آموزش در حال بلعیدن سهم پرورش تسنیم

به گزارش گروه رسانه‌هایخبرگزاری تسنیم،بخش قابل ملاحظه‌ای از این مهم، یعنی ایجاد اعتماد و یافتن زبانی قابل درک برای ارتباط مؤثر با این نسل بر عهده نهاد آموزش و پرورش و به‌ویژه مربیان تربیتی است.اما آیا مربیان پرورشی مدارس تا امروز در آموختن این زبان موفق بوده‌ و توانسته‌اند نقش خود را در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی در مدارس به‌خوبی ایفا کنند؟

وظایف مربیان امور تربیتی
سمیه سادات ابراهیمی، مدیرکل پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به قدس می‌گوید: مربیان امور تربیتی راهبران موضوع تربیت در ساحت‌های شش‌گانه سند تحول بنیادین با کمک ارکان مدرسه و ایفای نقش تربیتی آموزگاران و دبیران با بهره‌گیری از توان تخصصی و علمی مشاوران مدرسه و ائمه جماعات در مدارس هستند.

وی با اشاره به اینکه بخشی از وظایف مربیان امور تربیتی در قالب شرح وظایف و ابلاغ دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها صورت اجرایی به خود می‌گیرد که معمولاً از آن‌ها به عنوان فعالیت‌های پرورشی یاد می‌شود، ادامه می‌دهد: هدف اصلی این دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها که مربیان تربیتی ناگزیر به اجرای آن‌ها و پاسخ‌گویی در قبال آن‌ها هستند، پرورش همه قابلیت‌ها، توانمندی‌ها و استعدادهای بالقوه و یا پرورش استعدادهای شناخته‌شده دانش‌آموزان است و در عین حال آموزه‌ها و آموخته‌های تربیتی و پرورشی فراوانی مانند شرکت در تشکل‌ها، فعالیت‌های گروهی و... را نیز دربرمی‌گیرد.

ابراهیمی با بیان اینکه بخشی از فعالیت‌های مربیان به موضوع تربیت اختصاص دارد که هم مفهوم عام تربیت و هم نوع خاص آن را که ویژه هر دوره تحصیلی است پوشش می‌دهد، می‌افزاید: ایفای این نقش خطیر در وهله نخست به میزان توانمندی، آگاهی، تعهد و تخصص و در وهله دوم به برنامه‌هایی برمی‌گردد که دست‌اندرکاران، سیاست‌گذاری کرده و در راستای آن‌، مربیان را توانمند و آن‌ها را پاسخگو می‌کنند.

مدیرکل پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه میزان و حجم فعالیت‌های پرورشی در مدارس به اندازه‌ای است که امکان شناخت فردی از تک‌تک دانش‌آموزان را برای مربیان مهیا نمی‌کند، اظهار می‌کند: البته در کنار مربیان، مشاوران قرار دارند که شکل صحیح ارتباطی آن است که مسیر مشاوره از موضوع تربیت بگذرد.

وی شناخت و کاهش آسیب‌های اجتماعی را موضوعی خطیر می‌داند و می‌گوید: تحقق این هدف اگرچه به همه ارکان مدرسه بازمی‌گردد اما در این میان در وهله نخست، مشاوران و سپس مربیان وظیفه جدی دارند.

شناسایی دانش‌آموزان آسیب‌پذیر یک موضوع تخصصی است و در مدارسی که حتی مشاور ندارند، مربیان با آموزش می‌توانند این کار را انجام دهند و در صورت نیاز، اقدام به ارجاع آن‌ها کنند. اما از این مهم‌تر تأثیر مربی بر دانش‌آموز و ایفای نقش الگویی است، مانند آنچه در اوایل انقلاب و هشت سال دفاع مقدس اتفاق افتاد، یعنی یک رابطه قلبی و عاطفی تأثیرگذار که دلبستگی به رشد و تاب‌آوری در برابر مشکلات را افزایش دهد.

ابراهیمی با تأکید بر اینکه نقش مربیان در شناخت و کاهش آسیب‌های اجتماعی بی‌بدیل است، تصریح می‌کند: مربیان تربیتی اگر درزمینه آسیب‌های اجتماعی آگاه شوند، می‌توانند با روش‌های نوآورانه و خیلی استادانه آن‌ها را به دانش‌آموزان بشناسانند و به این شکل بسیاری از آن‌ها را از فرو رفتن در ورطه آسیب‌های اجتماعی مثل اعتیاد نجات دهند.

وی درباره رویکرد تربیتی وزارت آموزش و پرورش هم می‌گوید: تربیت، اساسی‌ترین نکته است و اگر می‌خواهیم حوزه آسیب‌های اجتماعی را کنترل کنیم، باید به تربیت دانش‌آموزان بپردازیم. بنابراین نگاه ما این است که تربیت باید از خودمان و نظام تعلیم و تربیت آغاز شود و در این راستا نیز گذاشتن انرژی‌، برنامه‌ریزی و طراحی برای توانمندسازی نیروی انسانی نخستین اولویت ما در اداره کل امور تربیتی است، چرا که اگر تربیت از خودمان آغاز نشود، در دیگر فرزندان این سرزمین هم جاری و ساری نخواهد شد.

تربیت دینی در اسناد بالادستی
سینا عصاره‌نژاد دزفولی، مدیر گروه دین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم در پاسخ به قدس می‌گوید: اگرچه در اسناد بالادستی آموزش و پرورش برای مربیان تربیتی یک‌سری وظایف در مدرسه مشخص شده، ولی در این زمینه سند رسمی که مختص مربیان پرورشی و وظایف آن‌ها باشد، نداریم. درواقع در اینجا مقوله کلان‌تری با عنوان تربیت دینی داریم که مربیان تربیتی یا پرورشی بخشی از آن محسوب می‌شوند.

وی بیان می‌کند: پس از پیروزی انقلاب اسلامی اگرچه در اسناد بالادستی کشور چه اسنادی که به‌طور مشخص مربوط به آموزش و پرورش بوده و چه آن‌هایی که از اسناد میانی تلقی می‌شوند، مثل قوانین برنامه پنج ساله توسعه کشور، همواره بر تربیت دینی در نظام آموزش و پرورش کشور تأکید شده اما چون رضایت چندانی از اقدامات انجام شده وجود نداشت، در نتیجه در سال1390 سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با محوریت تربیت دینی از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین و تصویب شد که در آن، اجزا و بخش‌های مختلف تربیتی پیش‌بینی شده که یکی از آن‌ها مربوط به مربیان و معلمان پرورشی می‌شود. درواقع در مبانی نظری سند تحول بنیادین 6ساحت تربیتی بیان شده که شامل ساحت‌های «تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی»، «تربیت زیستی و بدنی»، «اجتماعی و سیاسی»، «اقتصادی و حرفه‌ای»، «علمی و فناوری» و ساحت «زیبایی‌شناختی و هنری» است که بخشی از این ساحت‌ها مربوط به تربیت دینی می‌شود که مربیان پرورشی به همراه مدیران مدارس، راهبران یا عوامل اجرایی آن‌ها در کف مدرسه هستند.

عصاره‌نژاد دزفولی سپس به بحث عملکرد مربیان پرورشی می‌پردازد و می‌گوید: در حال حاضر نمی‌توانیم یک ارزیابی علمی از عملکرد مربیان پرورشی داشته باشیم. یعنی نمی‌توانیم بگوییم تربیت دینی در ساحت‌های یاد شده در عمل کاملاً اتفاق می‌افتد یا نه، اما در یک آسیب‌شناسی کلان می‌توان گفت با سطح مطلوب فاصله بسیار زیادی داریم، به‌طوری که اگر اتفاقات مثبتی در سطح میدان افتاده باشد، این اتفاقات بیش از آنکه محصول سیاست‌های کلان باشد محصول خلاقیت‌های فردی کادر مدیریت مدرسه است. درواقع سند تحول بنیادین آموزش و پرورش هنوز آن‌گونه که لازم است به عرصه اجرا نرسیده؛ در حالی که قرارگاه «راهبری اجرایی‌سازی سند تحول» در دولت سیزدهم به منظور اجرای سند یاد شده راه‌اندازی شده بود.

مدیر گروه دین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با اشاره به نبود یک سیستم پیمایش دقیق که به صورت دوره‌ای تحولات در حوزه تربیتی را به ما نشان دهد، اظهار می‌کند: یکی از مهم‌ترین مشکلات این است که شاخصی برای سنجش آسیب‌های اجتماعی در مدارس که خود محصول یک مجموعه فرایندی است، نداریم، یعنی سنجش‌ها براساس حدس و گمان است. البته شاید یک خرده آمارهای خام داشته باشیم ولی نظام سنجش در این حوزه نداریم. درواقع دستگاه‌های رسمی که کارشان سیاست‌گذاری است سیستمی برای سنجش اثر اجرای سیاست‌های تربیتی ندارند. ضمن اینکه پژوهش‌های شخصی هم که در این حوزه انجام شده نه تنها به‌شدت کم است، بلکه به صورت دوره‌ای نبوده و به همین خاطر نمی‌توانیم یک سیر تحولات را در اینجا ببینیم.

وی کیفیت و کمیت نامناسب نیروی انسانی مدارس، کمبود زیرساخت‌ها و فضاهای فرهنگی و پرورشی، توزیع ناعادلانه امکانات و تجهیزات آموزشی در کشور، کمبود زمان مناسب برای فعالیت‌های تربیتی و فرهنگی، ناکارآمدی برنامه فراگیر پرورشی و فرهنگی مدارس، ناهماهنگی میان خانواده، جامعه و مدرسه در امور تربیتی و غلبه رویکرد آموزش‌محوری بر پرورش‌محوری را تنها بخشی از عوامل مهم تحقق نیافتن اهداف تربیتی نظام آموزش و پرورش در موضوع تربیتی براساس اسناد بالادستی ازجمله سند تحول بنیادین آموزش و پرورش می‌داند و می‌گوید: مثلاً مدارس از نظر زیرساخت‌ها، فضاهای پرورشی و تجهیزات به‌شدت دچار کمبود هستند. این درحالی است که در آیین‌نامه اجرایی مدارس، قوانین و همچنین در سند تحول بنیادین آمده مدارس می‌توانند از ظرفیت فضاهای فرهنگی و هنری دیگر نهادها مثل مساجد و حوزه‌های علمیه استفاده کنند، اما اقتضائات یا سازوکارهای لازم برای اینکه مدیران مدارس در عمل از این ظرفیت‌ها بهره ببرند، دیده نشده است. مثلاً اگر خدای ناکرده در مسیر انتقال دانش‌آموزان از مدرسه به مسجد به هر دلیلی اتفاق ناگواری برای یک دانش‌آموز بیفتد، در چنین شرایطی قانون کاملاً علیه مدیریت مدرسه است و مدیر نمی‌تواند هیچ دفاعی از خود کند؛ درواقع قانون در اینجا اختیارات مدیران مدارس را به‌شدت محدود کرده است.عصاره‌نژاد دزفولی با اشاره به اینکه در عرصه تعلیم و تربیت دینی به‌شدت در سطح سیاست‌های کلان گیر کرده‌ایم، عنوان می‌کند: درواقع نتوانستیم سیاست‌های کلان در این عرصه را تبدیل به آیین‌نامه‌های اجرایی و برنامه‌های خرد عملیاتی کنیم. تا دلتان بخواهد قوانین و سیاست‌های کلان در این زمینه داریم اما سازوکارهای لازم برای اجرایی کردن آن‌ها چندان پیش‌بینی نشده است. به عبارت دیگر ما در فضای تعلیم و تربیت با سیاست‌های کلی و مبهم مواجه هستیم که چندان قابلیت اجرایی ندارند.

وی در همین زمینه می‌افزاید: ما در سیاست‌گذاری در موضوع تربیتی موفق نشدیم، چون نتوانستیم یک روند حداقلی و ثابت کار را برای همه استان‌ها رقم بزنیم و اگر در جایی یا مدرسه‌ای اتفاق مثبتی افتاده، نتیجه مدیریت مدرسه بوده است.

وقتی کنکور مهم‌تر است
عصاره‌نژاد دزفولی سپس به بحث مشکلات معلمان پرورشی در اجرای برنامه‌های موردنظر می‌پردازد و می‌گوید: معلمان پرورشی با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند. اگر معلم پرورشی بخواهد کنش‌گری داشته باشد قطعاً با موانعی مواجه می‌شود. مثلاً موضوع پرورش در نظام تعلیم و تربیت ما تحت تأثیر وجود کلان روندهایی در کشور به محاق رفته و از اهمیت افتاده است. ضمن اینکه آموزش در کشور در حال بلعیدن سهم پرورش است که یک دلیل عمده آن به مهم شدن کنکور برمی‌گردد. یعنی پرورش کاملاً زیر بیرق آموزش نفس می‌کشد و به همین میزان، عوامل اجرایی پرورش در کشور به محاق می‌روند. دبیر پرورشی در مدارس ساعت کارش را به دبیر ریاضی یا فیزیک می‌دهد، چون احساس می‌کند با این کارش دانش‌آموز می‌تواند توانایی تست‌زنی‌اش را تقویت کند و شانس موفقیتش را در کنکور بالا ببرد.

وی در خاتمه درخصوص راهکارهای راهبردی برای بهبود وضعیت تربیتی در مدارس و کاهش آسیب‌هایی اجتماعی که دانش‌آموزان را تهدید می‌کند، بیان می‌کند: برای این منظور علاوه بر افزایش اختیارات مدیران و معاونان پرورشی مدارس در آیین‌نامه اجرایی مدارس، رصد مستمر وضعیت تربیتی دانش‌آموزان، افزایش زمان برنامه درسی پرورشی، ارتقای جایگاه مشورتی و نظارتی خانواده‌ها با امکان مداخله بیشتر در مدیریت مدرسه و بهره‌مندی مناسب‌تر از سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مجاور مدارس، باید شاخص‌های تربیتی در سند اهداف دوره‌های تحصیلی به‌گونه‌ای بازطراحی شوند که به جای رویکرد آموزش‌محور و تمرکز تک‌بعدی بر بُعد شناختی دانش‌آموزان، رویکرد «پرورش‌محور و جامع‌نگر» حاکم شود. بدان معنا که ضمن توجه نسبی به بُعد شناختی، توجه به مهارت‌های لازم در زندگی روزمره و الگوهای رفتاری دانش‌آموزان متناسب با نیازهای امروزی آن‌ها لحاظ شود.

منبع:قدس

انتهای پیام/