داریوش مهرجویی: از اسطوره‌سازی تا نقد فرهنگی سینمای ایران

داریوش مهرجویی، فیلمساز همه فن حریف

بیوگرافی داریوش مهرجویی

داریوش مهرجویی، فیلم‌ساز اهل ایران، در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۱۸ در خانواده‌ای از طبقه فرودست جامعه در تهران به دنیا آمد. در دوران کودکی تحت تأثیر مادربزرگش، که مسلمان معتقد بود، قرار گرفت و به دین اسلام روی آورد. او تا سن هفت تا پانزده سالگی مسلمان عملی بوده و نماز و روزه را ترک نکرده است. اما با گذر این دوران، شک دربارهٔ مسائل مذهبی در دلش نشست.

در دوران نوجوانی، علاقه‌مند به موسیقی شد و به آموزش موسیقی رفت. ابتدا سنتور را نواخت و سپس با موسیقی کلاسیک غربی آشنا شد و پیانو را فراگرفته و قطعات موسیقی برای پیانو نوشت.

بعد از علاقه به موسیقی، به سینما علاقه‌مند شد و برای بهترین درک فیلم‌های روز، زبان انگلیسی را یاد گرفت. تحصیلات مقدماتی خود را در تهران به پایان رساند و سپس به کالیفرنیا رفت تا تحصیلات خود را ادامه دهد.

در ابتدا به تحصیل سینما می‌پرداخت، اما بعداً به فلسفه روی آورد و لیسانس فلسفه را از دانشگاه یوسی‌ال‌ای گرفت. در همین دوران، به عنوان سردبیر نشریهٔ پارس ریویو در لس آنجلس فعالیت می‌کرد.

در سال ۱۳۴۶، نخستین فیلم خود به نام "الماس ۳۳" را ساخت، اما این فیلم با توجه به هزینهٔ بالای تولید و کمبود فروش، موفقیت تجاری خاصی نداشت. اما در سال ۱۳۴۸، با همکاری غلامحسین ساعدی، فیلم "گاو" را ساخت که موفقیت بزرگی را به همراه داشت و تبدیل به یکی از فیلم‌های برجسته و هنری سینمای ایران شد.

از آن زمان تا پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، مهرجویی یکی از فیلم‌سازان برجسته و پرکار ایرانی بود. بعد از انقلاب، به دلیل رخدادهای سیاسی و اجتماعی، مهاجرت کرده و در فرانسه زندگی می کرد. اما بعداً به کشور بازگشت و به فیلم‌سازی پرداخت و عضو پیوستهٔ فرهنگستان هنر شد. از دیگر فیلم‌های مهم او می‌توان به "اجاره‌نشین‌ها"، "هامون"، "سارا"، "پری"، "لیلا"، "درخت گلابی"، "مهمان مامان" و "سنتوری" اشاره کرد.

براساس یک نظرسنجی در سال ۱۳۸۳، داریوش مهرجویی با آفریدن هفت شخصیت، بیشترین شخصیت سینمایی ماندگار را در تاریخ سینمای ایران خلق کرده است. همچنین، شخصیت "هامون" در فیلمی به همین نام، به عنوان ماندگارترین شخصیت در تاریخ سینمای ایران شناخته شده است. داریوش مهرجویی بارها جزء برترین فیلمسازان تاریخ سینمای ایران انتخاب شده و جوایز متعددی از جشنواره‌های بین‌المللی به دست آورده است.

او از آغاز فعالیت فیلم‌سازی با توقیف برخی از فیلم‌هایش مواجه شده است، اما همچنان به فیلم‌سازی ادامه می‌دهد و آثار هنری برجسته‌ای خلق می‌کند.

کتاب های داریوش مهرجویی

داریوش مهرجویی، فیلم‌ساز و نویسندهٔ ایرانی، علاوه بر فعالیت در سینما، به نوشتن رمان و ترجمه نیز می‌پردازد. از مهم‌ترین ترجمه‌های او باید به کتاب “جهان هولوگرافیک” نوشته‌ی “مایکل تالبوت” اشاره کرد.

لیست آثار سانسور و یا توقیف شده داریوش مهرجویی

گاو

دایره مینا

الموت

مدرسه ای که می رفتیم

بانو

سنتوری

لامینور

اما همه این فیلم ها به طور کامل سانسور و یا توقیف نشده اند.

فیلم لامینور که در اواخر سال ۱۴۰۰ پروانه نمایش آن را صادر نکردند و این فیلم نیز هیچ وقت پخش نشد.

بعضی از آنها یک سال بعد مجوز پخش گرفته شده اند و بعضی نیز هنوز پخش نشده اند.

جوایز بین‌المللی و داخلی داریوش مهرجوی

داریوش مهرجویی، بازخوردهای بسیار مثبتی از طرف جشنواره‌های داخلی و خارجی برای فیلم‌های فوق‌العاده‌اش دریافت کرده است. او یکی از برترین فیلم‌سازان ایرانی شناخته شده و مورد استقبال گسترده قرار گرفته است. از جوایز مهمی که داریوش مهرجویی دریافت کرده، جایزه شوالیه ادب و هنر از دست سفیر فرانسه است.

از جوایز بین‌المللی و داخلی دیگری که به این هنرمند ارزشمند اهدا شده‌اند، عبارتند از:

جایزه صدف طلایی به عنوان بهترین فیلم در جشنواره فیلم سن‌سباستین

جایزه ذکر ویژه در جشنواره فیلم برلین

جایزه نگاه نو در جشنواره فیلم برلین

جایزه فیپرشی در جشنواره فیلم برلین

جایزه فیپرشی در جشنواره فیلم ونیز

جایزه هوگو نقره‌ای در جشنواره فیلم شیکاگو

جایزه بهترین کارگردانی جشنواره فیلم سپاس

نامزد تندیس طلایی در جشنواره فیلم روسیه

جایزه ویژه هیات داوران در جشنواره فیلم بین‌المللی روتردام کشور هلند

جایزه بزرگ آنتن از جشنواره کشور فرانسه

برنده جایزه ویژهٔ بین‌المللی کاتولیک‌ها، جشنواره فیلم بین‌المللی آلمان

نامزد جایزه بزرگ جشنواره بین‌المللی ژاپن

نامزد قرقاول طلایی در کشور هند

این جوایز نشان از ارزش و برتری آثار او در صحنه‌های هنری بین‌المللی و داخلی است و نشانگر تأثیرگذاری او در جهان سینما می‌باشند. همچنین، ادامه کار و تلاش داریوش مهرجویی در مواجهه با مشکلات و تهدیدهایی که برای هنرمندان در ایران وجود دارد، نشان از اراده قوی و تعهد او به هنر است.

داریوش مهرجویی هنرمند چند‌جانبه‌ای

داریوش مهرجویی، هنرمند چند‌جانبه‌ای است که علاوه بر کارگردانی، در حرفه‌های دیگر نیز فعالیت داشته است. او به‌عنوان نویسنده، تهیه‌کننده، طراح صحنه، تدوینگر، بازیگر و نوازنده در سینما و تلویزیون دست به کار شده است. مهم‌ترین آثار وی در هر حرفه عبارتند از:

حرفه‌ی نویسندگیداریوش مهرجویی:

فیلم سنتوری 2

فیلم اشباح

فیلم چه خوبه که برگشتی

فیلم نارنجی پوش

فیلم آسمان محبوب

فیلم سنتوری

فیلم مهمان مامان

فیلم بمانی

فیلم میکس

فیلم درخت گلابی

فیلم لیلا

فیلم پری

فیلم سارا

فیلم هامون

فیلم بانو

فیلم شیرک

فیلم اجاره نشینها

فیلم پستچی

فیلم آقای هالو

فیلم گاو

فیلم الماس 33

حرفه‌ی تهیه‌کنندگی داریوش مهرجویی:

فیلم سنتوری 2

فیلم اشباح

فیلم چه خوبه که برگشتی

فیلم نارنجی پوش

فیلم سنتوری

فیلم مهمان مامان

فیلم بمانی

فیلم میکس

فیلم درخت گلابی

فیلم لیلا

فیلم پری

فیلم سارا

فیلم هامون

فیلم شیرک

فیلم گاو

حرفه‌ی طراح صحنه داریوش مهرجویی:

فیلم آسمان محبوب

فیلم سنتوری

فیلم بمانی

فیلم میکس

حرفه‌ی تدوینگری داریوش مهرجویی:

فیلم بمانی

فیلم اجاره نشینها

حرفه‌ی بازیگری داریوش مهرجویی:

فیلم موج نو

حرفه‌ی نوازندگی داریوش مهرجویی:

فیلم گاو

داریوش مهرجویی با تنوع فعالیت‌هایش و خلق آثار برجسته در بخش‌های مختلف هنری، به‌عنوان یک هنرمند کامل و چند‌جانبه مشهور است. آثار او همواره توجه و تشویق بسیاری را به‌خود جلب کرده‌اند.

زندگی شخصی داریوش مهرجویی

داریوش مهرجویی در طول زندگی از دو ازدواج برخوردار بوده است. او ابتدا با "فریال جواهریان"، معمار و طراح صحنه و لباس نامی سینمای ایران، ازدواج کرد و دو فرزند به نام‌های مریم و صفا از این ازدواج به دنیا آمدند. متأسفانه، این ازدواج با طلاق پایان یافت. سپس او با "وحیده محمدی‌فر"، فیلمنامه‌نویس معروف، ازدواج کرد و دختری به نام مونا از این ازدواج متولد شد. وحیده محمدی‌فر در فیلم‌های متاخر داریوش مهرجویی، نقش بازوی فعال وی را داشته‌ است و همراه او در پروژه‌های هنری مشترکی مشغول به کار بوده است.

سوالات متداول درباره داریوش مهرجویی

۱. داریوش مهرجویی چه عنوان‌هایی را در حوزه‌های مختلف هنری داشته است؟

داریوش مهرجویی به عنوان کارگردان، نویسنده، تهیه‌کننده، طراح صحنه، تدوینگر، بازیگر و نوازنده در سینما و تلویزیون فعالیت داشته است.

۲. چه جوایزی برای آثار داریوش مهرجویی دریافت کرده است؟

داریوش مهرجویی برای آثارش جوایز متعددی از جشنواره‌های بین‌المللی و داخلی گرفته است، از جمله جایزه‌های فیلم سن سباستین، فیلم برلین، فیلم ونیز، فیلم شیکاگو، جشنواره فیلم سپاس، و بسیاری دیگر.

۳. چه تأثیری در سینمای ایران و جهانی داشته است؟

داریوش مهرجویی به عنوان یکی از برجسته‌ترین و برترین فیلم‌سازان ایران، با آثارش تأثیرگذاری بزرگی بر سینمای ایران و جهانی داشته است و به عنوان یکی از چهره‌های برجستهٔ موج نوی سینمای ایران شناخته می‌شود.

۴. آیا آثاری از داریوش مهرجویی به دلیل سانسور و یا توقیف شده‌اند؟

بله، برخی از آثار داریوش مهرجویی در دوران فعالیت هنری‌اش توقیف شده یا با سانسور مواجه شده‌اند. این مسئله برای همه هنرمندان این عرصه چالش‌برانگیز و دردناک است که آثار ارزشمندشان هیچگاه در صحنه‌ی نمایش نبینند.

۵. آیا داریوش مهرجویی فعالیتی به غیر از سینما داشته است؟

بله، علاوه بر فعالیت در سینما، داریوش مهرجویی به عنوان نویسنده، تهیه‌کننده، طراح صحنه، تدوینگر، بازیگر و نوازنده نیز در سینما و تلویزیون فعالیت داشته است.

سخن پایانی مقاله ی داریوش مهر جویی

در این مقاله از بیتوته، به معرفی و آثار برجسته‌ی داریوش مهرجویی، یکی از برترین فیلم‌سازان ایران و چهره‌های برجستهٔ موج نوی سینمای ایران، پرداختیم. او با ساخت فیلم‌هایی هنری و بیان‌گر اندیشه‌های معنادار، نگاه‌های جدیدی را به سینمای ایران جلب کرد و اثری برجسته در تاریخ سینمای این کشور به جا گذاشت. از آغاز تاکنون، داریوش مهرجویی با دستاوردهایش در جشنواره‌ها و مسابقات بین‌المللی، اعترافات متعددی از دنیای هنر و سینما به دست آورده است و اثری با ارزش در حوزه‌ی هنر و سینما به یادگار مانده است.

این هنرمند برجسته امیدوار است که روزی بتواند شاهد ارائه آزادانه‌تر آثارش باشد و همه آثار هنرمندان در صحنه‌ی نمایش دیده شوند و از آن‌ها لذت ببریم. داریوش مهرجویی با همه وجود و انگیزه به فعالیت هنری خود ادامه می‌دهد تا آثار هنری برجسته‌ای را به جهان هدیه کند و ارزش‌های هنری را به نسل‌های آینده منتقل کند.

گردآوری:بخش فرهنگ و هنر بیتوته