ترمه، پارچه بافته شده فارسی

ترمه پارچه‌ای زیبا و دیدنی است که از دوران صفوی در ایران بافته شده است. در خصوص مبدا و بوجود آمدن آن استدلال‌هایی میان محققان وجود دارد. بعضی از آنها معتقدند که ترمه در کشمیر ساخته شده و سپس توسط اتفاقاتی به ایران آورده شده است. نظر دسته‌ای از محققان بر آن است که ایرانیان نوآوران بافندگی ترمه بوده اند و مواد ساخت و تولید این پارچه نیز مانند سایر صنایع دستی در سایر نقاط جهان گسترش یافته است. کشمیر منطقه تاریخی بین هند و پاکستان است. اما واقعیت این است که ترمه ایرانی با ترمه‌های ساخته شده در کشمیر اصلا قابل مقایسه نیست و ترمه‌های ایرانی مانند دیگر آثار صنایع دستی بسیار با کیفیت‌تر بوده و در آن‌ها از رنگ‌ها و نقش‌های بسیار زیباتری استفاده شده است.

تنها دلیلی که کشمیر را مشهور ساخته است، این است که آن‌ها برای تولید ترمه از نوعی رشته استفاده می‌کنند که توسط پشم بز وحشی به دست می‌آید. علاوه بر محل اصلی تولید این پشم‌ها در کشمیر، کوه‌های هیمالیا در شمال هند نیز تولید کننده این نوع پشم می‌باشند. به همین ترتیب، کشمیر به دلیل دسترسی به این نوع پشم، ترمه بیشتری به بازار هنر جهان عرضه می‌کرد، در حالی که ایران مجبور بود از پشم گوسفند استفاده کند.

بافندگی ترمه

در گذشته، اولین گام در بافندگی ترمه، آماده سازی مواد خام بود. بنابراین در تهیه پشم، شستشو و خشک کردن دو گام بسیار مهم بود که در صورت عدم مراقبت ممکن بود پشم مرغوب از بین برود. بافندگی ترمه به پشم مرغوب و خوب نیازمند است؛ به عبارتی می‌توان گفت پشمی مرغوب است که دارای الیاف بلند باشد. معمولا طرح‌های ترمه ایرانی نتیجه همکاری بین دو نفر اصلی یا متخصص و یک کارگر است. بافت ترمه کاری بسیار دقیق، حساس و وقت گیر بود که یک بافنده حرفه‌ای و خوب به طور معمول می‌تواند 25 تا 30 سانتی متر ترمه در هر روز تولید کند. رنگ‌های پس زمینه‌ای که در ترمه استفاده می‌شوند، اغلب قرمز، سبز، نارنجی و سیاه است.

طرح‌های ترمه فارسی

ترمه به عنوان یک پارچه با ارزش دارای کاربردهای بسیاری است. از این رو در اندازه و ابعاد مختلف و اشکال بسیاری مانند 150 * 150 یا 100 * 100 سانتی متر برای پارچه‌های رومیزی دیگر کاربردها بافته شده و به جهانیان و به خصوص ایرانی‌های سراسر جهان عرضه می‌کند.

در ادامه به برخی از مدل‌های این هنر بسیار زیبا می‌پردازیم.

1. الگوی این نوع از پارچه شبیه لانه زنبور می‌باشد و بیشتر برای سفره استفاده می‌شود.

2. این نوع پارچه ترمه، خود دارای دو نوع می‌باشد که به دسته‌های باریک و وسیع تقسیم می‌شوند.

3. الگوی اتابکی که یکی از اصطلاحات کشمیر بود، برای پارچه‌های گران‌بها استفاده می‌شد؛ زیرا این پارچه دارای بافتی خوب و ارزشمند می‌باشد و معمولا، اشراف و اشراف‌زادگان، آن را به عنوان یک پارچه پر هزینه و زیبا برای تزیین و یا حتی در کارهای روزمره خود مورد استفاده قرار می‌دادند.

4. الگوی زمردی که در آن رنگ سبز بیشتر از دیگر انواع پارچه‌ها استفاده می‌شود.

5. الگوی کشمیر (قیشر) که در آن شکل شاخ گوزن برای طراحی در آن مورد استفاده قرار می‌گرفت و زیبایی بسیار خاصی به آن نوع از پارچه‌ها می‌بخشید.

قیمت ترمه ایرانی

زمانی که به قصد خرید ترمه یا هر کدام از صنایع دستی ایرانی به بازار می‌روید، باید حواستان باشد که برای چه چیز هزینه می‌کنید. به طور معمول ترمه یک قطعه گران قیمت است و برای خرید آن باید موارد زیر را حتما در نظر داشته باشید:

1. قطعات و پارچه‌هایی که دارای پوششی شلوغ‌تر می‌ باشند بسیار با کیفیت‌تر و گران قیمت‌تر از پارچه‌هایی هستند که خلوت هستند و خیلی بر روی آن‌ها کار نشده است.

2. به طور معمول پارچه‌هایی که طرح تمیزتری دارند خیلی گران قیمت‌تر از دیگر محصولات هستند.

از طرفی می‌توان گفت که یکی از عوامل مهم در کیفیت این پارچه‌ها تعداد رنگ‌هایی است که در آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و هرچه تعداد رنگ مورد استفاده در این هنر بیشتر باشد قیمت و کیفیت آن نیز به همان نسبت بالا می‌رود.

ساخت ترمه‌هایی که در آن‌ها از الیاف طلا یا نقره استفاد شده به طرز عجیبی دارای قیمت بیشتری هستند. توجه منحصر به فرد و توجه طراح به جزئیات یکی از عوامل مهم در قیمت این قطعه از صنایع دستی محسوب می‌شود.

ترمه پارچه‌ای بسیار بادوام است که در آن از رنگ‌های ثابت استفاده می‌شود تا بتوان آن را به راحتی شسته و خشک کرد. امروزه ترمه بیشتر برای سفره تولید و به دست مشتری می‌رسد و همچنین می‌توان گفت که برای پوشش و تزیینات خانگی استفاده می‌شود. برخی از این رومیزی‌ها معمولا با گلدوزی‌های فارسی دقیق و ریز به نام سرمه دوزی تزیین شده اند.

آخرین و مهم‌ترین عامل در کیفیت و قیمت این پارچه‌ها استفاده از هنر گلدوزی در آن‌ها می‌باشد. به طوری که امروزه ترمه فارسی بیشتر با استفاده از تکنیک‌هایی که "سرمه دوزی" بافته می‌شود و به طور جدی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سرمه دوزی هنری کاملا اصیل و پر کاربرد است و در ایران باستان مورد استفاده قرار گرفته و از یک نسل به نسل‌های بعد تدریس شده است.

سرمه دوزی چیست؟

سرمه دوزی هنر سوزن دوزی برجسته است که در ایران باستان از آن استفاده می‌شده است. این تکنیک بسیار پر کاربرد که در نهایت به ساخت و تولید پارچه‌ای گران قیمت منجر می‌شود، تا به حال در قطعات گران‌قیمت پارچه و لباس استفاده شده است.

هنرمند از یک سوزن رشته‌ای استفاده می‌کند و آن را از طریق قطعات کوچک ظریف از لوله گلدوزی طلایی (سرمه) عبور می‌دهد و آن را بر روی پارچه تزیین می‌کند. طراح معمولا از مروارید و مهره‌های تزیینی نیز استفاده می‌کند تا طراحی بسیار فریبنده‌تر و برجسته‌تر به نظر آید. این هنر در اصل یکی از زیباترین و مهم‌ترین هنرهایی است که ایرانیان در طول تاریخ آن را تولید و پس از آن با گذشت زمان به آن بها و ارزش دادند.

ترمه نوعی پارچه دست ساز ایرانی است که عمدتا در استان یزد تولید می‌شود. این پارچه بافته شده از الیاف بسیار ظریف ساخته شده که یک صنایع دستی بسیار نفیس ایرانی به شمار می‌آید. نقش‌های طراحی شده بر روی این آثار معمولا به نام‌های بته جغه و گل‌های شهبازی در رنگ‌های مختلف دیده می‌شوند.

ترمه با طرح‌های مختلف در نقاط مختلف ایران بافته شده است و ترمه یزد معروف‌ترین آن‌ها در این هنر زیبا است. پارچه‌های بافته شده در یزد از پشم و ابریشم با کیفیت بالا ساخته شده اند و کیفیتی غیر قابل وصف در مقابل سایر محصولات در جهان دارند. این آثار با رنگ‌های گیاهی و مصنوعی رنگ می‌شوند و در ساخت آن‌ها اغلب از رنگ‌های قرمز، سبز، نارنجی و سیاه استفاده می‌شود.

هنر ترمه بافی از دوران صفوی در ایران شکوفا شده است، اما اکنون مانند هزاران هنر دستی دیگر در ایران منسوخ شده و از یادها رفته است؛ به طوری که تنها کارگاه‌های آموزشی این هنر در یزد، کاشان، کرمان و تهران وجود دارند.

شستن ترمه با آب محصول را صدمه می‌بخشد و از سوی دیگر دمای بالای آب و مواد شیمیایی موجود در مواد شوینده نیز می‌تواند برای آن مضر باشد.