند که همسرش قرار مهمانی گذاشته است (وسواس) و تا زمانی‌ که بروند و برگردند به‌ جان او غر می‌زند (اجبار) و این کار را ادامه می‌دهد.

بنابراین می‌توان گفت شخصیت غرغرو شامل ویژگی‌های شخصیت منفعل‌پرخاشگر و وسواس فکری اجباری است.

تأثیر غر زدن بر اطرافیان و نزدیکان

غر زدن را می‌توان منبع دائمی اضطراب یا آزار دانست. افرادی که مدام در معرض غر زدن دیگران قرار می‌گیرند، احساس اضطراب و آزردگی می‌کنند. علاوه بر این، غر زدن نوعی ارتباط منفی در روابط است و بررسی روابط بین‌فردی، به‌ویژهروابط عاشقانه، نشان داده است که زوج‌های ناخشنود رفتارهای ارتباطی منفی بیشتری از زوج‌های نسبتا راضی از خود بروز می‌دهند. این مشکل عواقب جدی برای رابطه زناشویی دارد و به کاهش دفعات آمیزش جنسی یا نارضایتی از آن می‌انجامد.

علل غر زدن افراد و انگیزه‌های آنها

اول از همه این تصور اشتباه است که افراد غر می‌زنند زیرا از غر زدن لذت می‌برند. واقعا این‌طور نیست؛ پژوهشگران بر این باورند که بسیاری از بیماران مبتلا به غر زدن دائم با این کار خوش‌حال نمی‌شوند؛ اتفاقا تحمل بار مراقبت و نگرانی بابت هرچیز کوچک و بزرگی آنها را به‌شدت ناراحت می‌کند. پس انگیزه‌های اصلی این افراد از غر زدن چیست؟

۱. تخلیه بار احساسات منفی

افراد غرغرو تا حدی به‌دلیل مشکلات خلقی غر می‌زنند. این مشکل در روان‌شناسی بالینی به‌معنای کژتنظیمی است، چیزی‌ که در محاوره آن را کج‌خلقی می‌گوییم. کسی‌ که غر می‌زند، در آن لحظه احساس آرامش ندارد و احساس می‌کند قادر به نشستن یا مدیریت هیجانات منفی خود نیست. اگر احساساضطراب، ترس، افسردگی یا ناامیدی به فرد غرغرو فشار آورده باشد، او نمی‌تواند چنین احساساتی را تحمل کند.

آنها نمی‌دانند با احساسات خود چه کنند، بنابراین با دیدن هرکسی که دم‌دستشان باشد غر می‌زنند تا احساساتی را تخلیه کنند که دیگر طاقت تحملشان ندارند. کار یا چیزی که روی آن تمرکز کرده‌اند به‌عنوان حامل یا وسیله‌ نقلیه‌ای است که این احساسات منفی را از آنها دور می‌کند و به‌ جای دیگری می‌برد.

۲. ترس از بی‌نظمی امور

افراد غرغرو برخلاف بسیاری از مردم که بلاتکلیفی و مقداری بی‌نظمی در امور را بخشی اجتناب‌ناپذیر از زندگی روزمره می‌دانند، با پذیرش این واقعیت مشکل دارند. مثلا بیشتر افراد اگر ببینند لباس‌ها شسته نشده است، می‌گویند بماند برای فردا. اگر ببینند در حیاط برگ ریخته است، می‌گویند اگر امروز جارو نکنیم دنیا به آخر نمی‌رسد. فرد غرغرو چه‌کار می‌کند؟ تا زمانی‌ که لباس‌ها شسته شوند و حیاط جارو شود، غر می‌زند. دلیلش این است که این افراد نیاز دارند احساس کنند همه‌چیز منظم و قابل‌پیش‌بینی است.

بسیاری از ما معمولا انگیزه‌های این افراد را اشتباه درک می‌کنیم و بر این باوریم که می‌خواهند ما را تحت‌کنترل داشته باشند یا به ما بقبولانند که همیشه حق با آنهاست. درحالی‌که این افراد به‌دلیل ترسی عمیقا ریشه‌دار غر می‌زنند؛ اینکه اگر همه جزئیات مرتب در جای خود قرار نگیرند، جهان آنها ممکن است از کنترل خارج شود.

۷ نشانه غر زدن و روش غلبه بر آنها

کلیشه‌هایی وجود دارند مبنی بر اینکه زنان مدام غر می‌زنند، درحالی‌که مردان هم می‌توانند به همان اندازه غر بزنند. می‌دانید غر زدن چه نشانه‌هایی دارد؟

حقیقت این است که ما افراد غرغرو را خیلی خوب تشخیص می‌دهیم، اما به‌ندرت می‌توانیم بگوییم که خودمان غرغرو هستیم یا نه. اگر می‌خواهید ببینید اهل غر زدن هستید یا نه، این ۷ نشانه را در خود جست‌وجو کنید.

۱. هر درخواستی را بیش‌ از ۲ بار تکرار می‌کنید

اگر درخواستی از همسر، فرزند یا اطرافیان خود دارید، بعد از اینکه یکی‌دو بار تکرارش کردید، دیگر فایده‌ای نخواهد داشت. بار چندمی که از دیگران می‌خواهید کاری را انجام دهند، دیگر درخواست نیست، بلکه غر زدن است.

راه‌حل:بعد از ۲ بار درخواست‌کردن، دیگر درخواست نکنید و مستقیم مشکل را برطرف کنید. مثلا اگر فرزندتان جورابش را وسط اتاق می‌اندازد، دو بار که گفتید این کار را نکند و باز تکرار کرد، دفعه بعد باید بنشینید و از او بخواهید توضیح دهد که چرا این کار را انجام می‌دهد. از او بپرسید آیا راهی وجود دارد که این مشکل را حل کنید.

۲. بهانه‌ای که برای غر زدن می‌یابید آن‌قدرها ناراحت‌کننده نیست

غر زدن گاهی به رفتار کنترل‌کننده تبدیل می‌شود. مثلا دخترتان ظروف را به‌جای سینک ظرف‌شویی، روی گاز گذاشته است. این واقعا مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما شما می‌خواهید آن ظروف درون سینک قرار بگیرند. چون او کاری را انجام داده است که خلاف میل شماست، او را نگه می‌دارید و وادارش می‌کنید کاری که شما می‌خواهید انجام دهد. اگر هم گوش نکند، شروع به غر زدن می‌کنید.

راه‌حل:دفعه بعد که از برآورده‌نشدن درخواست‌تان ناراحت شدید، از خودتان بپرسید واقعا چرا ناراحتم؟ مثلا چه مشکلی دارد که ظروف روی گاز قرار بگیرند؟ به‌جای هدردادن انرژی خود در تلاش برایکنترل دیگران، سعی کنید چیزی را که از آن واهمه دارید تحلیل کنید و ببینید چرا این مسئله شما را این همه ناراحت کرده است.

۳. بیشتر جملات شما با «تو» شروع می‌شود

تشخیص غر زدن از روی جملات خیلی ساده است. اگر زیاد از جملاتی استفاده می‌کنید که با «تو» شروع می‌شوند، اهل غر زدن هستید. «تو هیچ‌وقت زباله‌ها رو سر موقع بیرون نمی‌بری»، «تو همیشه جوراب‌هات وسط اتاق افتاده»، «تو هیچ‌وقت بعد از دوش‌گرفتن حموم رو تمیز نمی‌کنی»، «تو همیشه بدون مشورت با من مهمونی می‌گیری»، «تو همیشه غذا رو بی‌نمک درست می‌کنی»، «تو عادت داری منو حرص بدی».

این عبارت‌ها همگی سرزنش‌کننده هستند و به‌راحتی طرف‌ مقابل را در حالت تدافعی قرار می‌دهند.

راه‌حل:از عبارت‌هایی استفاده کنید که نشان دهند خودتان هم به‌عنوان شرکت‌کننده فعال در گفت‌وگو نقش دارید و فقط منتقد نیستید. مثلا بگویید «ازت می‌خوام بعد از دوش‌گرفتن حموم رو تمیز کنی. تعجب می‌کنم چرا این کارو نمی‌کنی.»

۴. احساس درماندگی می‌کنید

اگر از فرزندتان می‌خواهید جورابش را وسط اتاق نیندازد یا از همسرتان می‌خواهید سیگار را ترک کند، ممکن است احساس کنید غر زدن شما موجه است و شما به‌ فکر خودشان هستید که از آنها می‌خواهید این کارها را انجام دهند.

دلیلش این است که ما از احساس درماندگی متنفریم. وقتی همسرمان سیگار می‌کشد و ما را می‌ترساند که نکند به خود آسیب بزند یا فرزندمان جورابش وسط اتاق است و ما نگرانیم فرش کثیف شود، می‌خواهیم کاری کنیم این حس ترس از بین برود. بعد از یکی‌دو بار گفتن اگر فرد قبول نکرد، باید درماندگی خود را بپذیریم و این سخت است.

راه‌حل:اول باید بپذیریم چه کارهایی هست که می‌توانیم انجام دهیم و اختیار چه چیزهایی در دست ما نیست.

مثلا اگر همسرتان سیگار می‌کشد، شما او را دوست دارید و می‌ترسید سلامتی‌اش به خطر بیفتد. اما نمی‌توانید جلوی او را بگیرید. بنابراین بهتر است روی چیزی تمرکز کنید که می‌توانید آن را کنترل کنید: رفتار و خواسته قلبی خودتان. آیا می‌خواهید همسرتان بیشتر مراقب سلامتی خود باشد؟ ابتدا این خواسته قلبی را در زندگی با رفتارتان نشان دهید.

۵. همسر، فرزند یا اطرافیانتان درست رفتار نمی‌کنند

افراد از کنترل‌شدن بیزارند. وقتی مجبورند در یک موقعیت خاص تسلیم شما شوند، احتمالا جای دیگری تلافی خواهند کرد. غر زدن مداوم شما به آنها این احساس را می‌دهد که آن‌طور که باید خوب نیستند.

راه‌حل:هرگاه میل به انتقاد دارید، آن را برای خودتان نگه دارید. بیشتر از انتقاد از اطرافیانتان تمجید کنید. شاید ابتدا غیرطبیعی به نظر برسد، اما باور کنید نتایج آن بهتر از غر زدن خواهد بود.

۶. برای هرکسی نقش والدین را بازی می‌کنید

یکی از نشانه‌های مهم غر زدن این است که احساس کنید رفتار مادرانه یا پدرانه به همسرتان دارید. وقتی به همسرتان غر می‌زنید، رفتارتان با او از حالت شریک‌ زندگی خارج می‌شود. اگر آن لحظه را برای خودتان ترسیم کنید، درست مانند پدر یا مادری هستید که در حال تربیت‌کردن فرزندش است.

راه‌حل:درباره هرچه غر می‌زنید، از کارهای خانه گرفته تا امور مالی، معیارهایی را تعیین کنید و هر دو نفرتان خود را ملزم به انجام آن معیارها کنید. دیگر نیازی نیست غر بزنید و مانند پدر یا مادر انگشت‌تان را به‌سمت او نشانه بروید.

۷. خودتان را نادیده می‌گیرید

کسی که غر می‌زند خودش را نادیده می‌گیرد، زیرا مدام زمان و انرژی خود را روی دیگران متمرکز می‌کند. دقیق‌شدن در رفتارهای دیگران باعث می‌شود منابع کافی برای خوش‌حال‌کردن خودمان را نداشته باشیم.

راه‌حل:روان‌شناسی مدرن می‌گوید هرچیزی که ما از آن متنفریم، همان پتانسیل‌هایی است که خودمان داریم. آیا همسرتان تنبل است؟ موردی را سراغ دارید که خودتان در آن تنبلی کنید؟ دانستن کاستی‌های خودمان و اذعان به اینکه گاهی خودمان همان کاری را انجام می‌دهیم که از آن متنفریم، باعث می‌شود کمتر غر بزنیم.

چند روش ساده دیگر برای درمان غر زدن

• گاهی کارهایی را که دیگران فراموش کرده‌اند انجام دهند، بدون اینکه درباره آن حرفی بزنید خودتان انجام دهید.
• نحوه تفکر خود را تغییر دهید. همسرتان ظرف‌ها را نشسته است؟ مطمئن باشید که نمی‌خواسته است شما را آزار دهد. احتمالا خسته بوده یا کارهای مهم‌تری داشته است.
• اگر احساس می‌کنید بیشتر از توان خود کار می‌کنید، غر نزنید. در عوض کارهایی را که وظیفه دیگران بوده‌اند بگذارید همان‌ طور بمانند. همسرتان حیاط را جارو نکرده است؟ فردا که حیاط را درهم‌برهم ببیند، خودش انجامش خواهد داد.
• درک کنید لزومی ندارد دیگران را کنترل کنید.
• زمان مناسبی را برای خواستن چیزی از دیگران انتخاب کنید. مثلا اگر طرف مقابل قرار است حیاط را جارو کند، در صورتی‌ که روز تعطیل است، اجازه بدهید کمی استراحت کند و سرفرصت انجامش دهد.
• همسر و فرزندان شما نمی‌توانند ذهن شما را بخوانند. چیزی را که از آنها می‌خواهید شفاف بیان کنید.
• درنهایت اگر واقعا مشکلتان حاد است، برای درمان فردی یازوج‌درمانیبه مشاور روان‌شناس مراجعه کنید.

مدیریت مؤثر افراد غرغرو

اگر با فردی در ارتباطید که غر می‌زند، این روش‌ها می‌تواند برای مدیریت آنها مؤثر باشد:

۱. وقتی خلق‌وخوی فردی که غر می‌زند به بیشترین حد کژتنظیمی می‌رسد، از او فاصله بگیرید. وقتیاحساسات منفیفرد غرغرو را تحریک می‌کنند، آنها دنبال چیزی می‌گردند که غر بزنند و از شدت آن احساسات منفی بکاهند. اگر بتوانید خود را از این موقعیت دور نگه دارید، آنها نمی‌توانند از شما به‌عنوان هدفی برای تخلیه احساسات منفی خود استفاده کنند.

۲. به‌جای آنکه با او درگیر مشاجره تمام‌عیار شوید، با چند کلمه کوتاه مرز مشخصی را ترسیم کنید. مثلا می‌توانید بگویید «قول می‌دم قبل از شام با هم صحبت کنیم. الان نه». اگر همچنان به شما فشار می‌آورد که درگیر شوید، باز هم همان کار را انجام دهید. اگر همان مرز ثابت را بدون درگیرشدن ادامه دهید، درنهایت متوقف می‌شوند. این تکنیک نمونه‌ای از قانون یادگیری و رفتاری است که آن را «ساکت‌کردن» می‌نامند. البته اگر فرد مدنظر کارفرمای شماست، با چند بار چشم‌گفتن، حس خودشیفتگی‌اش را تحریک کنید تا آرام بگیرد.

۳. اگر فرد غرغرو همسر شماست و این مسئله روی روابط عاشقانه شما اثر گذاشته است، هروقت هر دو در آرامش بودید موضوع زوج‌درمانی را مطرح کنید. البته نه به‌ شیوه‌ای که برایش ترسناک باشد. مثلا نگویید ۱ سال زوج‌درمانی فشرده لازم داریم. بگویید ۲ یا ۳ جلسه پیش مشاور برویم و مسائل جزئی را برطرف کنیم. مثبت و امیدوارکننده درباره آن صحبت کنید. مثلا بگویید «اگر این‌قدر دوستت نداشتم اهمیتی نمی‌دادم، ولی برام مهمه با برطرف‌کردن مسائل جزئی از زندگی و عشق کنار همدیگه لذت ببریم».

سخن پایانی

در این مقاله درباره غر زدن، علل آن و نشانه‌هایی که دارد صحبت کردیم. همچنین روش‌هایی را معرفی کردیم که برای درمان غر زدن خودمان یا جلوگیری از آن در دیگران مفیدند. فراموش نکنید غر زدن اثرات روانی دارد؛ هم برای کسی‌ که غر می‌زند و هم برای کسی‌ که در معرض آن است. اگر علل غر زدن را در خودتان پیدا کنید، می‌توانید آن را مدیریت کنید. احتمالا در ابتدا کمی دشوار است، اما بعد مدیریت آن برایتان راحت می‌شود. با غلبه بر غر زدن می‌توانید محیطی امن و آرام در منزل یا محیط کار ایجاد کنید و از زندگی لذت بیشتری ببرید.