صنایع دستی ایران چه چیزهایی را شامل می‌شود؟

صنایع دستی ایران چه چیزهایی را شامل می‌شود؟

ایران یکی از بزرگ‌ترین و ثروتمندترین دستاوردهای هنر و صنایع دستی در تاریخ جهان است و در بسیاری از رشته‌های هنری از جمله معماری، نقاشی، بافندگی، سفال، خوشنویسی، فلزکاری و سنگ تراشی را شامل می‌شود. فلات ایران خود فرهنگ‌های گوناگون و بسیاری را به خود دیده است که هر کدام از آن‌ها ویژگی‌های متمایزی دارند و سبک‌های مختلفی از هنر و معماری را به خود اختصاص داده اند.

اگرچه بیشتر تمدن‌های ایران شناخته شده اند اما اولین یافته‌های باستان شناسی، سرامیک‌های فوق العاده ای بود که توریست‌ها از کشورهای دیگر به ایران آورده بودند و انواع کالاهای دست ساز ایرانی را در بازارهای سنتی ایران به فروش می‌رساندند. کالاهایی که بسیار جالب و دلپذیر بودند. با این حال، برخی از این کالاها منسوخ شده اند و دیگر با عنوان زیبای صنایع دستی، ایران را به تمامی جهان معرفی نمی‌کنند. به عنوان مثال نوعی از پارچه ابریشمی که تنها در یک یا دو کارگاه خاص تولید می‌شود. به طوری که مقدار تولید شده آن فقط برای عرضه در موزه‌ها و نمایشگاه‌های خاص و بین المللی کافی است. با این وجود می‌توان گفت که امروزه صنایع دستی ایران تنها برای علاقه مندان آن در نمایشگاه‌ها و موزه‌ها عرضه می‌شود و ما در اینجا قصد داریم تا این صنایع را به همراه برخی از هنرمندان آن‌ها مورد بررسی قرار دهیم.

در اینجا لیست کوتاهی از صنایع دستی ایران را به شما نمایش خواهیم داد.

1. قلمکار

2. قلمزنی

3. معرق

4. میناکاری

5. فیروزه کوبی

6. خاتم کاری

7. مینیاتور

8. فرش فارسی

9. خوشنویسی

در ادامه به توضیح هر کدام از این دسته‌های صنایع دستی ایران خواهیم پرداخت.

1. قلمکار

هنر قلمکاری نوعی پارچه نساجی است که با عنوان قلمکار از آن یاد می‌شود. این نوع پارچه‌های فارسی که با الگوهای متنوعی در بازار موجود است، با تمبرهای چوبی که برای چاپ از آن‌ها استفاده می‌شود، ساخته می‌شوند. این نوع پارچه دارای انواع مختلفی از طرح است که بسته به اندازه و ابعاد پارچه بر روی آن اجرا می‌شود. به عنوان مثال پارچه ای با ابعاد 2 متر در 1.4 متر باید در حدود 580 تا 4000 بار مهر و موم شده و طرح را بر روی آن کپی کرد.

جالب است بدانید هرچه طرح روی پارچه شلوغ‌تر و متراکم‌تر باشد، ارزش مادی آن نیز بیشتر است و برای خرید آن باید هزینه بیشتری را صرف نمود.

2. قلمزنی

هنر حکاکی یا قلمزنی نوعی هنر کار بر روی فلزاتی مانند مس، برنج، نقره و طلا است. مرکز اصلی این هنر بسیار زیبا و در عین حال پر سر و صدا اصفهان است و این شهر را به عنوان پایتخت فرهنگ و هنر ایران می‌توان در نظر گرفت. کارهای هنری انجام شده در دوره‌های مختلف تاریخی ایران که توسط هنرمندان بسیاری انجام شده است، نشانگر ذوق، شکوه و استعداد غیر قابل انکار این هنرمندان و حتی مردم آن زمان می‌باشد. به طوری که حکاکی بر روی فلزات شاید مرموزترین هنر در دوره اسلامی باشد. ساخت هر آیتم حکاکی شده ممکن است تا یک هفته به طول انجامد. هر چند این کار به اندازه و ابعاد اثر نیز بستگی دارد.

3. معرق کاری

آینه‌های معرق کاری شده هنر ایجاد زیبایی با چوب و شیشه است که معمولا به آن گره چینی نیز می‌گویند. این هنر با استفاده از اشکال هندسی، شیشه‌های رنگی و قطعه‌های چوبی زیبا، هنری اصیل و به یاد ماندنی را به چشم‌های بینندگان ایرانی یا خارجی هدیه می‌دهد.

در این نوع از هنر، هنرمند با برش‌های خاصی که بر روی شیشه انجام می‌دهد در نهایت ساختار متعادن و متقارنی را ایجاد می‌کند.

4. میناکاری

هنر رنگ آمیزی و ساخت و تزیین سطح فلزات با اتصال آن‌ها با رنگ‌های درخشان است که با جرئت می‌توان گفت در طراحی بی نظیر و بسیار پیچیده است. مینا هنری است که ساخت و تزیین آن با پوشش‌های رنگارنگ و پخته شده انجام می‌گیرد و یکی از هنرهای برجسته در تاریخ درخشان اصفهان است.

مینا با گرما دادن بر روی فلزات مختلفی به ویژه مس تثبیت می‌شود و می‌تواند به عنوان قاب‌های تزیینی، وسایل دکوری خانه و ظروف مختلفی مورد استفاده قرار گیرد.

5. فیروزه کوبی بر روی مس

هنر فیروزه کوبی ظروف بسیار زیبایی از مس را شامل می‌شود که با قطعات کوچکی از فیروزه تنظیم می‌شوند و در نتیجه جلوه خاصی به اثر ساخته شده می‌دهد. این هنر شامل ساخت و آماده سازی جسم در نظر گرفته شده می‌باشد که دو مرحله کلی دارد: مرحله اول تولید فیروزه ای است که با کنار هم قرار دادن آن‌ها می‌توان اثری خارق العاده را بوجود آورد. در ساخت این آثار هر چه تعداد این تکه‌های فیروزه کمتر باشد و در بین آن‌ها شیاری نباشد، اثر فیروزه کوبی شده از ارزش بالاتری برخوردار می‌باشد.

6. خاتم کاری

هنر خاتم کاری شامل الگوهای القایی است که با چوب‌های نازک مانند آبنوس ساخته می‌شود. در ساخت این آثار از استخوان شتر، عاج فیل، طلا، نقره و گاهی حتی از فلز برنج نیز برای قسمت‌های طلایی آن استفاده می‌شود.

7. مینیاتور

مینیاتور ایرانی یک نقاشی دست ساز است که با استفاده از روغن بر روی کاغذ و یا مهم‌تر بر روی استخوان شتر پدید می‌آید.

به طور کلی تکنیک ساخت آثار مینیاتور با هنرهای قبل از آن و حتی مینیاتورهای غربی قابل مقایسه هستند و تغییراتی را به خود دیده اند. سنت کار در کارگاه و تقسیم کار در هر یک از مینیاتورهای فردی، نمایان است و تخصیص نقاشی را پیچیده‌تر از قبل می‌کند. برخی از این آثار با نام هنرمند خود به ثبت رسیده اند.

8. فرش فارسی

هنر بافندگی فرش ایرانی به 2500 سال پیش باز می‌گردد و ریشه در فرهنگ و آداب و رسوم مردم و یا حتی احساسات غریزی آن‌ها دارد. این فرش دارای الگوهای زیبایی است که در آن‌ها از رنگ‌های متنوعی استفاده شده است. فرش ایرانی شباهت بسیاری به باغ‌های قدیمی ایرانی دارد که از گل ها، پرندگان و جانوران مختلفی تزیین شده است. رنگی که برای بافت این نوع فرش استفاده می‌شود معمولا از گل‌های طبیعی و یا حتی دیگر قسمت‌های طبیعت استخراج می‌شود و در رنگ‌های مختلفی دیده می‌شود. پروتئین موجود در برخی از این مواد باعث نرم و لطیف نگه داشتن بافت این فرش‌ها می‌شود و طرح‌ها و الگوهای این فرش‌ها بسته به جایی که ساخته می‌شوند متفاوت است. برخی از این فرش‌ها به گلیم و گبه مشهورند و تفاوت‌های گسترده ای در تعداد گره‌های آن‌ها وجود دارد.

از حدود 2 میلیون ایرانی که در تجارت مشغول هستند، 1.2 میلیون نفر آن‌ها از بافندگان فرش به شمار می‌آیند و بزرگ‌ترین میزان فرش دستباف جهان را تولید می‌کنند.

9. خوشنویسی

خوشنویسی فارسی دارای سبک‌های گوناگون می‌باشد. اولین سبک‌های ایجاد شده توسط درویش و معاصری به نام میرزا حسن اصفهانی، میرزا کوچک اصفهانی و محمدعلی شیرازی ساخته شدند. پس از مرگ این بزرگان سبک دیگری تا دهه 1970 احیا شد که پس از آن نیز به رکود انجامید. نویسنده خارجی ویل دورانت می‌گوید: ایرانیان باستان، با 36 حرف از الفبا، پوست حیوانات و قلمی برای نوشتن چنان خلاقیتی صرف نوشتن می‌کردند که هنری غیر قابل وصف را پدید آورده بودند.

اهمیت هنر خوشنویسی در آثار سفال و سفالگری، فلزکاری و یا حتی در ساختمان‌های تاریخی به گونه ای است که بدون داشتن حتی اثر نقاشی در کنار خود بسیار جذاب و خیره کننده است و بینندگان بسیاری را به خود مشغول ساخته است.

این هنر همچنین در کارهایی مانند قرآن، شاهنامه، دیوان حافظ، گلستان و بوستان استفاده شده است و به تنهایی ارزش بسیاری را به کتاب می‌دهد. تمامی این آثار در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی و غیر خصوصی در سراسر جهان مانند موزه هرمیتاژ سنت پترزبورگ و دیگر گالری‌های هنری دیده می‌شود.