بیماری کبد چرب غیر الکلی یک اصطلاح کلی برای طیف وسیعی از بیماری های کبدی در افرادی است که معمولا اضافه وزن دارند و الکل مصرف نمی کنند یا به مقدار خیلی کم مصرف می کنند.
همان طور که از نام آن مشخص است، ویژگی اصلی بیماری کبد چرب غیرالکلی، ذخیره بیش از حد چربی در سلول های کبدی است؛ در حالی که کبد سالم باید فاقد چربی یا حاوی مقدار بسیار کمی از آن باشد.
بیماری کبد چرب در مراحل اولیه معمولا آسیبی ایجاد نمی کند، اما در برخی از افراد مبتلا می تواند پیشرفت کند و منجر به التهاب کبدی، سیروز ( حدود 5 تا 12 درصد افراد) و در نهایت فیبروز شود و بافت های کبدی بیشتر و بیشتری را درگیر کند.
وجود مقادیر بالای چربی در کبد ممکن است باعث افزایش خطراتی جدی نظیر دیابت، فشار خون بالا و بیماری های کلیه شود.
چنانچه از قبل مبتلا به دیابت باشید، بیماری کبد چرب غیرالکلی احتمال ابتلا به مشکلات قلبی را افزایش می دهد.
این بیماری به طور فزاینده ای در سراسر جهان، به ویژه در کشورهای غربی رایج است.
مراحل بیماری کبد چرب غیرالکلی
بیماری کبد چرب غیرالکلی در 4 مرحله اصلی پیش روی می کند.
اکثر مردم به مرحله اول بیماری دچار می شوند، بدون اینکه متوجه بیماری شوند.
در تعداد کمی از موارد و در صورت عدم شناسایی و مدیریت آن، بیماری می تواند پیشرفت کند و در نهایت منجر به آسیب های کبدی و ناکارآمدی این عضو شود.
مراحل اصلی کبد چرب غیرالکلی عبارتند از:
1. کبد چرب ساده (استئاتوز): تجمع بی ضرر چربی در سلول های کبدی است که فقط در آزمایش هایی که به دلایل دیگری انجام می شود قابل تشخیص است.
2. استئاتو هپاتیت غیر الکلی: نوع جدی تری از کبد چرب غیرالکلی است و منجر به التهاب کبد می شود.
3. فیبروز: زمانی که التهاب مداوم باعث ایجاد زخم در اطراف کبد و رگ های خونی اطرافش می شود، اما کبد هنوز قادر به عملکرد طبیعی است.
4. سیروز: حاد ترین مرحله، پس از سال ها التهاب، زمانی است که کبد کوچک می شود و زخم ها و برآمدگی هایی در آن ایجاد می شود. این آسیب دائمی است و می تواند منجر به نارسایی و سرطان کبد شود.
سال ها طول می کشد تا فیبروز یا سیروز ایجاد شود.
ایجاد تغییر در سبک زندگی برای جلوگیری از وخیم شدن شرایط مهم و تاثیر گذار است.
آیا من در معرض خطر ابتلا به کبد چرب غیرالکلی هستم؟
اگر چه این بیماری در افراد فاقد هر یک از فاکتورهای خطر از جمله کودکان خردسال نیز تشخیص داده شده است؛ اما شما به میزان بیشتری درمعرض ابتلا به این بیماری هستنید اگر:
• چاق هستید یا اضافه وزن دارید؛ به خصوص اگر چربی زیادی در ناحیه کمر خود داشته باشید (شکل بدن سیب مانند)؛
• دیابت نوع 2 داشته باشید؛
• فشار خون بالا داشته باشید؛
• کلسترول بالا داشته باشید؛
• دارای سندرم متابولیک (ترکیبی از دیابت، فشار خون بالا و چاقی) باشید؛
• بالای 50 سال باشید؛
• سیگار بکشید.
کبد چرب غیرالکلی اگرچه بسیار شبیه بیماری کبدی مربوط به الکل است، اما به دلیل نوشیدن زیاد الکل ایجاد نمی شود.
علایم بیماری کبد چرب غیرالکلی
در مراحل اولیه معمولا هیچ علایمی از بیماری وجود ندارد و احتمالا فرد نمی داند که به این بیماری مبتلا شده است؛ مگر این که در حین آزمایش هایی که به دلیل دیگری انجام شده، بیماری کبد چرب تشخیص داده شود.
گاهی اوقات افراد مبتلا به استئاتو هپاتیت غیر الکلی، نوعی التهاب که مراحل پیشرفته تر کبد چرب غیرالکلی است، ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
• احساس درد در سمت راست بالای شکم (از سمت راست پایین دنده ها)
• خستگی مفرط
•کاهش وزن بدون دلیل
• ضعف
اگر سیروز (پیشرفته ترین مرحله) ایجاد شود، علایم شدیدتری بروز می کند، از جمله:
• تجمع مایعات در شکم؛
• تورم رگ های مری (واریس مری)، که می تواند پاره شود و خونریزی کند؛
• گیجی، خواب آلودگی و اختلال گفتار (انسفالوپاتی کبدی)؛
• سرطان کبد؛
در مرحله پایانی نارسایی کبد، یعنی زمانی که عملکرد کبد متوقف شده است این علایم شایع است:
• زردی پوست و سفیدی چشم (زردی)؛
•خارش پوست؛
•تورم در پاها، مچ پا یا شکم؛
نحوه تشخیص بیماری
زمانی که نتیجه آزمایش خونی به نام آزمایش عملکرد کبد، غیر طبیعی باشد و سایر بیماری های کبدی مانند هپاتیت رد شود، بیماری کبد چرب غیر الکلی تشخیص داده می شود.
• باید توجه داشت که آزمایش خون همیشه عملکرد کبد را نشان نمی دهد و ممکن است بررسی های دقیق تری طی سونوگرافی از شکم انجام شود.
در صورت تشخیص کبد چرب غیر الکلی، ممکن است برای تعیین مرحله بیماری به آزمایش های بیشتری نیاز باشد.
هم چنین ممکن است برخی از افراد به بیوپسی (نمونه برداری) نیاز داشته باشند، یعنی نمونه کوچکی از بافت کبد با استفاده از سوزن برداشته می شود تا در آزمایشگاه مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد.
کودکان و جوانانی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به کبد چرب غیر الکلی هستند (مبتلایان به دیابت نوع 2 یا سندرم متابولیک) باید هر 3 سال یک بار از کبد خود سونوگرافی انجام دهند.
درمان بیماری کبد چرب غیرالکلی
اکثر مبتلایان به کبد چرب غیرالکلی مشکلی جدی نخواهند داشت، اما اگر این بیماری برای شما تشخیص داده شود بهتر است اقداماتی برای جلوگیری از تشدید و پیشرفت آن انجام دهید.
بهترین درمان در مراحل اولیه بیماری، انتخاب شیوه زندگی سالم می باشد. اقدامات دیگری که در راستای درمان بیماری صورت می گیرد عبارتند از:
• داروها
اگرچه در حال حاضر هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند کبد چرب غیرالکلی را به تنهایی درمان کند، اما داروهای مختلف می توانند در مدیریت مشکلات مرتبط با این بیماری مانند فشار خون بالا، دیابت و کلسترول، مفید باشند.
• پیوند کبد
در موارد شدیدی که سیروز کبدی اتفاق میفتد و کبد به درستی کار نمی کند، ممکن است لازم باشد بیمار تحت عمل پیوند کبد قرار بگیرد.
در صورتی که مبتلا به کبد چرب غیرالکلی شده اید، مهم است بدانید اتخاذ یک سبک زندگی سالم روش اصلی مدیریت این بیماری است.
یک سبک زندگی سالم می تواند به شما کمک کند تا:
• وزن کم کنید؛
• رژیم غذایی سالم داشته باشید؛
• به طور منظم ورزش کنید؛
• از کشیدن سیگار اجتناب کنید.
کبد چرب غیرالکلی توسط الکل ایجاد نمی شود، اما مصرف نوشیدنی های الکلی ممکن است باعث تشدید بیماری شود. بنابراین توصیه می شود مصرف الکل را قطع کنید.
پیشگیری
برای کاهش خطر ابتلا به کبد چرب غیرالکلی:
• به سلامت رژیم غذایی خود توجه کافی داشته باشید؛ مثلا یک رژیم غذایی گیاهی سالم انتخاب کنید که سرشار از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی های سالم باشد.
•توجه کنید که در محدوده وزنی سالم قرار داشته باشید. اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، تعداد کالری های روزانه خود را کاهش دهید و بیشتر ورزش کنید. اگر وزن مناسبی دارید، با انتخاب رژیم غذایی سالم و ورزش برای حفظ آن تلاش کنید.
• ورزش کنید. حداقل 150 دقیقه فعالیت فیزیکی در هفته با شدت متوسط بسیار کمک کننده است. این فعالیت ها می تواند شامل پیاده روی، دوچرخه سواری یا هر فعالیت دیگری شود. انواع ورزش می تواند به بهبود این بیماری کمک کند، حتی اگر وزن کم نکنید.
