در ادامۀمباحث گذشتهپیرامون معجزات علمی قرآن، در نوشتار پیش رو به بررسی سخنان قرآن دربارۀ مراحل رشد جنین در رحم مادر می‌پردازیم و نشان خواهیم داد که طرح این دیدگاه‌ها در بیش از 1400 سال پیش که هنوز علم جنین‌شناسی اینقدر پیشرفته نکرده بود، می‌تواند دلیل بر حقانیت قرآن باشد.

***

خداوند در قرآن کریم دربارۀ مراحل رشد جنین میفرماید:

وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن سُلَالَةٍ مِّن طِینٍ * ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِی قَرَارٍ مَّكِینٍ * ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَۚ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ

«و ما انسان را از عصاره‌ای از گِل آفریدیم؛ (۱۲) سپس او را نطفه‌ای در قرارگاه مطمئن [= رحم‌] قرار دادیم؛ (۱۳) سپس نطفه را بصورت علقه [= خون بسته‌]، و علقه را بصورت مضغه [= چیزی شبیه گوشت جویده شده‌]، و مضغه را بصورت استخوانهایی درآوردیم؛ و بر استخوانها گوشت پوشاندیم؛ سپس آن را آفرینش تازه‌ای دادیم؛ پس بزرگ است خدایی که بهترین آفرینندگان است!» (مؤمنون: 14_12)



در زبان عربی «علقه» سه معنا دارد: زالو، شیء معلق و لختۀ خون

معنای اول «علقه»

در مرحلۀ علقه، شباهتی بین زالو و جنین [1] پیدا می کنیم که در شکل 1 می‎بینیم. همچنین جنین در این مرحله مانند زالو که از خون دیگران تغذیه می کند، از خون مادر تغذیه می‌کند. [2]



شکل 1: این نمودار شباهت‎های ظاهری بین زالو و جنین انسان در مرحلۀ علقه را نشان می‌دهد.

معنای دوم «علقه»

معنای دوم کلمۀ علقه «شیء معلق» است درست شبیه چیزی که در اشکال 2 و 3 می‎بینیم.




شکل 2: این نمودار تعلیق جنین در مرحله لقاح در رحم مادر را نشان می‌دهد.




شکل 3: در این فتومیکروگراف، تعلیق یک جنین (با علامت B) را در مرحله علقه (حدود 15 روزه) در رحم مادر مشاهده می‌کنیم. اندازه واقعی جنین در این مرحله حدود 0.6 میلی متر است.

معنای سوم «علقه»

معنی سوم کلمه علقه «لخته شدن خون» است. در این مرحله، ظاهر خارجی جنین و کیسه‌های آن به دلیل وجود مقادیر نسبتاً زیادی خون شبیه به لختۀ خون است. [3] (شکل 4 را ببینید). همچنین در این مرحله، خون در جنین تا پایان هفته سوم در گردش نیست. [4] بنابراین، جنین در این مرحله مانند یک لخته خون به نظر می‌رسد.





شکل 4: نمودار سیستم قلبی عروقی اولیه در یک جنین در مرحله علقه را نشان می‌دهد

نتیجه اینکه در هر سه معنا کلمه علقه با ویژگی‌های جنین در مرحله علقه مطابقت دارد.

جنین در مرحلۀ مضغه

مرحله بعدی که در آیه ذکر شده، مرحله مضغه است . لغت عربی مضغه به معنای «جویده شده» است. اگر آدامسى بردارند و در دهان بجوند و آن را با جنین در این مرحله مقایسه كنند، به این نتیجه مى رسیم كه جنین در مرحله مضغه به صورت ماده جویده شده است. این به دلیل وجود سومیت های پشت جنین است که «تا حدودی شبیه به رد دندان در یک ماده جویده شده است» [5] (شکل های 5 و 6 را ببینید).





شکل 5: عکس جنین در مرحله مضقه (28 روزه). جنین در این مرحله ظاهر یک ماده جویده شده را به خود می گیرد، زیرا سومیتهای پشت جنین تا حدودی شبیه علائم دندان در یک ماده جویده شده است. اندازه واقعی جنین 4 میلی متر است. .





شکل 6: مقایسه ظاهر یک جنین در مرحله مضغه با آدامس جویده شده

الف) نمودار جنین در مرحله مضقه. در اینجا می‌توانیم سومیت‌هایی را در پشت جنین ببینیم که شبیه لکه‌های دندان هستند.

ب) عکس آدامس جویده شده.

چگونه ممکن است محمد صلی الله علیه و آله و سلم 1400 سال پیش همه اینها را بداند، در حالی که دانشمندان به تازگی با استفاده از تجهیزات پیشرفته و میکروسکوپ های قدرتمندی که در آن زمان وجود نداشتند، این را کشف کرده اند؟

هام و لیوونهوک اولین دانشمندانی بودند که در سال 1677 (بیش از 1000 سال پس از حضرت محمد) با استفاده از میکروسکوپ پیشرفت سلول های اسپرم انسان (اسپرماتوزوا) را مشاهده کردند. آنها به اشتباه فکر کردند که سلول اسپرم حاوی یک انسان مینیاتوری از پیش ساخته شده است که وقتی در دستگاه تناسلی زنانه رسوب می کند رشد می کند. [6]

پروفسور بازنشسته، کیت ال مور [7] یکی از برجسته‌ترین دانشمندان جهان در زمینه آناتومی و جنین‌شناسی و نویسنده کتابی با عنوان «انسان در حال رشد» است که به هشت زبان ترجمه شده است. این کتاب یک اثر مرجع علمی است و توسط کمیته‎ای ویژه در آمریکا به عنوان بهترین کتاب انتخاب شد. او استاد بازنشسته آناتومی و زیست‎شناسی سلولی در دانشگاه تورنتو، کانادا است. در آنجا دانشیار علوم پایه دانشکده پزشکی و به مدت 8 سال رئیس گروه تشریح بود. او در سال 1984 ممتازترین جایزه ارائه‌شده در زمینه آناتومی در کانادا را دریافت کرد، جایزه JCB Grant Award از انجمن آناتومیست های کانادا. او بسیاری از انجمن‌های بین‌المللی مانند انجمن آناتومیست‌های کانادا و آمریکا و شورای اتحادیه علوم زیستی را مدیریت کرده است.

پروفسور مور در سال 1981، در خلال هفتمین کنفرانس پزشکی در دمام عربستان سعودی گفت:

«بسیار خرسندم که توانستم به روشن شدن اظهارات قرآن در مورد رشد انسانی کمک کنم. برای من روشن است که این سخنان باید از طرف خدا به محمد صلی‌اللیه‌علیه‌وآله القاء شده باشد زیرا تقریبا تمام این دانش تا قرن‎ها بعد کشف نشد. این به من ثابت می کند که محمد پیامبر خدا بوده است. [8]

از پروفسور مور این سوال پرسیده شد که آیا این بدان معناست که شما معتقدید قرآن کلام خداست؟

او پاسخ داد: من در پذیرش این امر مشکلی نمی‌بینم. [9]

پروفسور مور در یک کنفرانس گفت:

« .... از آنجایی که مرحله‎بندی جنین انسان به دلیل روند مداوم تغییر در طول تکامل پیچیده است یک سیستم طبقه‌بندی جدید با استفاده از اصطلاحات ذکر شده در قرآن و سنت (آنچه محمد صلی الله علیه و آله فرمود، انجام داد یا تایید کرد) پیشنهاد می‌شود که ساده، جامع و منطبق بر دانش جنین‌شناسی کنونی است.

مطالعات فشرده در قرآن و احادیث در چهار سال گذشته، سیستمی را برای طبقه‌بندی جنین‌های انسان نشان داده است که ثبت آن در قرن هفتم میلادی شگفت‌انگیز است! اگرچه ارسطو، بنیانگذار علم جنین شناسی، در قرن چهارم قبل از میلاد طی مطالعات خود بر روی تخم مرغ متوجه مراحلی از جنین جوجه شد اما او جزئیاتی دربارۀ این مراحل ارائه نکرد.

نتیجه‌گیری

تا قرن بیستم، داده‌های محدودی در مورد مرحله‎بندی و طبقه‎بندی جنین انسان وجود داشت بنابراین توصیفات جنین انسان در قرآن نمی‎تواند بر اساس دانش علمی قرن هفتم باشد. تنها نتیجه معقول این است: این اوصاف از جانب خداوند بر محمد نازل شده است. او نمی‎توانست چنین جزئیاتی را بداند زیرا او مردی بی سواد و بدون هیچ آموزش علمی بود.»[10]

پی‌نوشت‌ها:



[1] The Developing Human, Moore and Persaud, 5th ed., p. 8.

[2] Human Development as Described in the Quran and Sunnah, Moore and others, p. 36.

[3] Human Development as Described in the Quran and Sunnah, Moore and others, pp. 37-38.

[4] The Developing Human, Moore and Persaud, 5th ed., p. 65.

[5] The Developing Human, Moore and Persaud, 5th ed., p. 8.

[6] The Developing Human, Moore and Persaud, 5th ed., p. 9.

[7] Note: The occupations of all the scientists mentioned in this web site were last updated in 1997.

[8] The reference for this saying is This is the Truth (videotape). For a copy of this videotape, please visit www.islam-guide.com/truth.htm

[9] This is the Truth (videotape).

[10] This is the Truth (videotape). For a copy, see footnote no. 9.