غزال زیاری:اگر اطلاعات چندانی درباره جنگنده تام‌کت F۱۴ ندارید، این مقاله مخصوص شماست تا با هم به بررسی تاریخچه، ویژگی‌ها و قابلیت‌های این جنگنده باارزش که فقط در اختیار ایران و آمریکا بوده و یکی از قوی‌ترین جنگنده‌های تاریخ به شمار می‌رود آشنا شوید.

تام‌کت F۱۴، یک جنگنده مافوق صوت و دوموتوره با دو سرنشین ساخت شرکت نورتروپ گرومن است. برترین ویژگی آن، طراحی ایرودینامیک، سرعت بالا و موشک دوربرد فینیکس آن است و این هواپیما، به خاطر قابلیت‌هایش، به‌عنوان تاپ‌گان یا سلاح برتر شناخته می‌شد.

تاریخچه ساخت

طرح ساخت این هواپیما زمانی مطرح شد که برنامه تولید F۱۱۱B به خاطر مشکلاتی با شکست روبرو شده بود و از همین رو، به فکر طراحی و ساخت جنگنده جدیدی افتادند که توانایی محافظت از ناوگان جنگی در برابر موشک‌های ضدکشتی شلیک شده توسط بمب‌افکن‌ها و زیردریایی‌های شوروی را داشته باشد و رادار قدرتمندتری نسبت به اف ۴ داشته باشد و از موشک های دوربردتری بهره ببرد. این جنگنده جدید تام کت F۱۴ نام گرفت.این جنگنده اولین پروازش را در سال ۱۹۷۰ انجام داد و از سال ۱۹۷۴ در نیروی دریایی آمریکا به کار گرفته شد و پس از سه دهه خدمت، بازنشسته شد.

این هواپیما، به‌عنوان جنگنده برتر هوایی، هواپیمای رهگیر دفاعی و هواپیمای شناسایی تاکتیکی نیروی دریایی آمریکا مورد استفاده قرار می‌گرفت و پس از تجهیز به سامانه هدف‌گیری فروسرخ در شب و سیستم پرواز سطح پائین، حملات موشکی هوا به زمین را نیز با دقت بالایی انجام می‌داد

بی تردید می‌توان از تام کتF۱۴ به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و گران‌ترین جنگنده‌های تاریخ جهان نام برد و همین پیشرفته بودنش، باعث شد تا کنگره آمریکا محدودیت‌هایی را برای فروش آن به دیگر کشورها ایجاد کند و تنها ایران توانست هشتاد فروند از این جنگنده را خریداری کند.

تغییرات و به روزرسانی تام کت

کمپانی گرومن در ابتدا از موتورهای به کاررفته در هواپیمای F۱۱۱ برای هواپیماهای F۱۴ خود بهره برد ولی تدریجا به سراغ موتورهای جدیدتری رفت و نیروی دریایی آمریکا نیز موتورهای جدیدتری را سفارش داد.در دهه ۷۰ میلادی، سامانه اکتشافی تاکتیکی هوابرد (TARPS)برای تام کت F۱۴، در زیر بدنه هواپیما مورد استفاده قرار گرفت و این سامانه‌ها در دهه‌های بعدی بهسازی شدند و در سال ۱۹۹۶، این سامانه به دوربین‌های دیجیتالی نیز مجهز شد.

با گذر زمان، موشک‌های پیشرفته‌تری جایگزین موشک‌های ابتدایی این هواپیما شده و در دهه ۱۹۸۰، موشک‌های هوا به هوا با رادار فعال فینیکس، موشک هوا به هوای آشیانه‌یاب راداری نیمه فعال و ایم ۷ اسپارو به این هواپیما اضافه شد.

در زمان جنگ ایران و عراق، عباس بابایی پیشنهاد افزودن قابلیت تهاجم زمینی به این جنگنده را ارائه کرد که چند سال بعد اورهال سنگینی به نام خود او روی F۱۴ها نصب شد که باعث گردید تا بمب به تام‌کت‌ها اضافه شود.

ویژگی‌های ظاهری و قابلیت‌های تام‌کت F۱۴

جنگنده F۱۴ تام‌کت دماغه بزرگی دارد. این هواپیما دو سرنشینه است و از تعداد زیادی از سامانه‌های هوانوردی از جمله سامانه سیگنال الکترونیکی مقابله، سامانه اخطارگر رادار، سامانه دقیق ناوبری اینرسی و... بهره می‌برد. این هواپیما در عین حال سامانه‌ای به نام دیتالینک دارد که با بهره‌گیری از آن، با رادار هواپیمای آواکس لینک شده و اطلاعات این رادار را برروی صفحه اسکوپ ذخیره کرده و با دیتالینک F۱۴ از اطلاعات منطقه حتی مناطق پشت سر هواپیما نیز مطلع خواهد شد.

این هواپیما ECM و قسمت جستجوگر بزرگی دارد و در کنار آن چندین دستگاه ردگیری و تعقیب از جمله (PDSTT و JAT)نیز داراست.

طول این هواپیما حدود ۱۹.۱ متر است و دو سرنشینه است. وزن این جنگنده نزدیک ۲۰ هزار کیلوگرم است. حداکثر سرعت آن در ارتفاع بالا به ۲۴۸۵ کیلومتر برساعت می‌رسد و شعاع عملیاتی آن ۹۲۶ کیلومتر است.

بیشتر بخوانید:

• گیاه شگفت‌انگیز پروانه‌ها را فریب می‌دهد!/ عکس

• تجهیزات تا سرویس‌ها و سرعت اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به روایت شاهد عینی!

درعین حال جنگ افزارهای متعددی برروی آن نصب می شود؛ از انواع موشک‌ها ( موشک هوا به هوای ایم۱۲۰ آمرام، ایم ۹ سایدوایندر، ایم ۵۴ فینیکس) گرفته تا انواع بمب‌ها (بمب هدایت لیزری پیووی، بمب‌های سری ام کی ۸۰ هدایت ناپذیر و سی بی یو ۱۰۰) و توپها .

این هواپیما قادر است تا همزمان ۲۴ هدف هوایی را رهگیری کرده و به طور هم‌زمان به ۶ هدف درحالت ردگیری به هنگام جستجو تا ۱۰۰ کیلومتر موشک شلیک کند. دیش آنتن رادار در این جنگنده در دماغه هواپیما جاسازی شده و بیشتر سامانه‌های هوانوردی رادار در پشت دماغه و نزدیک جایگاه خلبان قرار گرفته‌اند.

ایران تنها کاربر F۱۴ تام‌کت در دنیا

در حال حاضر ایران تنها کشور دنیاست که جنگنده‌های تام‌کت F۱۴ را در اختیار دارد و بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این جنگنده‌ها یکی از نقاط قوت ایران در دفاع مقدس بودند. در جریان این جنگ هشت ساله، ایران مجموعا ۲۰۰ پیروزی هوایی با این هواپیماها به دست آورد.

طبق گزارش‌های منتشره، سیاستمداران آمریکایی بلافاصله بعد از فروش جنگنده تام‌کت F۱۴به ایران پشیمان شدند و در اوایل قرن بیست و یکم آمریکا اعلام کرد که دیگر قطعات یدکی این جنگنده را به فروش نخواهد رساند تا مبادا به دست ایران برسد و درعین حال تصمیم به نابود کردن هواپیماهای F۱۴ تامکت و ناقص کردن آنها گرفت تا مانع از دسترسی ایران به آنها شود.

بر اساس برخی آمارها جنگنده‌های F۱۴، در طول جنگ، دست کم ۱۶۰ هواپیما و بالگرد عراقی را سرنگون کرده‌اند.

بهسازی و ارتقای جنگنده‌های F۱۴ در ایران

حدود ۴۰ سال است که ساخت قطعات یدکی و تعمیر قطعات معیوب جنگنده F۱۴ تام‌کت در داخل ایران انجام شده و واحد مهندسی و اورهال نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی، مسئولیت سرویس، نگهداری و تعمیرات این جنگنده را عهده دار است.

مهندسان ایرانی در سال‌های اخیر تغییرات متعددی در جهت پیشرفت و بهبود این جنگنده انجام داده اند که از جمله آنها می‌توان به اضافه کردن محفظه بمب برای تبدیل آن‌ها از جنگنده‌های برتر هوایی به جنگنده‌هایی با قابلیت تهاجم به اهداف زمینی، اشاره کرد.

۵۸۵۸