«سربازی بروی مرد می‌شوی.» اما شاید در کنار آن دچار اختلال روانی در سربازی هم بشوید. افسردگی، ترس و استرس از شایع‌ترین این اختلالات هستند. سربازان معمولا در طی سه دوره این مشکلات روانی را تجربه می‌کنند: شروع سربازی و ورود به پادگان آموزشی، پس از پایان دوره آموزشی و مدت زمان خدمت.

این مقاله به بررسی برخی اختلالات روانی سربازی، علائم، درمان و راه‌های پیشگیری از آن پرداخته است.

علت اختلال روانی در سربازی چیست؟

اصل فرمانبرداری

یکی از مهمترین دلایل اختلال روانی در سربازی به اصل «فرمانبرداری» باز می‌گردد. پسران قبل از شروع دوران سربازی، موظف به اطاعت محض و انجام اموری نیستند که به آن تمایلی ندارد و اگر مشتاق انجام کاری نباشند به راحتی «نه» می‌گویند. با شروع سربازی همه چیز تغییر می‌کند؛ نه به میل آنها بلکه به میل مافوق. فرمانبرداری از مقام ارشدی که تاکنون در زندگی آنها نبوده است زمینه را برای بروز اختلالات روانی مانند ترس و استرس را فراهم می‌کند.

دوری از خانواده

از دیگر دلایل مهم اختلال روانی در سربازی، دوری از خانه، خانواده و دوستان است. این موضوع برای سربازانی که مجبور هستند کیلومترها دورتر از شهر و خانواده خود، زیر پرچم پا بکوبند، به مراتب سخت‌تر است. این مشکل بیشتر باعث بروز افسردگی در سربازان خواهد شد.

احساس ناکارآمد بودن

گاهی اوقات سرباز وظیفه، احساس می‌کند آنچه را که مافوق می‌خواهد، نمی‌تواند به درستی انجام دهد. این احساس ناکارآمد بودن باعث ایجاد نوعی ترس و در نتیجه از دست دادن اعتماد به نفس می‌شود. ماجرا زمانی برای سرباز دردناک است که به دلیل درست انجام ندادن وظیفه، نزد سایر سربازان از سوی مافوق توبیخ و تنبیه می‌شود.

بروز این نوع اختلال روانی در سربازی را می‌توان به نوع مدیریت سربازان وظیفه در پادگان هم نسبت داد. همه سربازان تیپ و شخصیت یکسانی ندارند، این در حالی است که مقام مافوق وظایف یکسانی را برای آنها مشخص می‌کند و انتظار یکسانی از آنها دارد. برخی سربازان توانایی وفق دادن خود با شرایط جدید را دارند و برخی دیگر به زمان بیشتری نیاز دارند تا خود را از نظر روحی با این تغییرات هماهنگ کنند.

مکان خدمت سربازی

اینکه در کدام ارگان و نهاد خدمت سربازی را بگذارنید، مهم است. به نظر شما فشار روحی روی سرباز زندان با سربازی که در چهارراه ایستاده، یکسان است؟ البته اشتباه نکنید، از صبح تا شب در سرما‌، گرما و آلودگی ایستادن و مرتبا صدای بوق و همهمه شنیدن نه تنها کار آسانی نیست؛ بلکه طاقت‌فرسا هم است. اما سربازی که مجبور به خدمت در نواحی مرزی یا زندان‌ها است، به مراتب تحت تاثیر استرس‌های خاصی قرار می‌گیرد که شاید تاکنون با آنها مواجه نشده است. به همین دلیل احتمال بروز اختلالات روانی در سربازی برای این افراد بیشتر است؛ بخصوص اگر روحیه جنگنده‌ و مقاومی نداشته باشند.

علائم بیماری روانی در سربازی چیست؟

• ترس
• عدم توانایی در ارتباط برقرار کردن با سربازان دیگر و مافوق‌ها
• ناتوانی در حل و مدیریت مشکلات
• تمایل به استفاده از مواد دخانی
• افکار خودکشی

بیماری روانی در سربازی چگونه درمان می‌شود؟

اگر اختلالات روانی در سربازی بسیار شدید باشد برای درمان و کنترل آن باید از دکتر متخصص روانشناسی یا دکتر متخصص روانپزشک کمک بگیرید. متخصص برای درمان از تکنیک‌های زیر استفاده می‌کند:

درمان شناختی رفتاری (CBT):که در طی آن سعی می‌شود فرد برای مدیریت افکار خود مهارت پیدا کند. در واقع با استفاده از این تکنیک یاد می‌گیرد که چگونه افکاری واقع‌گرایانه داشته باشید.

دارو درمانی:با توجه به شدت اختلالات روانی در سربازی، پزشک متخصص از دارو برای کنترل بیماری و شدت یافتن آن جلوگیری خواهد کرد. این داروها به نسخه پزشک نیاز دارند. در ابتدا متخصص دوز پایین را تجویز می‌کند تا شرایط روانی بیمار را بررسی نماید. پس از آن با توجه به وضعیت روحی فرد، دوز و مدت زمان دارو کم یا زیاد می‌شود. نکته مهم این است که اگر با مصرف این داروها احساس بهتری داشتید، خودسرانه آن را قطع نکنید. در این صورت احتمال عود علائم اختلالات روانی وجود دارد.

چگونه از بروز اختلال روانی در سربازی پیشگیری کنیم؟

شاید بهتر باشد بگوییم چگونه می‌توانم سربازی را تحمل کنم. راهکارهای زیر می‌توانند به شما کمک کنند:

ذهن خود را آماده کنید

خدمت سربازی، بخشی از زندگی شماست و بهرحال باید آن را بگذرانید. ورود به محیط تازه و شروع نوع دیگری از زندگی در انتظار شماست و بدون هیچ اغراقی باید قبول کرد که با استرس همراه است. هر چقدر بیشتر ذهن خود را برای شروع این دوره آماده کنید، به همان نسبت در برابر اتفاقات آینده، انعطاف‌پذیری بیشتری خواهید داشت. حتما شنیده‌اید که می‌گویند اگر از چیزی می‌ترسید، در اولین فرصت با آن مواجه شوید. برای مواجه با سربازی ظاهرا باید این شنیده را امتحان کنید.

اجازه ندهید نگرانی بر شما غلبه کند

بپذیرید که نگرانی‌هایی در این زمینه وجود دارد. اصلا قرار نیست محیط سربازی مانند محیط خانه باشد و حتما مافوق رفتاری بسیار متفاوت‌تر از پدر دارد. اما به این مشکلات و ترس‌ها آنقدر اهمیت ندهید که تبدیل به اختلال روانی در سربازی شود. به این موضوع فکر کنید که این روزها می‌گذرد و همیشه قرار نیست در پادگان آموزشی بمانید، خشم شب بخورید و یا در سرما و گرما نگهبانی بدهید. بسیاری از سربازان در طی این دوره تصمیم جدی می‌گیرند که فردای پایان خدمت، با عزمی جزم به دنبال خواسته‌هایشان بروند.

در سربازی قرار نیست همیشه طبل بزرگ زیر پای چپ باشد

در طی مدت سربازی، حتما زمان‌های آزاد دارید که بتوانید از آنها استفاده کنید. برای این زمان‌ها برنامه‌ریزی داشته باشید و سعی کنید از آنها به نفع خود استفاده نمایید. زمان‌های خالی می‌توانند افکار شما را به سمت افسردگی پیش ببرند. برای پیشگیری از بروز این اختلال روانی در سربازی، حتما برای این زمان‌های آزاد فکری داشته باشید.

سربازها هم اشتباه می‌کنند

با شروع سربازی شرایط مختلفی را تجربه خواهید کرد. افسر مافوق چیزی از شما، روحیه و توانمندی‌هایتان نمی‌داند و فقط می‌خواهد همه چیز در حیطه او خوب پیش رود. به خود بگویید و باور داشته باشید که ممکن است، اشتباه کنید و برای جبران آن به زمان بیشتری نیاز دارید. هر انسانی اشتباه می‌کند؛ حتی سربازها.

این روحیه را در خود تقویت کنید. این موضوع نباید شما را برنجاند، حتی اگر با تنبیه یا اضافه خدمت همراه باشد. این را بپذیرید که در سربازی شما خودتان هستید و خودتان. شما باید تصمیم بگیرید، مدیریت کنید، خشم خود را بخورید، صبور باشید و خلاصه همه چیز به خودتان بستگی دارد.