اختلال استرس پس از سانحه(PTSD) یک وضعیت روانی پیچیده است که در افرادی که تجربه‌های بسیار استرس‌زا یا آسیب‌زا داشته‌اند، ایجاد می‌شود. این اختلال با علائمی مانند کابوس‌ها، خاطرات ناخواسته از واقعه، اضطراب شدید و رفتارهای اجتنابی همراه است. یکی از چالش‌های بزرگ در درمان PTSD این است که بسیاری از روش‌های موجود ممکن است برای همه افراد مؤثر نباشند و در برخی موارد، حتی ممکن است وضعیت بیمار را تشدید کنند.

با این حال، تحقیقات جدید نشان می‌دهند که ترکیب تمرین‌های خاص حافظه‌سازی در هنگام خواب با درمان‌های روزانه، می‌تواند به کاهش شدت علائم PTSD کمک کند. این روش جدید که تحت عنوان فعال‌سازی هدفمند حافظه (Targeted Memory Activation – TMR) شناخته می‌شود، به عنوان یک تقویت‌کننده برای درمان‌های معمول PTSD مانند درمان حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد با حرکات چشم (EMDR) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ارتقای درمان PTSD از طریق تقویت حافظه در خواب

در تحقیقی که توسط تیمی از مرکز پزشکی دانشگاه آمستردام و دانشگاه آمستردام در هلند انجام شد، تأثیر ترکیب TMR با درمان EMDR بررسی شد. EMDR یک روش نوظهور و همچنان بحث‌برانگیز است که در آن بیمار در حالی که تجربه‌های آسیب‌زای خود را به یاد می‌آورد، توسط یک نور متحرک یا صداهای کلیک‌کننده حواسش پرت می‌شود. هدف این روش، بازآرایی نحوه ذخیره‌سازی این خاطرات در مغز است تا آنها کمتر اضطراب‌آور باشند.

در این پژوهش، 33 نفر که مبتلا به PTSD بودند، در یک جلسه EMDR در عصر شرکت کردند و سپس در طول خواب شبانه خود تحت نظارت قرار گرفتند. برای 17 نفر از این افراد، صدای کلیک که در طول جلسه EMDR استفاده شده بود، هنگام خواب نیز پخش شد. اسکن‌ها نشان دادند که در این افراد، فعالیت امواج مغزی مرتبط با پردازش و تثبیت حافظه بیشتر از دیگران بود، که این نشان می‌دهد TMR فواید جلسه EMDR را تقویت کرده است.

بیشترین بهبود در رفتارهای اجتنابی دیده شد؛ یعنی تمایل فرد برای اجتناب از محرک‌های مرتبط با رویداد آسیب‌زا. افرادی که تحت تحریک TMR قرار گرفتند، در مواجهه با بازگویی صوتی خاطرات آسیب‌زا کمتر از دیگران از خود واکنش‌های اجتنابی نشان دادند.

TMR و EMDR: ترکیب امیدوارکننده‌ای برای درمان PTSD

با این حال، هنگامی که تمام علائم PTSD در نظر گرفته شد، تفاوت معناداری در نتایج بالینی بین افرادی که تحت TMR قرار گرفتند و افرادی که این درمان را دریافت نکردند، مشاهده نشد. محققان استدلال می‌کنند که این موضوع ممکن است به دلیل کارآیی بالای خود EMDR باشد. اما نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که TMR تأثیرات منفی مانند کابوس یا تجربیات ذهنی بد را برنمی‌انگیزد و نتایج مثبت در فعالیت مغزی و کاهش رفتارهای اجتنابی نشان می‌دهد که این روش می‌تواند در آینده مورد بررسی‌های بیشتر قرار گیرد.

پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که TMR می‌تواند به عنوان یک ابزار کمکی برای افزایش اثربخشی درمان‌های روزانه PTSD مورد استفاده قرار گیرد و نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه وجود دارد تا اثرات بلندمدت و جامع آن بر روی افراد بیشتری مورد بررسی قرار گیرد.