آیا درمان دستی یا منوال تراپی برای کاهش دردهای عضلانی و یا مفصلی کاربرد دارد؟ بسیاری از بیماران در اولین نوبت فیزیوتراپی خود انتظار دارند پک های گرم، سونوگرافی و مجموعه از دستورالعمل های ورزشی دریافت کنند.

چنین شرایطی در بسیاری از موارد ضروری تلقی شده و بیشتر درمانگر ها عقیده دارند تمرینات ورزشی برای بازیابی عدم هماهنگی عضلات مورد نیاز است.

با این حال بسیاری از فیزیوتراپیست ها، بازیابی عملکرد را از منظری متفاوت پیشنهاد می دهند.

آن ها به این مساله علاقه دارند که چرا عضله به شکل صحیح کار نمی کند و تمرینات ورزشی را نه به عنوان حالت محرک بهبودی، بلکه مکملی برای فیزیوتراپی دستی می دانند.

برای مثال جهت درمان سندروم پیریفورمیس، احتمالا بیشتر به دنبال بهبود عملکرد صحیح مفصل خاجی تهیگاهی یا کمر هستند تا این که بخواهند به طور مستقیم ماهیچه گلابی شکل را از طریق ورزش دستکاری کنند.

منوال تراپی یا درمان دستی، شکلی تخصصی از فیزیوتراپی است که با دست و نه با دستگاه یا ماشین انجام می شود.

در درمان دستی، متخصص از دست های خود برای اعمال فشار بر بافت عضله و مدیریت مفاصل استفاده می کند تا درد کمر حاصل از اسپاسم عضلانی، کشیدگی ماهیچه و اختلال عملکرد مفصل را کاهش دهد.

فیزیوتراپی درمان دستی کمتر برای درد کمر استفاده می شود

با این که همه فیزیوتراپیست ها می توانند از درمان دستی استفاده کنند اما اکثر آن ها زمان و امکانات خود را صرف کسب مهارت در این حوزه نمی کنند.

بیماران باید بدانند که درمان دستی، تکنیکی کمتر شناخته شده در میان فیزیوتراپیست ها است و عموما تجویز نمی شود.

هم چنین بسیاری از بیماری هایی که درمانگران با فیزیوتراپی دستی درمان می کنند، نه توسط تصویربرداری یا تست های آزمایشگاهی، بلکه با معالجه و تست های حرکتی مشخص می شوند؛ بنابراین بازپرداخت شرکت بیمه در این خصوص محدود است.

مادامی که بیمار احتمالا توسط پزشک خانوادگی، جراح ارتوپد یا هر پزشک دیگری که در جریان درمان کمر او است، برای فیزیوتراپی ارجاع داده می شود؛ در بیشتر مناطق قوانین دسترسی مستقیم وجود دارد که به بیمار اجازه می دهد بدون نیاز به معرفی نامه کتبی برای درد خفیف کمر از فیزیوتراپیست دارای مجوز درخواست کمک کند.

فیزیوتراپی دستی می تواند درد حاد یا مزمن کمر را تسکین دهد

فیزیوتراپی دستی می تواند برای درمان مفاصلی که از فقدان تحرک کافی یا دامنه حرکتی در اختلالات اسکلتی – عضلانی رنج می برند، مفید باشد.

این محدودیت می تواند باعث ایجاد ناراحتی، درد، و تغییر در عملکرد، وضعیت بدن و حرکت شود.

فیزیوتراپی دستی شامل بازیابی تحرک به مفاصل خشک شده و کاهش کشیدگی عضلات می شود تا حرکات طبیعی بدون درد را به بیمار بازگرداند.

بنابراین درمان دستی می تواند درد کمر را هم در بیماران مبتلا به کمردرد مزمن و مشکلات مفاصل همچون اختلال عملکرد مفصل خاجی تهیگاهی و هم در بیماران مبتلا به کمردرد حاد ناشی از آسیب های بافت نرم مثل استرین عضله یا کشیدگی رباط کمر، تسکین دهد.

اگرچه هنوز مطالعات بالینی گسترده ای در تمام حوزه های فیزیوتراپی دستی انجام نشده، گزارش بیماران و داده های آزمایشگاهی محدود، اثبات می کند که درمان دستی می تواند در تسکین درد کمر در برخی از بیماران، موثر باشد.

تکنیک های فیزیوتراپی منوال در قالب یک گروه، با هدف آرام کردن ناراحتی عضلات کمر و مفاصل دچار محدودیت جهت کاهش کمردرد و افزایش انعطاف، به کار می رود.

معمولا تکنیک های درمان دستی، شامل حرکت های زیر است:

کار روی بافت نرم

کار روی بافت نرم، از جمله ماساژ که بر بافت های نرم بدن همچون ماهیچه ها فشار وارد می کند.

این فشار می تواند به آرام کردن عضلات، افزایش گردش خون، تجزیه بافت اسکار و کاهش درد در بافت های نرم کمک کند.

موبیلیزاسیون / مانیپولاسیون

موبیلیزاسیون / مانیپولاسیون که در آن از حرکات سنجیده با سرعت های مختلف (از کند به تند)، نیرو های متفاوت (آرام به پر فشار) و فواصل گوناگونی که آمپلی تود نام دارند، برای پیچش، کشش و فشار استخوان ها و مفاصل به سمت موقعیت مورد نظر استفاده می کنند.

این کار می تواند به نرم شدن بافت های اطراف یک مفصل که سفت شده اند، کاهش درد مفصل و بافت محیطی آن، و هم چنین انعطاف و توازن کمک کند.

تکنیک های ویژه فیزیوتراپی دستی

پیش از شروع درمان دستی یا هر نوع فیزیوتراپی دیگر، متخصص معمولا آزمایشات کامل خون و عصب در ناحیه مورد نظر و هم چنین آزمایش عضله و استخوان را انجام می دهد تا بتواند متوجه شود که آیا استفاده از تکنیک های مدیریت درد کمر، افزایش خطر عوارض را در پی دارد یا خیر.

این متخصص بسته به نتایج این آزمایشات و وضعیت خاص کمردرد بیمار، احتمالا ترکیبی از انواع مختلف فیزیوتراپی دستی را که در زیر آمده ارائه می دهد:

موبیلیزاسیون بافت نرم

شناخت نقش عضلات و اتصالات آن ها در اطراف مفصل، بسیار حائز اهمیت است.

زمانی که حرکت مفصل بازیابی شود، اغلب کشش ماهیچه نیز کاهش می یابد اما بیشتر اوقات اسپاسم ادامه پیدا خواهد کرد.

در چنین مواردی، باید کشش ماهیچه از بین برود وگرنه احتمال بازگشت اختلال عملکرد مفصل وجود دارد.

هدف از موبیلیزاسیون بافت نرم (STM)، تجزیه بافت عضلانی غیر الاستیک یا فیبری (چسبندگی میوفاسیال) مانند بافت اسکار ناشی از آسیب کمر، حرکت مایعات بافتی و رها شدن تنش عضلانی است.

این روش معمولا بر ساختمان عضلانی اطراف ستون فقرات اعمال می شود و شامل کشش ریتمیک و فشار عمقی است.

فیزیوتراپیست از طریق آزمایش های لایه به لایه بر روی بزرگ ترین محدوده بافت متمرکز می شود.

پس از شناسایی، این محدوده می تواند توسط طیف وسیعی از تکنیک ها حرکت داده شود.

این تکنیک ها اغلب شامل اعمال نیروی کششی بر قسمت سفت شده همراه با تلاش برای بازیابی بافت طبیعی و کاهش درد است.

استرین–کانتراسترین

این تکنیک بر تصحیح رفلکس های عصبی عضلانی غیرطبیعی که باعث مشکلات ساختاری و وضعی بدن شده و منجر به نقاط حساس (tenderpoints) دردناک می شوند، تمرکز دارد.

فیزیوتراپیست از بیمار می پرسد در کدام نقاط حساسیت کاهش می یابد و به این وسیله وضعیت راحت او را پیدا می کند.

بیمار در حدود 90 ثانیه در این وضعیت نگاه داشته می شود و در این مدت، استرین بدون علائم از طریق کشش ملایم تحریک می شود؛ سپس به آرامی بیمار را از این وضعیت خارج می کنند تا به بدن اجازه دهند عضلات خود را به سطح طبیعی از کشش برگرداند.

این کشش عادی در عضلات، مرحله بهبودی را تشکیل می دهد.این تکنیک تا حدی ملایم است که برای مشکلات کمری که بیش از حد حاد یا حساس هستند، همراه با اعمال دیگر روش ها مفید واقع شود.

استرین – کانتراسترین مخصوصا در مرحله حاد به خوبی قابل تحمل است؛ زیرا بیمار را در حالت مخالف مانع محدود کننده و هم راستا با راحت ترین وضعیت، قرار می دهد.

موبیلیزاسیون مفصل

اغلب بیماران، مبتلا به کشیدگی عضله در کمر هستند لذا درمان با استراحت، یخ و ماساژ برای آن ها تجویز می شود.

مادامی که این تکنیک ها احساس خوبی دارد، درد غالبا باز می گردد چرا که اسپاسم عضلانی پاسخی به مفصل محدود شده است.

موبیلیزاسیون مفصل شامل آزاد کردن مفصل محدود، افزایش دامنه حرکتی به وسیله سرعت کند و افزایش نوسان (مسافت حرکت) به شکل مستقیم به سمت مانع مفصل و حرکت دادن سطوح حقیقی استخوان بر یکدیگر به شیوه ای است که خود بیمار نتواند مفصل ها را حرکت دهد.

این موبیلیزاسیون باید بدون درد باشد (مگر آنکه متصدی به شکل بسیار تهاجمی به مانع نزدیک شود).

تکنیک های انرژی عضلانی

تکنیک های انرژی عضلانی (MET) برای حرکت دادن مفاصل محدود و کشیدن عضلات کوتاه شده، طراحی شده اند.

این روش به واسطه انقباض ارادی عضلات بیمار در برابر نیروی متقابل کنترل شده آشکاری که متخصص از موقعیتی دقیق و در جهتی خاص اعمال می کند، تعریف می شود.

متصدی پس از یک انقباض 3 تا 5 ثانیه ای، بیمار را به سمت مانع جدید هدایت می کند تا دوباره انقباض عضلانی داشته باشد. این فرایند ممکن است دو بار یا بیشتر تکرار شود.

از آن جایی که این تکنیک در برابر روش غیر فعالی قرار می گیرد که متصدی همه مراحل آن را (از جمله موبیلیزاسیون مفصل) انجام می دهد، روشی فعال تلقی می شود.

تکنیک های انرژی عضلانی معمولا به خوبی توسط بیمار تحمل می شوند و به مفصل فشار وارد نمی کنند.

بیشتر بخوانید:فیزیوتراپی یا ورزش درمانی

سرعت بالا، رانش با نوسان کم

هدف از این روش، بازیابی حرکت نرم مفاصل و دادن قابلیت باز و بسته شدن به شکل موثر به آن ها است.

این، روشی تهاجمی تر از موبیلیزاسیون مفصل و تکنیک های انرژی عضلانی است که مفصل را با مانع محدود کننده خود روبرو کرده و رانشی با نوسان کمتر از 8/1 اینچ به آن وارد می کند؛ اما این رانش از مانع محدود کننده عبور نمی کند.

اگر این روش به درستی اعمال شود، افزایش تحرک و کاهش تونوس ماهیچه ای پیرامون مفصل باید مورد توجه قرار گیرد.

این تکنیک برای بازیابی حرکت مفصل به کار می رود و آن را خارج از حد تشریحی حرکت نمی دهد.

بنابراین هیچ آسیب ساختاری رخ نمی دهد و بیمار نباید در این نوع درمان، دچار افزایش درد شود.

حفظ تسکین درد کمر به صورت طولانی مدت

برای ادامه فرایند درمان و پیشگیری از تکرار درد، بیماران مبتلا به کمردرد تشویق می شوند تا در کنار درمان دستی و پس از آن، دیگر درمان های مناسب (از جمله برنامه تمرینی) را به کار گیرند.

برنامه های تمرینی برای درد کمر معمولا شامل تمرینات کششی و تقویتی و هم چنین ایروبیک با شدت پایین است و باید شامل برنامه تمرینی معقولی باشد که خود بیمار بتواند آن را انجام دهد.

هدف، حفظ شکل و سطح فعالیت صحیح جهت پیشگیری از درد مجدد و اجتناب از مراجعه مکرر به فیزیوتراپیست است.

بیشتر بخوانید:استفاده از تمرینات دستی و کایروپرکتیک برای کاهش درد کمر و گردن

شماره های تماس کلینیک:02188074196/02188088541/09397413191

برای اطلاع از آدرس و اطلاعات تماس جهت حضور در کلینیک یا دریافت نوبت غیرحضوری بهصفحه تماس با مامراجعه کنید.

کلینیک فیزیوتراپی و توانبخشی یادمان در شهرک غرب