مکانیسم همانندسازی چیست؟

قبل از این که به طور دقیق با همانندسازی آشنا شوید، لازم است که مفهوم مکانیسم دفاعی را به خوبی بشناسید. مکانیسم‌های دفاعی که برای اولین بار در نظریه روان کاوی فروید مطرح شدند، ساز و کارهای ناخودآگاهی هستند که از روان انسان در برابر امیال، عواطف و افکار آزارنده محافظت می‌کنند.

در حقیقت مکانیسم‌های دفاعی راهبردی برای مدیریت تنش‌های درونی و بیرونی هستند که با ایجاد محدودیت‌هایی در پردازش خودآگاه مانع از ایجاد فروپاشی در روان انسان می‌شوند. فروید و روان کاوان پسافرویدی تا کنون مکانیسم‌های دفاعی مختلفی را شناسایی و تعریف کرده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به همانندسازی یا identification اشاره کرد.

مکانیسم همانندسازی از جمله ساز و کارهای دفاعی است که از سال‌های اولیه کودکی در انسان شکل می‌گیرد. بر اساس این مکانیسم افراد یاد می‌گیرند برای غلبه بر نقاط ضعفی که در درون خود احساس می‌کنند، باید از برخی الگوها در زندگی‌شان تقلید نمایند. آن‌ها با ایجاد ویژگی‌های مثبتِ دیگران در خود به نوعی احساس ارزشمندی و رضایت دست می‌یابند و به این ترتیب می‌توانند از جنبه‌های آزاردهنده وجود خویش فرار نمایند.

مکانیسم همانندسازی و مقایسه آن با درون فکنی

همانندسازی و درون فکنی دو مکانیسم دفاعی هستند که شباهت بسیاری به یکدیگر دارند. چرا که در هردوی این‌ها فرد تلاش می‌کند ویژگی‌های مثبت الگوهای زندگی را در خود ایجاد کند. با این حال تفاوت این جاست که درون فکنی شکل تشدید شده همانندسازی است. در واقع در درون فکنی فرد آنقدر به همانندسازی می‌پردازد که ویژگی‌های مثبت دیگران را به خود نسبت می‌دهد و آن‌ها را جزئی از وجود خویش می‌داند! در این حالت فرد آنچه در دیگران می‌پسندد را به درون جذب می‌کند و تفاوتی میان خود با الگوی مورد نظر نمی‌بیند.

مثال هایی از به کار بردن مکانیسم همانندسازی

اگر با دقت به رفتار خود و اطرافیانتان نگاه کنید، می‌توانید به طور روزمره نمونه‌هایی از به کار بردن مکانیسم همانندسازی را ببینید. برای مثال افرادی که مورد خشونت قرار می‌گیرند اغلب با همانندسازی کردن با الگوهای خشن و ایجاد کردن این رفتار در خود سعی می‌کنند از احساس ضعف و درماندگی اجتناب کرده و به نوعی بر آن غلبه پیدا کنند.

هم چنین بسیاری از افراد که در رقابت با دیگران هنگامی که احساس ضعف یا شکست می‌کنند به طور ناخودآگاه به تقلید کردن از آن‌ها روی می‌آورند. با این حال باید بدانید که مکانیسم همانند سازی ساز و کاری دفاعی و ناخودآگاه است؛ در نتیجه خود فرد از رفتاری که انجام می‌دهد آگاه نیست. به همین خاطر اگر به او بگویید که در حال تقلید است به احتمال زیاد با شما مخالفت خواهد کرد.

همانندسازی افراطی و بیمارگون

مکانیسم‌های دفاعی در جریان رشد روان شناختی از این جهت پدید می‌آیند که بتوانند از انسان در برابر تهدیدهای درونی و بیرونی محافظت نمایند. با این حال استفاده مکرر و افراطی از آن‌ها نه تنها نمی‌تواند به سلامت روان کمک کند، بلکه زمینه بروز انواع مشکلات روان رنجوری را نیز فراهم می‌آورد. در این میان مکانیسم همانندسازی نیز از این قاعده مستثنی نیست. افرادی که در زندگی بیش از حد همانندسازی و درون فکنی می‌کنند، نمی‌توانند به شیوه‌ای سالم با نقاط ضعف خود رو به رو شوند. از همین رو آن‌ها دائما راه حل مشکلات خود را در دیگران جست و جو کرده و در نهایت نمی‌توانند به راه حلی سالم و بلند مدت دست پیدا کنند.