ویروس کرونای جدید SARS-CoV-2 جدیدترین پاتوژنی است که از حیوانات به انسان‌ها سرریز می‌شود؛ اما صدهاهزار ویروس دیگر که در حیوانات در کمین هستند، تهدید مشابهی می‌توانند ایجاد کنند. به‌گزارشلایو ساینس، به‌تازگی ابزار آنلاین جدیدی طراحی شده است که ویروس‌ها را براساس قابلیت پرش از حیوانات به انسان و ایجاد دنیاگیری رتبه‌بندی می‌کند. ابزار مذکور اسپیل‌اور (SpillOver) نام دارد و فهرستی از ویروس‌های جانوری تازه‌کشف‌شده را ارائه می‌دهد که بیشترین تهدید را برای سلامتی انسان ایجاد می‌کنند.

پژوهشگران امیدوار هستند دانشمندان دیگر و سیاست‌گذاران و مقام‌های بهداشت عمومی بتوانند از ابزار دسترسی آزاد آن‌ها استفاده کنند تا ویروس‌ها را برای مطالعه‌ی بیشتر و نظارت و اقدامات مرتبط با کاهش خطر ازجمله تولیدواکسنیا ایجاد درمان پیش از سرریز‌شدن بیماری اولویت‌بندی کنند.زویی گرنجاز دانشگاه کالیفرنیا سرپرستی گروه طراحی و ساخت اسپیل‌اور را برعهده داشته است. وی در بیانیه‌ای می‌گوید:

ویروس SARS-CoV-2 تنها یک نمونه از هزاران ویروسی است که قابلیت سرریز از حیوانات به انسان‌ها را دارند. نه‌تنها باید تهدیدهای ویروسی با بیشترین خطر سرریز را پیش از وقوع دنیاگیری ویران‌گر بعدی شناسایی کنیم؛ بلکه باید بتوانیم چنین تهدیدهایی را اولویت‌بندی کنیم.

خطر سرریز

پژوهشگران در مجله‌ی PNAS مقاله‌ای مربوط به ابزار اسپیل‌اور منتشر کردند و در آن نوشتند که چیزی حدود ۲۵۰ ویروس منتقل‌شدنی بین انسان و حیوان وجود دارد؛ یعنی آن‌ها قبلا از حیوانات به انسان سرریز شده‌اند و تخمین زده می‌شود بیش از پانصدهزار ویروس دیگر قابلیت سرریز داشته باشند.

احتمال پرش از حیوان به انسان در همه‌ی ویروس‌ها برابر نیست؛ بنابراین، پژوهشگران برای هریک از ویروس‌ها امتیازی محاسبه کردند که به‌عنوان روشی برای ارزیابی و مقایسه‌ی خطرهای آن‌ها بتواند استفاده شود. این ابزار برای محاسبه‌ی این امتیاز، ۳۲ عامل خطر مرتبط با ویروس و میزبان آن را در نظر می‌گیرد؛ مانند اینکه ویروس مدنظر چند گونه‌ی حیوانی را آلوده می‌کند و میزان تعامل انسان با حیوانات وحشی در منطقه‌ی شناسایی‌شده‌ی ویروس در آن چقدر است. سپس، پژوهشگران از ابزار خود برای رتبه‌بندی ۸۸۷ ویروس حیات‌وحش براساس خطر سرریز آن‌ها استفاده کردند. گفتنی است بیشتر ویروس‌های حاضر در رتبه‌بندی به‌تازگی کشف شده‌اند؛ اما برخی از آن‌ها قبلا به‌عنوان ویروس مشترک انسان و حیوان شناسایی شده‌اند.

دوازده ویروس اول موجود در فهرست به‌عنوان عوامل بیماری‌زای مشترک بین انسان و حیوان شناسایی شده بودند. ویروس‌های لاسا و SARS-CoV-2 و ابولا در رتبه‌ی اول تا سوم قرار داشتند. میزبان حیوانی اصلی ویروس لاسا موش صحرایی و میزبان اصلی ویروس ابولا تصور می‌شود که خفاش‌ها باشند. میزبان حیوانی اصلی SARS-CoV-2 ناشناخته است؛ اما مشخص شده که این ویروس مینک‌ها و شیرها و ببرها را آلوده می‌کند. نویسندگان می‌گویند انتظار این نتیجه را داشتند که پاتوژن‌های مشترک بین انسان و حیوان در اول فهرست قرار گیرند و از آن برای اعتبارسنجی ابزارشان استفاده کردند.

حال این پرسش مطرح می‌شود: با‌توجه‌به تهدید گسترده‌ی کنونی برای سلامت انسان، چرا SARS-CoV-2 در رتبه‌ی اول قرار نگرفت؟ پژوهشگران معتقدند ابزار آن‌ها ویروس‌ها را براساس ظرفیت رویدادهای سرریز آینده رتبه‌بندی می‌کند. علاوه‌بر‌این، برخی از اطلاعات مهم درباره‌ی SARS-CoV-2 ناشناخته مانده است؛ ازجمله تعداد گونه‌های میزبانی که ویروس مذکور آن‌ها را آلوده می‌کند و با کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی آن، می‌تواند در رتبه‌ی اول قرار گیرد.

براساس اطلاعات حاصل از اسپیل‌اور، در میان ویروس‌هایی که هنوز بین انسان و حیوان مشترک نیستند، ویروس قرارگرفته در صدر فهرست ویروس کرونای 229E (سویه‌ی خفاش) بود که به همان خانواده‌ی ویروسی تعلق دارد که SARS-CoV-2 نیز عضو آن است و در آفریقا خفاش‌ها را آلوده می‌کند. ویروس مهم دیگر ویروس کرونای PREDICT CoV-35 است که او نیز به خانواده‌ی ویروس‌هایکرونا متعلق است و در آفریقا و آسیای جنوب‌شرقی خفاش‌ها را آلوده می‌کند.

نویسندگان خاطرنشان می‌کنند اسپیل‌اور پلتفرمی است که به پژوهشگران دیگران اجازه می‌دهد تا داده‌های مربوط به ویروس‌های قبلا قرارگرفته در فهرست را به آن اضافه کنند یا ویروس‌هایی را به آن بیفزایند و با اضافه‌شدن اطلاعات جدید، رتبه‌بندی ممکن است تغییر کند.جونا مازت، یکی از نویسندگان مقاله از دانشگاه کالیفرنیا، در بیانیه‌ای اعلام می‌کند:

این ابزار قرار است گفت‌وگویی جهانی را آغاز کند که به ما اجازه دهد از آنچه در گذشته درباره‌ی رتبه‌بندی ویروس‌ها فکر می‌کردیم، فراتر برویم و همکاری علمی در زمان واقعی را امکان‌پذیر می‌کند تا تهدیدهای جدید را سریعا شناسایی کنیم. اسپیل‌اور می‌تواند درک ما از تهدیدهای سلامتی ناشی از ویروس‌ها را افزایش دهد و به کمک کند قبل از اینکه دنیاگیری‌های آینده بتواند شعله‌ور شود، خطر سرریز را کاهش دهیم.