تعویض کامل مفصل زانویک عمل جراحی است که در آن مفصل آسیب دیده زانو با مواد مصنوعی جایگزین می‌شود. زانو یک مفصل لولایی است که امکان حرکت از نقطه اتصال بین ران و ساق پا را فراهم می‌سازد. استخوان ران (فیمور) در مفصل زانو به استخوان بزرگ ساق پا (تیبیا) متصل می‌شود. در خلال انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو، انتهای استخوان فیمور برداشته شده و با یک پوسته فلزی جایگزین می‌شود. انتهای استخوان ساق پا (تیبیا) نیز برداشته شده و با یک قطعه پلاستیکی استوانه‌ای که سر فلزی دارد جایگزین می‌شود. بسته به وضعیت کشکک زانو به عنوان بخشی از مفصل زانو، یک برجستگی نیز ممکن است به زیر سطح کشکک زانو اضافه شود. اجزای مصنوعی زانو، پروتز نیز نامیده می‌شوند. رباط صلیبی خلفی بافتی است که به طور طبیعی طرفین زانو را ثابت نگه داشته تا ساق پا نتواند به سمت عقب در ارتباط با استخوان ران بلغزد. در عمل جراحی تعویض کامل مفصل زانو، این رباط حفظ شده، برداشته می‌شود یا با یک قطعه از جنس پلی اتیلن جایگزین می‌شود. هر یک از این طرح‌های متفاوت تعویض کامل زانو مزایا و خطرات احتمالی خاص خود را دارد.

آناتومی مفصل زانو

در یک زانوی سالم، این ساختارها با هم کار کرده تا زانو بتواند عملکرد و حرکتی روان و طبیعی داشته باشد. زانو بزرگ‌ترین مفصل بدن است و برای انجام امور روزمره به زانوهای سالم نیاز داریم. زانو از انتهای پایین استخوان ران (فیمور)، استخوان بالای ساق پا (تیبیا) و کشکک زانو (پاتلا) تشکیل شده است. محل اتصال انتهای این سه استخوان با غضروف که یک ماده روان کننده است که از استخوان‌ها محافظت کرده و به حرکت روان و راحت آنها کمک می‌کند پوشیده شده است. مینیسک بین فیمور و تیبیا قرار گرفته است. این گوه C شکل مانند یک ضربه‌گیر در مفصل عمل می‌کند. رباط‌های بزرگ هم فیمور و تیبیا را به هم نگه داشته و باعث ثبات و پایداری زانو می‌شوند. عضلات بلند ران به زانو قدرت می‌دهند. همه سطوح باقیمانده در زانو به وسیله یک پوشش نازک به نام غشای سنوویال پوشانده شده است. این غشا حاوی ماده‌ای است که باعث روان کاری غضروف و کاهش اصطکاک در یک زانوی شالم می‌شود. به طور طبیعی، همه این اجزا هماهنگ با هم کار می‌کنند اما بیماری یا آسیب‌دیدگی ممکن است این هماهنگی را از بین برده و باعث بروز درد، ضعف عضلانی و افزایش اصطکاک شود.

چرا دچار درد مزمن زانو می‌شویم؟

شایع‌ترین دلیل درد و بی‌ثباتی مزمن زانو ابتلا بهآرتروزاست. با این که انواع مختلفی آرتروز وجود دارد اما بیشتر دردهای زانو به دلیل آسیب‌دیدگی ناشی از سه نوع آرتروز ایجاد می‌شوند: استئوآرتریت، روماتیسم مفصلی و آرتروز پس از آسیب‌دیدگی.

• استئو آرتریت:این یک بیماری مرتبط با افزایش سن است. معمولاً افراد در سنین 50 سالگی یا پس از آن دچار این عارضه می‌شوند اما ممکن است افراد جوان‌تر نیز به این مشکل مبتلا شوند. غضروف بین استخوان‌های زانو نرم شده و از بین می‌رود. استخوان‌ها به هم ساییده شده و باعث درد و خشک‌شدگی زانو می‌شود.
• روماتیسم مفصلی:این یک بیماری است که در آن غشای سینوویال که اطراف مفصل است دچار التهاب شده و ضخیم می‌شد. این بیماری التهابی مزمن باعث آسیب‌دیدگی غضروف شده و در نهایت غضروف از بین رفته و درد و خشک‌شدگی در زانو ایجاد می‌شود. روماتیسم مفصلی شایع‌ترین نوع از گروهی از بیماری‌ها به نام “آرتروز التهابی” است.
• آرتروز پس از آسیب‌دیدگی:این عارضه پس از آسیب‌دیدگی‌های جدی زانو اتفاق می‌افتد. شکستگی استخوان‌های اطراف زانو یاپارگی رباط‌های زانوممکن است باعث از بین رفتن تدریجی غضروف زانو و دردناک شدن آن شده و عملکرد زانو را محدود کنند.

تعویض کل مفصل زانو

اگر زانوی شما به دلیل ابتلا به آرتروز یا آسیب‌دیدگی به شدت آسیب دیده است ممکن است نتوانید فعالیت‌های ساده روزانه مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها را نیز انجام دهید. ممکن است شما حتی در هنگامی که نشسته‌اید یا دراز کشیده‌اید نیز درد داشته باشید. اگر روش‌های درمانی غیر جراحی مانند دارودرمانی و استفاده از وسایل کمکی برای راه رفتن نیز مفید واقع نشوند، ممکن است انجام عمل جراحی تعویض کامل مفصل زانو مورد توجه قرار گیرد. عمل جراحی تعویض مفصل زانو یک عمل جراحی مطمئن و مؤثر در تسکین درد، تصحیح دفورمی های پا و کمک به بازگشت به فعالیت‌های روزمره است. تعویض کامل مفصل زانو یکی از موفقیت‌آمیزترین عمل‌ها در پزشکی است.

مراحل آرتروپلاستی یا تعویض مفصل زانو

عبارت دقیق‌تر برای توصیف تعویض کامل مفصل زانو (که به آن آرتروپلاستی نیز گفته می‌شود)، بازسازی سطحی زانو باشد زیرا فقط سطح استخوان‌ها تعویض می‌شوند. عمل جراحی تعویض مفصل زانو، 4 مرحله اصلی دارد:

• آماده‌سازی استخوان:سطوح آسیب دیده غضروف در انتهای استخوان ران و ساق پا و مقدار کمی از استخوان‌های زیرین آنها برداشته می‌شود.
• قرار دادن ایمپلنت‌های فلزی:غضروف و استخوان برداشته شده با اجزای فلزی جایگزین می‌شوند تا سطح مفصل بازسازی شود. این قسمت‌های فلزی ممکن است به استخوان پرس شده یا سمنت شوند.
• بازسازی کشکک زانو:سطح زیر کشکک زانو (پاتلا) برش داده شده و با یک برجستگی پلاستیکی جایگزین می‌شود. برخی جراحان کشکک زانو را بازسازی نمی‌کنند که به مورد آن بستگی دارد.
• قرار دادن یک جدا کننده:یک جدا کننده پلاستیکی با درجه پزشکی بین اجزای فلزی قرار داده می‌شود تا به روان لغزیدن این اجزا روی هم کمک کند.

چه موقع انجام این عمل جراحی توصیه می‌شود؟

پزشک ممکن است به دلایل متعددی انجام عمل جراحی تعویض کامل مفصل زانو را به شما پیشنهاد کند. افرادی که می‌توانند از مزایای تعویض مفصل زانو بهره‌مند شوند معمولاً شرایط زیر را دارند:

• درد یا خشک‌شدگی شدید زانو باعث ایجاد محدودیت در انجام امور روزمره آنها مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله و نشستن و برخاستن از روی صندلی می‌شود. ممکن است چند قدم راه رفتن باعث درد شدید شده و شما نیاز به استفاده از عصا یا واکر پیدا کنید.
• درد متوسط تا شدید زانو در هنگام خوابیدن در هنگام روز یا شب
• التهاب و تورم مزمن زانو که با استراحت کردن یا مصرف دارو بهبود نمی‌یابد
• بدشکل شدن و دفورمی زان – پرانتزی شدن یا ضربدری شدن زانو
• موفقیت‌آمیز نبودن روش‌های درمانی دیگر مانند مصرف داروهای ضدالتهابی،تزریق کورتیزون ها، تزریق روان کننده‌ها، درمان‌های فیزیکی یا عمل‌های جراحی انجام شده

چه کسانی شرایط قرار گرفتن تحت عمل جراحی تعویض مفصل زانو را دارند؟

سن مشخص یا محدودیت وزنی دقیقی برای انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو وجود ندارد. توصیه برای انجام این عمل جراحی بر اساس درد و ناتوانی بیمار انجم می‌شود و نه بر اساس سن وی. سن بیشتر بیمارانی که تحت عمل جراحی تعویض مفصل زانو قرار می‌گیرند بین 50 تا 80 سال است اما جراحان ارتوپدی وضعیت هر بیمار را به صورت مستقل مورد ارزیابی قرار می‌دهند. تعویض کامل مفصل زانو در همه سنین با موفقت انجام می‌شود از نوجوانان مبتلا به آرتروز جوانی گرفته تا بیماران سالخورده که به آرتروز دیژنراتیو مبتلا هستند.

فرایند انجام جراحی تعویض مفصل زانو

به احتمال زیاد شما در روز انجام عمل جراحی در بیمارستان پذیرش می‌شوید. خود عمل حدود 1 تا 2 ساعت طول می‌کشد. جراح ارتوپد غضروف و استخوان آسیب دیده را برداشته و سپس ایمپلنت‌های پلاستیکی و فلزی جدید را برای بازیابی ترازی و عملکرد زانو در محل مورد نظر قرار می‌دهد. انواع مختلف ایمپلنت‌های زانو بر اساس نیازهای هر بیمار تعیین می‌شوند. پس از انجام عمل جراحی، شما به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود و تا زمان رفع اثر بیهوشی به مدت چند ساعت در این اتاق تحت نظر خواهید بود. پس از بیدار شدن، شما به بخش منتقل می‌شوید. به احتمال زیاد شما چند روز در بیمارستان بستری خواهید شد.

مدیریت درد

پس از انجام عمل جرحی، شما کمی احساس درد خواهید داشت. این طبیعی بوده و بخشی از فرایند بهبودی است. پزشک و پرستاران اقدامات لازم برای کاهش درد را انجام داده که به شما در ریکاوری بعد از عمل جراحی کمک می‌کند. پس از انجام عمل جراحی معمولاً دارهای مسکن با اثر کوتاه مدت برای شما تجویز می‌شود. انواع مختلف داروها مانند مخدرها، داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی و بیحسی موضعی ممکن است در این مواقع مورد استفاده قرار گیرند. پزشک ممکن است از ترکیبی از این داروها برای کاهش درد استفاده کند و البته از مخدرها کمتر استفاده می‌شود. جراح ارتوپد ممکن است یک یا چند اقدام برای جلوگیری از لخته شدن خون و کاهش تورم پا نیز انجام دهد. این اقدامات شامل استفاده از شلنگ‌های مخصوص، پوشش‌های قابل باد شدن مخصوص پا (بوت های فشرده‌ساز) و رقیق‌کننده‌های خون می‌شود. حرکات پا و مچ پا بلافاصله پس از انجام عمل جراحی نیز ممکن است باعث افزایش جریان خون در عضلات پا و کمک به جلوگیری از تورم و لخته شدن خون در پاها شود.

فیزیوتراپی بعد از جراحی

بیشتر بیماران یک روز پس از انجام عمل جراحی شروع به انجام حرکات ورزشی می‌کنند. در برخی موارد، بیماران زانوی خود را یک روز پس از انجام عمل جراحی حرکت می‌دهند. متخصص فیزیوتراپی ورزش‌های تقویتی برای پا و بازیابی حرکات زانو را به شما آموزش می‌دهد تا بتوانید هر چه سریع‌تر پس از انجام عمل جراحی راه بروید و فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهید. برای بازیابی حرکتی در زانو و پا ممکن است جراح از ابزارهای حمایتی که به آرامی زانو را در هنگامی که در رختخواب هستید حرکت می‌دهد استفاده کند. به این ابزار، دستگاه حرکت فعال مستمر گفته می‌شود. برخی جراحان برای این باورند که حرکت فعال مستمر با بالا نگه داشتن پا و بهبود گردش جریان خون و در نتیجه حرکت عضلات پا به کاهش تورم پاها کمک می‌کند.

جلوگیری از التهاب ریه

این عادی است که بیماران در یک دوره زمانی پس از انجام عمل جراحی دچار تنفس سطحی شوند. این معمولاً به دلیل اثر بیهوشی، مصرف داروهای مسکن و بستری بودن به مدتی طولانی اتفاق می‌افتد. این تنفس سطحی می‌تواند منجر به تخریبت جزئی ریه‌ها (که اصطلاحاً به آن اتلکتاس نیز گفته می‌شود) شده که بیماران را مستعد ابتلا به پنومونیا می‌کند. برای کمک به پیشگیری از بروز این عارضه باید به طور مکرر نفس عمیق بکشید. پرستار ممکن است برای شما از یک دستگاه تنفسی ساده به نام اسپیرومتر استفاده کند تا بتوانید نفس عمیق بکشید.

مراقبت‌های پس از جراحی تعویض مفصل زانو در خانه

موفقیت‌آمیز بودن عمل جراحی به میزان زیادی به چگونگی رعایت دستورالعمل‌های پس از عمل که جراح به شما داده است تا در چند هفته اول پس از انجام عمل جراحی در منزل انجام دهید بستگی دارد.

• مراقبت از زخم‌ها:ممکن است زخم‌های شما بخیه شده یا از گیره برای بستن آنها استفاده شود. همچنین ممکن است زیر پوست جلوی زانوی شما نیز بخیه شود. بخیه‌ها یا گیره‌ها چند هفته پس از انجام عمل جراحی برداشته می‌شوند. نیازی به برداشتن و کشیدن بخیه زیر پوست نیست. از قرار دادن زخم‌ها داخل آب تا زمانی که به طور کامل آنها را عایق نکرده‌اید خودداری کنید. برای جلوگیری از تحریک ناشی از لباس از جوراب‌های مخصوص؛ ممکن است پانسمان شما ادامه داشته باشد.
• رژیم غذایی:برخی افراد ممکن است اشتهای خود را از دست بدهند که تا چند هفته پس از انجام عمل جراحی عادی است. باید از یک رزیم غذایی متعادل غالباً همراه با مکمل‌های آهن برای کمک به بهبودی زخم‌ها و بازیابی قدرت عضلانی پیروی کنید.
• فعالیت:ورزش کردن یکی از قسمت‌های درمانی مهم است که باید در منزل انجام شود به خصوص در چند هفته اول پس از انجام عمل جراحی. شما می‌توانید 3 تا 6 هفته پس از انجام عمل جراحی به طور عادی به فعالیت‌های روزمره خود بپردازید. کمی درد در هنگام فعالیت کردن و در هنگام شب ممکن است به مدت چند هفته پس از انجام عمل جراحی وجود داشته باشد که عادی است.

برنامه فعالیت روزانه پس از جراحی

فعالیت روزانه شما باید شامل موارد زیر باشد:

• برنامه پله‌پله پیاده‌روی برای افزایش تدریجی توانایی‌های حرکتی، در ابتدا در منزل و سپس بیرون از خانه
• ادامه انجام بقیه فعالیت‌های روزمره مانند نشستن، برخاستن و بالا رفتن از پله‌ها
• انجام برخی از ورزش‌ها چندین مرتبه در روز برای بازیابی حرکتی و تقویت زانو. احتمالاً شما قادر به انجام این حرکات بدون نیاز به کمک هستید اما ممکن است تا چند هفته پس از انجام عمل جراحی، متخصص فیزیوتراپی به شما در منزل یا در مرکز فیزیوتراپی کمک کند.
• احتمالاً شما زمانی که بتوانید زانوهای خود را به اندازه کافی خم کنید و وارد اتومبیل شوید و به راحتی در آن بنشینید و در زمانی که عضلات شما بتوانند کنترل کافی به موقع برای ترمز کردن یا گاز دادن داشته باشند می‌توانید رانندگی کنید. بیشتر افراد حدود 4 تا 6 هفته پس از انجام عمل جراحی می‌توانند رانندگی کنند.

تمرینات پس از انجام عمل جراحی

تمرینات زیر به افزایش جریان خون در پا و ساق پا کمک می‌کند که برای جلوگیری از لخته شدن خون بسیار مهم است. همچنین این تمرینات به تقویت عضلات و بهبود عملکرد حرکتی زانو نیز کمک می‌کند. بلافاصله پس از این که توانستید، این حرکات ورزشی را انجام دهید. شما می‌توانید بلافاصله پس از انجام عمل و از اتاق ریکاوری شروع کنید. ممکن است در ابتدا کمی احساس ناراحتی داشته باشید اما این حرکات ورزشی به تسریع روند بهبودی و کاهش دردهای پس از انجام عمل جراحی کمک می‌کنند.

تمرینات مربوط به عضلات چهار سر ران

عضلات ران را منقبض کنید. سعی کنید که زانو را صاف نگه دارید. این حالت را 5 تا 10 ثانیه حفظ کرده و حدود 10 مرتبه در یک بازه زمانی 2 دقیقه‌ای تکرار کنید، یک دقیقه استراحت کرده و سپس حرکت را تکرار کنید. این تمرین را تا زمانی که احساس خستگی نکرده‌اید ادامه دهید.

بلند کردن مستقیم پا

در حالی که در رختخواب دراز کشیده‌اید و زانوی خود را به طور کامل صاف نگه داشته‌اید، عضلات ران خود را منقبض کنید؛ همان طور که در تمرین فوق برای عضلات چهار سر ران انجام دادید. پای خود را چند اینچ بلند کنید. این حالت را 5 تا 10 ثانیه حفظ کنید. به آرامی پا را پایین بیاورید. این حرکت را تا زمانی که در ران خود احساس خستگی نکرده‌اید ادامه دهید. همچنین شما می‌توانید در حالی که نشسته‌اید، پاهای خود را بلند کنید. عضلات ران خود را منقبض کرده و زانو را بدون این که پای خود را بگیرید کاملاً صاف نگه دارید؛ مانند حرکت قبلی این تمرین را تکرار کنید. آیت تمرینات را به صورت دوره‌ای ادامه دهید تا قدرت ران شما بازگردد.

پمپ مچ پا

پاهای خود را به صورت ریتمیک به سمت بالا و پایین حرکت دهید و در این حالت عضلات ساق پای خود را منقبض کنید. این تمرین را به مدت 2 تا 3 دقیقه، 2 تا 3 مرتبه در هر ساعت در اتاق ریکاوری انجام دهید. این حرکت را تا زمان بهبودی کامل و برطرف شدن تورم مچ پا و ساق پای خود ادامه دهید.

تمرینات صاف کردن زانو

یک حوله کوچک تا شده را زیر پاشنه پای خود قرار دهید تا پاشنه پای شما به رختخواب نرسد. ران‌های خود را منقبض کنید. سعی کنید زانو را به طور کامل صاف نگه دارید تا پشت پاشنه شما به رختخواب برسد. زانوی خود را 5 تا 10 ثانیه صاف نگه دارید. این تمرین را تا زمانی که احساس خستگی نکرده‌اید ادامه دهید.

خم کردن زانو با حمایت رختخواب

پای خود را به سمت باسن حرکت دهید، زانوی خود را خم کرده و پاشنه پای خود را روی رختخواب قرار دهید. زانوی خود را در بیشترین حالت خم به مدت 5 تا 10 ثانیه حفظ کنید و سپس آن را صاف کنید. این حرکت را چندین مرتبه تکرار کرده تا ساق پاهای شما خسته شود یا تا زمانی که بتوانید زانوی خود را به طور کامل خم کنید.

خم کردن زانو در حالت نشسته

در حالی که روی تخت یا روی صندلی نشسته‌اید با کمک ران، پای خود را برای حمایت پشت پاشنه پای عمل شده قرار دهید. به آرامی زانوی خود را تا آنجا که می‌توانید خم کنید. این حالت خمش را در زانو به مدت 5 تا 10 ثانیه حفظ کنید. این حرکت را چندین مرتبه انجام دهید تا یا در ساق پای خود احساس خستگی کرده یا بتوانید زانوی خود را به طور کامل خم کنید.

خم کردن زانو در حالت نشسته بدون کمک

در حالی که روی تخت یا روی صندلی نشسته‌اید زانوی خود را تا آنجا که می‌توانید خم کنید تا پای شما به زمین برسد. در حالی که کف پای شما روی زمین قرار گرفته است، بالاتنه خود را به سمت صندلی خم کنید تا زانوی شما بیشتر خم شود. این خالت را به مدت 5 تا 10 ثانیه حفظ کنید. زانوی خود را به طور کامل صاف کنید. این حرکت را چندین مرتبه تکرار کنید تا ساق پای شما خسته شود یا بتوانید زانوی خود را به طور کامل خم کنید.

“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”