با انواع پلاستیک و روش‌های بازیافت آن‌ها آشنا شوید!

پلاستیک‌ها دسته‌بندی‌های بسیار زیادی دارند. با این ‌حال، اگر بخواهیم به ‌صورت ساده به آن‌ها نگاه کنیم می‌توانیم آن‌ها را به دو دسته کلی حرارتی و کاربردی تقسیم کنیم.

• پلاستیک‌های حرارتی

  این پلاستیک ها را هم با پلیمر شدن انبساطی و هم در حالت تراکمی می‌توان تولید کرد. این شیوه از طراحی و ساخت، پلاستیک‌ها را به دو گروه گرمانرم و گرماسخت تقسیم‌بندی می‌کند:

• پلاستیک‌های گرمانرم

• در دمای اتاق جامد هستند و با گرما دادن، نرم و ذوب می‌شوند. گرمانرم‌ها محصولات پلیمری هستند که دارای مولکول‌های خطی با زنجیر بلند بوده و به همین دلیل امکان لغزش مولکول‌ها نسبت به یکدیگر وجود دارد. امروزه گرمانرم‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مواد پلاستیکی از نظر تجاری به شمار می‌روند.
• بعضی مواد نیز در اثر واکنش‌هایی قابلیت تبدیل ‌شدن به پلاستیک گرمانرم را دارند، اما در شرایط خاص به دلیل ساختارشان، مولکول‌های شاخه‌ای به ‌هم ‌پیوسته و یک ‌شبکه سه ‌بعدی تشکیل می‌دهند. در این حالت، پس از قالب‌گیری شکل ثابت به خود گرفته و نمی‌توان به‌طور مجدد آن‌ها را ذوب و دوباره استفاده کرد. از همین رو در اثر حرارت دادن فقط تخریب می‌شوند. به این گروه از پلاستیک‌هاگرماسختمی‌گویند.

• پلاستیک‌ها ازنظر کاربرد و ارزش اقتصادی نیز به دو گروه تقسیم می‌شوند:پلاستیک‌های مهندسیو پلاستیک‌های غیر مهندسی.
• پلاستیک‌های غیر مهندسیهزینه ساخت کمتری دارند و در تولیدهای انبوه مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مواد مانند فولاد و آلومینیوم در صنایع فلزی هستند و بیشتر در ساخت مواد مصرفی مانند ظروف و فیلم‌های بسته‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این گروه شامل چهار دسته مهم پلاستیک‌های گرمانرم از جمله «پلی استیلن سبک و سنگین، پلی‌پروپیلن و استایرن» می‌شوند.
• پلاستیک‌هایمهندسی از نظر هزینه تولید گران‌تر و ازنظر حجم کمتر هستند، اما از لحاظ خواص مکانیکی و دوام بسیار پایدارند و از نظر کاربرد قابل ‌رقابت با شیشه، سرامیک و فلزات مختلف هستند.

دسته‌بندی کلی

دسته‌بندی کلی پلاستیک‌ها (مهندسی و غیر مهندسی) به شرح زیر است:

• /PETE: Poly Ethylene Terephthalateاز این پلاستیک، بطری‌های آشامیدنی، دهان شویه و منگنه‌ها را می‌سازند. وسایلی که بیشتر مواقع به‌صورت روزمره از آنها استفاده می‌کنیم و خیلی با پروسه ساخت و مواد اولیه آن‌ها آشنا نیستیم.
• /HDPE: High Density Poly Ethyleneاز این پلاستیک ظرف شیر، سطل‌های زباله و بطری مواد پاک‌کننده را می‌سازند. تمیزکننده‌های چندمنظوره، بطری‌های مواد شوینده سطوح سرامیکی و ... همگی در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.
• /PP: Poly Propyleneاز این پلاستیک ظروف ماست، بطری شامپو، نی نوشابه، ظروف مارگارین و پوشک تولید می‌کنند. این پلاستیک‌ها در مواردی که نیاز به استفاده در سطوح نرم و ضد حساسیت دارند، بیشترین میزان استفاده را به خود اختصاص می‌دهند و در صنعت پوشک کاربردهای فراوانی دارند.
• /PS: Poly Styreneاز این پلاستیک، فنجان نوشیدنی‌های گرم، بسته‌های خانگی کارتن تخم‌مرغ و سینی گوشت می‌سازند. این مواد با افزودنی‌هایی که در خود جای داده‌اند می‌توانند تا حد بسیار زیادی از فاسد شدن مواد خوراکی جلوگیری کنند و در نتیجه، به محصولی کار آمد در صنعت مواد غذایی و خوراکی تبدیل شده‌اند.

انواع ضایعات پلاستیکی

ضایعات پلاستیکی عموماً با فاکتوری تحت عنوان درصد خلوص طبقه‌بندی می‌شوند. این فاکتور که ممکن است نام مناسبی برای این ترکیبات شیمیایی نباشد، در بالاترین سطح خود به 40 درصد رسیده و بعداً در فراوری بازیافت پلاستیک نیز می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. برخی از این مواد شامل موارد زیر می‌شوند:

• پلی‌اتیلن سنگین۴۰٪
• پلی‌اتیلن سبک۲۷٪
• پلی‌پروپیلن۴٪
• پلی وینیل کلراید۱۰٪
• پلی استایرن۸٫۵٪
• پلی‌اتیلن ترفتالات۶٫۵٪

مراحل بازیافت پلاستیک

بازیافت پلاستیک یکی از سودمندترین فعالیت‌های پلیمری در صنعت به‌حساب می‌آید. از طرفی ضایعات تولید شده در فرایند مهندسی و استفاده، از طبیعت خارج می‌شوند و از طرفی دیگر هزینه تولید مواد اولیه پلاستیک نیز کاهش می‌یابد. بازیافت پلاستیک اصولاً در 3 سطح انجام می‌شود اما به‌صورت کلی به چهار دسته کلی تقسیم می‌شود که دسته آخر آن فرایند تجزیه نام می‌گیرد:

• بازیافت مکانیکی
• بازیافت شیمیایی
• بازیافت انرژی
• پلاستیک از رده خارج

دسته چهارم سطوح بازیافت ممکن است در نگاه اول بی‌فایده به نظر بیاید اما اصولاً در این فرایند، پلاستیک‌های پوسیده و فاسد را در این دسته طبقه‌بندی می‌کنیم. البته پلاستیک ماده‌ای است ساخته دست بشر؛ اما دانشمندان دو راه برای از رده خارج کردن پلاستیک دارند. از رده خارج کردنزیستیونوری. این فرایند به دلیل تئوری باکتری‌های گرسنه در نشاسته رواج پیدا کرده است. تصور می‌شود که باکتری‌های نشاسته؛ روغن موجود در پلاستیک را می‌بلعند و آن‌ها را به‌صورت گردوغبار ریز متلاشی می‌کنند. این باکتری‌ها منبع بسیار مناسبی برای بازیافت این دسته از پلاستیک‌ها هستند تا آسیب جدی به محیط اطراف وارد نکنند.

با اینکه این ایده در ذهن بسیاری از فعالان این صنعت در حد یک تئوری باقی‌مانده است؛ دانشمندان و محققان موفق شده‌اند تا این فرایند را قابل انجام کنند. هیچ ماده‌ای حتی کاغذ و تکه غذا در محل دفن زباله جدید به سرعت دگرسان نمی‌شود، بنابراین هیچ دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم نشاسته ذرت در پلاستیک‌ها در طول یک‌شب ناپدید شود. برای همین منظور زباله‌دان‌هایی تولیدشده‌اند که این فرایند را انجام داده و پلاستیک‌های از رده خارج‌شده را تجزیه ‌می‌کنند. با این ‌حال، این تکنولوژی اختراعی جدید به‌حساب می‌آید و چندان هم تبلیغ نمی‌شود. دلیل این امر وجود ایرادات بسیار در تولیدات اولیه و صد البته پرهزینه بودن ساخت این زباله‌دان‌هاست. البته پیشرفت روزافزون تکنولوژی می‌تواند این دستگاه‌ها را با هزینه‌های پایین‌تری تولید کند و در نتیجه کمک بزرگی به چرخه تولید پلاستیک کند.

از رده خارج کردن نوری روشی متفاوت است که در آن از تجمع زیستی استفاده نمی‌شود؛ بلکه نوع مخصوصی از پلاستیک است که شکسته شده و در مقابل نور خورشید قرار می‌گیرد. نور خورشید با اشعه فرابنفش می‌تواند این مواد را در حالت خشک‌تری قرار دهد و به‌مرور زمان به تجزیه آن‌ها بپردازد. البته این بدان معنی نیست که پلاستیک‌های از رده خارج توسط نور به‌صورت کامل پوسیده می‌شوند، بلکه قرار است تا زباله‌دان‌های زیستی حالت خشک‌تر و قابل‌تجزیه‌تری را تحویل گرفته و درنتیجه فرایند زیستی را سرعت ببخشند. این اختراع بر اساس فاکتوری علمی به دست تولید می‌رسد که از خاصیت‌های نور در مقابل پلاستیک بهره می‌برد. پلاستیک‌های از رده خارج‌شده توسط نور؛ ۷۵٪ مقاومت کششی کمتری دارد و پس از قرارگیری در محیط زباله‌دان‌های زیستی چند هفته زودتر از موعد تجزیه می‌شوند.