وقتی سریال ها فاز اینستاگرام را می گیرند

به گزارشسراج24؛ سریال‌ها اینستاگرامی شده‌اند «برنامه‌های تلویزیونی به‌جای تولید محتوای اصیل، به تقلید از ترندهای فضای مجازی روی آورده‌اند…» این را امیر پوریا، منتقد سینما و تلویزیون، می‌گوید.

در همین حال برخی مخاطبان فارس با ثبت پویشی در سامانه فارس من خبرگزاری فارس به نام «چرا تلویزیون شعبه دوم فضای مجازی شده» گفته‌اند که «این روزها هرچی سریال می‌بینیم، انگار داریم نسخه تصویری اینستاگرام و تیک‌تاک رو تماشا می‌کنیم. تکیه‌کلام‌ها، شوخی‌ها، چالش‌ها، حتی سبک لباس پوشیدن و حرف‌زدن شخصیت‌ها…»

بررسی‌ها نشان می‌دهد که برنامه‌های تلویزیونی در سال‌های اخیر، به‌ویژه از ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۴، در سریال‌هایی مانند پایتخت، زیرخاکی (سه فصل بین ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲)، نون‌خ (فصل‌های مختلف از ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲)، خودخواسته (۱۴۰۱) و نیسان آبی ۱۴۰۰، به طور گسترده از شوخی‌ها، تکیه‌کلام‌ها و ترندهای فضای مجازی مانند اینستاگرام و ایکس استفاده کرده است.

برای مثال، شوخی‌های «پایتخت ۷» از سوی برخی مخاطبان تکراری و سطحی تلقی شده، «زیرخاکی» با چالش‌ها و کلمات رایج اینستاگرامی شناخته شد، «خودخواسته» به میم‌ها و شوخی‌های مربوط به فیلترهای اینستا و لایوهای کمک مالی پرداخت، و «نیسان آبی» با عباراتی شبیه «فازت چیه؟» یا «حالا چی؟» همچنین «نون‌خ» با دیالوگ‌هایی مثل «دوغ یا نوشابه؟» به سبک گفتار اینفلوئنسرها نزدیک شد.

تحقیقات نشان می‌دهد که صداوسیما که وظیفه فرهنگ‌سازی بر پایه ارزش‌های ایرانی -اسلامی را دارد، به‌جای تولید محتوا، به اقتباس از فضای مجازی، به‌ویژه اینستاگرام و تلگرام، روی آورده است؛ روندی که ممکن است آن را از تولیدکننده به مصرف‌کننده فرهنگ تبدیل کند و به تضعیف هویت فرهنگی بینجامد.

حسین بصیریان جهرمی، کارشناس رسانه، در مقاله‌ای در فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین،  می‌گوید که صداوسیما می‌تواند از ظرفیت‌های شبکه‌های اجتماعی برای جذب مخاطب استفاده کند. چراکه «این رویکرد می‌تواند فرصت‌هایی برای رقابت با پلتفرم‌های VOD ایجاد کند، به‌ویژه در جذب مخاطبان جوان که در اینستاگرام فعال هستند».

اما علیرضا دباغ، منتقد رسانه و کارشناس فرهنگی، در یادداشتی گفته است که «تقلید بدون برنامه‌ریزی از محتوای فضای مجازی، صداوسیما را از جایگاه تولیدکننده فرهنگ به یک رسانه دنباله‌رو تبدیل کرده است.»

محمدحسین ساعی، کارشناس فرهنگی، تأکید دارد که صداوسیما باید از ظرفیت فضای مجازی برای تقویت پیام‌های فرهنگی استفاده کند، اما نه با بازتولید میم‌ها و ترندهای شبکه‌های اجتماعی. «رسانه ملی باید با خلاقیت، محتوای بومی و مبتنی بر ارزش‌های ایرانی -اسلامی تولید کند و به آموزش تیم‌های خلاق داخلی و برگزاری کارگاه‌های تخصصی توجه بیشتری داشته باشد.» ساعی به موفقیت سریال‌هایی مانند «مختارنامه» و برنامه‌هایی مثل «ایران‌گرد» اشاره می‌کند که توانسته‌اند فرهنگ بومی را به مخاطبان معرفی کنند.