بیماری ازگود اشلاتر یا اسگود اشلاتربا علامت اختصاری OSD نوعی اختلال و ناهنجاری است که موجب التهاب دردناک در محل اتصال تاندون پاتلار در زیر کشکک زانو به استخوان درشت نی(تیبیا) می‌شود. ازگود اشلاتر بیماری است که در کودکان در حال رشد رخ داده و بیشتر در پسران نوجوان که در فعالیت‌های ورزشی نظیر دو و پرش مشارکت می‌کنند مشاهده می‌شود. از آن‌جایی که بیشتر دخترها نیز در چنین ورزش‌هایی حضور دارند امکان ابتلای آن‌ها به چنین ناهنجاری و مراجعه به پزشک زیاد است. سن رایج ابتلا به بیماری اسگوداشلاتر 10 تا 15 سالگی است.

علل بیماری

پزشکان به این نتیجه رسیدند که ازگود اشلاتر یک بیماری مرتبط با رشد است که بیشتر در پسران ورزشکار و جوان مشاهده می‌شود. بیماری اسگود اشلاتر بیشتر در زمان جهش رشد رخ می‌دهد. این عارضه ناشی از آسیبی است که به دلیل استفاده بیش از حد از زانوها اتفاق می‌افتد. فشارهای ناشی از ورزش و استفاده مکرر از زانوها موجب التهاب (درد و تورم) در محل اتصالتاندون‌های کشکک زانو(موسوم به پاتلا) به استخوان درشت نی(تیبیا) می‌شود. از آن‌جایی که این ناحیه از پا تحت فشار زیاد است معمولا منتهی به تورم و شکستگی کوچک در استخوان درشت نی می‌شود. درد ناشی از این ناهجاری اغلب با دویدن، پریدن، انجام ورزش‌هایی نظیر بسکتبال، والیبال، فوتبال، اسکیت نمایشی و ژیمناستیک تشدید می یابد. در برخی افراد، هر دو زانو دچار آسیب می‌شوند. بیماری ازگود اشلاتر در بین پسران، به ویژه آن دسته که در ورزش‌هایی نظیر پریدن و دویدن که مستلزم خم کردن زانوها است حضور دارند بیشتر از دختران مشاهده می‌شود. اما لازم به ذکر است که ازگود اشلاتر به دختران نیز آسیب می‌رساند.

علائم و نشانه‌های ازگوداشلاتر

علائم بیماری OSD شامل:

• درد، تورم و حساسیت به لمس در زیر زانوها
• تشدید درد در حین انجام فعالیت‌هایی نظیر دویدن و پریدن
• لنگان لنگان راه رفتن بعد از فعالیت فیزیکی. این علائم معمولا با استراحت برطرف شده و فرد احساس بهتری پیدا می‌کند.

بیماری ازگوداشلاتر در افراد متفاوت می‌تواند علائم متفاوتی داشته باشد و درکل علائم ناشی از آن به شدت عارضه بستگی دارد. برخی افراد ممکن است درحین انجام ورزش درد خفیفی را در زانوی خود احساس کنند و برخی دیگر ممکن از درد مداوم زانو که موجب اختلال در ورزش و فعالیت می‌شود شکایت کنند.

تشخیص بیماری ازگوداشلاتر

پزشک زانوی بیمار را با دقت معاینه کرده و سپس سوالات مختلف در خصوص درد و علائم بیماری، مشکلات سلامتی که بیمار در گذشته شده، سلامت خانواده، هر نوع دارویی که بیمار مصرف می‌کند، آلرژی و موارد دیگر را طرح خواهد کرد که به این مرحله تهیه سوابق پزشکی گفته می‌شود. گاهی تشخیص از طریق برخی علائم به راحتی امکان‌پذیر است. برخی اوقات، التهاب تاندون موجب می‌شود قسمت کوچکی از محل رشد پیوند تیبیا از استخوان تیبیا جدا شود. برای تشخیص بیماری ازگوداشلاتر معمولا نیازی به اشعه ایکس نیست. در صورت عدم تشخیص ممکن است به رادیولوژی نیاز باشد.

درمان بیماری ازگوداشلاتر

بیشتر افراد مبتلا به این ناهنجاری می‌توانند به فعالیت‌های ورزشی خود ادامه دهند. پزشک درصورت تشدید درد ممکن است یک دوره استراحت کوتاه و انجام کمتر فعالیت‌هایی از قبیل دویدن و پریدن را بیمار توصیه نماید. شاید این موضوع برای افراد فعال ناخوشایند و سخت باشد اما حقیقت این است که زانو بدون استراحت بهبود نخواهد یافت. پزشک جهت کنترل این بیماری ممکن است انواع مختلف درمان را توصیه نماید.

درمان‌های خانگی

درمان‌های خانگی اساسی برای درمان بیماری ازگوداشلاتر عبارتند از: استراحت، استفاده از کیسه آب سرد و یخ، فشرده سازی و بلندکردن ناحیه ملتهب است. انجام حرکات کششی روزانه ازجمله حرکات کششی عضلات چهارسر ران و همسترینگ بسیار مفید هستند.

داروها

هنگامی کهزانو دردمی‌کند مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی نظیر ایبوپروفن، پاراستامول و ناپروکسن می‌توانند موجب تسکین درد و التهاب شوند. اگر بیمار به پزشک مراجعه نماید، می‌تواند طبق توصیه و تجویز پزشک داروهایی را که برای بیماری مناسب هستند مصرف نماید.

زانوبند

یک بریس با اعمال فشار روی تاندون‌های پاتلار به رفع تنش کمک شایانی خواهد کرد. باندهای زانو از رایج‌ترین زانوبندهای مخصوص بیماری ازگوداشلاترهستند. استفاده از زانوبند همراه با انجام حرکات ورزشی تقویتی و سرمادرمانی بهترین درمان ازگوداشتلار هستند.

فیزیوتراپی

در بسیاری موارد با درمان‌های مناسب درفیزیوتراپیمی‌توان ناهنجاری ازگوداشلاتر را درمان نمود. مطالعات حاکی از آن است که فیزیوتراپی تاثیر چشمگیری در درمان بیماری ازگوداشلاتر و کاهش درد ناشی از آن دارد. پزشکان با روش‌های مختلف به بیمار کمک می‌کنند تا بتواند چنین عارضه‌ای را درمان نماید. روش‌های متعدد نظیر ضربه زدن به زانوها،اولتراسوند، تحریک الکتریکی و ورزش می‌توانند در کنترل التهاب و درد مفید هستند.

اولتراسوند

اولتراسوندتراپی روشی است که توسط برخی از پزشکان، متخصصین درمان دستی و متخصصین فیزیوتراپی جهت کاهش التهاب و تحریک بهبود در بسیاری از بیماری‌ها ازجمله ازگوداشلاتر انجام می‌شوند. همانطور که از نامش پیداست در این روش درمانی، امواج صوتی فرکانس بالا از طریق کریستال‌ها انتشار یافته (بیمار قادر به شنیدن نیست) و سلول‌ها و بافت‌های نرم بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با وجود این‌که برخی مواقع تنها یک جلسه درمان اولتراسوند برای رفع کامل درد و التهاب کفایت می‌کند اما بیشتر مواقع جهت کسب نتایج بهتر به 3 تا 5 جلسه درمان نیاز است. اوتراسوند بدون درد است و معمولا 10 تا 20 دقیقه به طول می‌انجامد.

تحریک الکتریکی

تحریک الکتریکینوعی روش درمانی است که به‌منظور درماناسپاسم عضلهو تسکین درد انجام می‌شود. تحریک الکتریکی در پیشگیری از آتروفی (تحلیل بافت)، تقویت بیمارانی که دچار آسیب شدند و همچنین فعال نگهداشتن عضلات موثر است. در این روش، پزشک الکترودها را روی پوست بیمار قرار داده تا عضلات مورد هدف منقبض شوند. با تحریک الکتریکی، بیمار می‌تواند حالت ارتجاعی و قدرت عضلاتی را که به دلیل عدم استفاده ممکن است تحلیل بروند، حفظ کند. تحریک الکتریکی با تقلید از روش طبیعی که در طی آن بدن عضلات را بکار می‌برد انجام می‌شود. الکترودهای متصل به پوست، با انتقال ایمپالس‌ها موجب انقباض عضلات می‌شوند. تحریک الکتریکی در افزایش دامنه حرکات و بهبود گردش خون بدن مفید است. این روش برای درمان بیماری‌هایی از قبیلکمردرد،اسکولیوزوسیاتیکبکار می‌رود. در بیماری ازگوداشلاتر، تحریک الکتریکی می‌تواند به کاهش درد و سفت شدن زانو کمک کند.

نوارهای چسبنده

استفاده از نوارهای چسبنده زانو در برخی موارد در درمان بیماری ازگوداشلاتر مفید است. چسب را باید در حالی‌که زانوی بیمار خم است روی بخشی از استخوان که نسبت به لمس حساس بوده و متوره شده چسباند (برآمدگی کوچک استخوان تیبیا). این روش موجب می‌شود هنگامی که مفصل صاف است فشار کمتری به زانو وارد شده و تا حدودی مقداری از درد و فشار کاهش یابد.

ورزش‌های تقویتی مخصوص بیماری ازگوداشلاتر

فیزیوتراپیست‌ها برای تمام عضلات پاها، ورزش‌های مخصوص انعطاف‌پذیری، تقویتی و حس عمقی (دریافت تحریک از داخل بدن) را به بیمار ارائه می‌دهند. بسیاری از اوقات، عضلات همسترینگ و چهارسرران منقبض شده، یک ورزشکار را درمعرض خطر آسیب‌های مختلف قرار می‌دهد. به‌همین دلیل حفظ و ایجاد انعطاف‌پذیری در تمامی عضلات بدن از اهمیت فراوانی برخوردار است. پزشکان برای ایجاد اطمینان در تعادل عضلات زانوها، ران‌ها، مچ‌پاها و هسته بدن یک ورزشکار، به تقویت عضلات پایین پاها و همچنین هسته بدن می‌پردازند. حرکات مخصوص تعادل به یک ورزشکار می‌آموزد چگونه تعادل بدن را حفظ کرده و از تمامی عضلات خود به صورت گروهی استفاده نماید.

بلندکردن پای صاف به جلو

• به پشت دراز بکشید، پای سالم را خم کرده و کف پا را روی زمین قرار دهید. پای آسیب دیده را کاملا صاف دراز کنید. مطمئن باشید که پایین کمر شما انحنای طبیعی دارد. می‌توانید دست خود را بین کف زمین و گودی کمر قرار دهید. کف دست باید رو به زمین و کمر روی پشت دست قرار بگیرد.
• با فشار دادن پشت زانو به سمت زمین، عضلات ران پای آسیب دیده را منقبض کنید. پا را همچنان صاف نگهدارید.
• عضلات ران را منقبض و پا را در حالت کشیده حفظ کنید. سپس به آرامی پا را بلند کنید تا جایی‌که پاشنه پا تقریبا 30 سانتی‌متر 120 اینچ از کف زمین فاصله داشته باشد.
• 6 ثانیه خود را در این حالت حفظ و سپس خیلی آهسته پا را پایین بیاورید. بین تکرار حرکات 10 ثانیه استراحت کنید.
• این نرمش را 8 تا 12 بار تکرار کنید.

قوس کوتاه در عضلات چهارسر ران

• به پشت دراز بکشید، با قرار دادن یک فوم غلتان یا یک حوله بزرگ تا شده در زیر زانوها کمی زانوها را خم کنید. پاشنه پاها را روی زمین بگذارید.
• قسمت پایین پای آسیب دیده را بلند کنید تا جایی‌که پا کاملا در حالت مستقیم و صاف باشد. پشت زانو باید روی فوم یا حوله قرار بگیرد.
• پا را حدودا 6 ثانیه در حالت کشیده و بالا نگهدارید. سپس خیلی آرام زانو را خم و پاشنه پا را روی کف زمین قرار دهید.
• بین هر یک از تکرارها 10 ثانیه استراحت کنید.
• 8 تا 12 بار این نرمش را انجام دهید.

اسکات کوتاه با پاها و زانوهای چرخیده به بیرون

• بایستید، پاها را به اندازه عرض شانه‌ها باز کرده و به اندازه 45 درجه به سمت طرفین متمایل شوید.
• کمر را کاملا صاف و عضلات باسن را منقبض کنید.
• خیلی آرام زانوها را خم کرده و تقریبا بدن را به سمت زمین پایین بیاورید. زانوها نباید جلوتر از نوک انگشتان باشد. پاشنه پاها را روی زمین نگهدارید.
• این حرکت را 8 تا 12 بار تکرار کنید.

استپ آپ

• یک استپ تک پله‌ای را روی زمین قرار دهید. اگر استپ ندارید می‌توانید از یک کتاب قطور مانند دفترچه تلفن، فرهنگ لغت نامه یا دائره المعارف استفاده کنید. اگر برای ایستادن روی پاهای خود تعادل ندارید بهتر است با نگهداشتن صندلی، کانتر یا کمک گرفتن از دیوار حرکت ورزشی را انجام دهید.
• در حالی‌که کمر کاملا صاف است با پای آسیب دیده روی استپ بروید. هنگام بالارفتن از استپ، سعی کنید به پشت پای خود فشار وارد نکنید. برای بالارفتن از استپ فقط از پای آسیب دیده استفاده کنید سپس پای دیگر را روی استپ قرار دهید. هنگام بالارفتن از استپ سعی کنید زانو در حالت کاملا صاف و در یک خط مستقیم با انگشت میانی پا باشد.
• به موقعیت اول بازگشته و هر دو پاها را روی استپ یا کتاب قرار دهید.
• 8 تا 12 بار این حرکت را تکرار کنید.

پایین آمدن از استپ

• روی یک استپ تک پله‌ای بایستید. اگر استپ ندارید می‌توانید از یک کتاب قطور مانند دفترچه تلفن، فرهنگ لغت نامه یا دائره المعارف استفاده کنید. اگر برای ایستادن روی پاهای خود تعادل ندارید بهتر است با نگهداشتن صندلی، کانتر یا کمک گرفتن از دیوار حرکت ورزشی را انجام دهید.
• با پای سالم به آرامی از روی استپ پایین آمده و پاشنه پا را روی زمین بگذارید. هنگام پایین آمدن از استپ سعی کنید زانوی آسیب دیده در حالت کاملا صاف و با انگشت میانی پا در یک خط مستقیم باشد.
• به حالت اول برگشته و هر دو پاها را روی استپ یا کتاب قرار دهید.
• 8 تا 12 بار تکرار کنید.

اکستنشن زانوی آسیب دیده

• انتهای یک کش ورزشی را به هم گره زده و یک حلقه درست کنید. یکی از انتهای کش را به یک شی محکم بسته و یا بین درب قرار داده ودرب را ببندید. (البته برای ایجاد مقاومت می‌توانید از یک نفر کمک گرفته و از او بخواهید انتهای طناب را محکم بگیرد.)
• انتهای دیگر کش ورزشی را دور زانوی آسیب دیده قرار دهید. پا را تا حدودی از ناحیه زانو خم کنید.
• به اندازه یک قدم پای سالم را پشت پای آسیب دیده قرار دهید. با انقباض عضلات ران پای آسیب دیده، به آرامی پا را صاف کنید.
• 6 ثانیه در این حالت خود را حفظ کرده و سپس با خم کردن زانو به حالت اول برگردید.
• 10 ثانیه استراحت کنید.
• 8 تا 12 بار تکرار کنید.

جراحی

در موارد بسیار نادر، اگر خرده‌های استخوان این ناحیه از پا در بزرگسالی موجب درد شود و یا اگر درد تشدید یافته و موجب ناتوانی فرد شده و بعد از جهش رشد برطرف نشود در چنین شرایطی برای رهایی از بیماری ازگوداشلاتر و برداشتن رشد بیش از حد استخوان جراحی توصیه می‌شود. هدف اولیه جراحی ازگوداشلاتر، برداشتن خرده‌های استخوانی است که موجب تحریک تاندون زانو می‌شوند. با خارج کردن خرده‌های استخوان بیمار می‌تواند بدون درد ناشی از بیماری ازگوداشلاتر به فعالیت‌های خود ادامه دهد. جراحی شامل خارج کردن پوسته استخوانی درمان نشده یا تثبیت آن‌ها در قسمت فوقانی استخوان ساق پا (تیبیا) است.