مشکلات گفتاری یکی از اختلالات شایع در میان بزرگسالان است که به اشکال مختلف از قبیل لکنت زبان، نارسایی گویی، مشکلات صدا و مشکلات تکلم بروز می‌کند. اغلب به کمکگفتار درمانیو برخی از استرانژی‌­ها، مهارت‌ها ارتباطی و کلامی تعداد زیادی از بزرگسالان بهبود می‌­یابند. متاسفانه برخی از تصادفات می­‌تواند باعث آسیب رساندن به مغز و عضلات گفتاری شود. گاهی اوقات این آسیب دیدگی­­ به طور طبیعی اصلاح می‌شوند، اما معمولا آثار ناشی از آنها تا مدت­ طولانی باقی می‌ماند.

گفتار درمانی سکته مغزی و آفازیا

درسکته مغزییکی از شریان­‌های مغز مسدود یا پاره می‌شود. این تغییر در جریان خون بدین معنا است که مغز نمی­‌تواند اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت کند که این امر بر سلول‌های مغز تاثیر می‌گذارد. سکته مغزی می­‌تواند باعث بروز مشکلات و اختلالات جسمانی، عاطفی، و ارتباطی شود. پس از بروز سکته، سوالات بسیار زیادی در خصوص زمان بستری شدن در بیمارستان و پس از آن و روش‌های درمانی موجود برای تسریع فرایند بهبود به ذهن بیمار و اعضای خانواده او هجوم می‌آورد.

آفازیا

آفازیا به اختلال ارتباطی گفته می‌شود که پس از بروز سکته مغزی به وجود می­‌آید. این عارضه در پی آسیب دیدگی نقاطی از مغز رخ می‌دهد که وظیفه کنترل زبان و تکلم را برعهده دارند. همچنین ممکن است این عارضه در پی آسیب دیدگی تروماتیک مغز از قبیل سقوط از ارتفاع، ضرب دیدگی سر ناشی از فعالیت‌های ورزشی، تصادفات خودرویی، تصادف با موتور، اکسیژن رسانی نامناسب به مغز، تومورهای مغزی و سایر اختلالات نورولوژیکی رخ دهد. آفازیا می‌­تواند بر نحوه عملکرد و ارتباط بیمار با دیگران تاثیر بگذارد، تاثیر این عارضه بر مهارت‌های زیر تائید شده است:

• صحبت کردن
• درک مطالب
• خواندن
• نوشتن

افراد مختلف به شیوه‌­های مختلف تحت تاثیر این عارضه قرار می‌گیرند. برخی از بیماران دچار مشکل تکلم یا بیان کردن منظور خود می‌شوند، برخی دیگر به لحاظ درک مسائل دچار چالش می‌شوند و برخی دیگر به لحاظ هر دو مورد به مشکل بر می‌خورند. برخی از بیماران دچار آفازیای خفیف می‌شوند و فقط به لحاظ یافتن کلمات به مشکل بر می‌خورند ، این وضعیت شبیه مواردی است که کلمه نوک زبان است اما نمی‌توان آن را بیان کرد. سایر بیماران دچار آفازیای شدید می‌شود و فقط قادر به درک بخش کوچکی از کلماتی هستند که می‌شنوند. بیماران مبتلا به آفازیا در بیان صداهایی که یک کلمه را می‌سازند مشکل دارند. این امر در پی نارسایی گویی یا کنش پویشی ( اختلال در حرکات عضلات برای بیان کلمات و صداها ) ایجاد می‌شود. معمولا افراد مبتلا به آفازیا می‌دانند که قصد بیان کردن چه کلمه‌­ای را دارند اما ادا کردن آن کلمه برایشان دشوار است. اختلالات مربوط به درک شامل موارد زیر است:

• مشکل در درک نام افراد و اشیاء مشکل در درک قوانین و دستورات
• مشکل در درک مکالمات گروهی
• مشکل در درک مکالمات دو طرفه
• مشکل در درک مکالماتی که به سرعت بیان می‌شوند. مانند مکالمات گروهی، یا فیلم­های تلویزیونی
• مشکل در درک کلمات بله و خیر

اختلالات مربوط به بیان کلمات شامل موارد زیر است:

• مشکل در یافتن کلمات مناسب
• مشکل در بیان کلمات مجزا و جملات کوتاه با حذف کردن کلمات کوچک مانند ” و ” ،” اما “، ” یا “
• قرار دادن کلمات در ترتیب نامناسب
• جا به جا گفتن نام کلمات به عنوان مثال برای میز، کلمه صندلی را به کار می­‌برند.
• جا به جا گفتن صداها به عنوان مثال به جای چشم از کلمه خشم استفاده می‌کنند.
• ترکیب کردن کلمات صحیح و بی معنا که هیچ معنای دقیقی ندارند.
• جا به جا گفتن کلمات ” بله ” و ” خیر “
• مشکل در بیان کلمات ” بله ” و ” خیر “

روش‌های درمانی موجود

افازیا همه اعضای خانواده را تحت تاثیر قرار می‌دهد و متخصص گفتاردرمانی از بیمار و اعضای خانواده او می‌خواهد که در فرایند درمان شرکت کنند. ارزیابی اولیه اهمیت بسیار زیادی در تعیین اصول و اهداف درمان دارد، بنابراین همه اعضای خانواده به خوبی از نحوه کمک کردن به فرد مبتلا به آفازیا اطلاع می‌یابند.

درمان افراد مبتلا به آفازیا

متخصص گفتار درمانی پس از ارزیابی بیمار، برنامه درمانی ویژه­‌ای را برای او طراحی می‌کند. روش‌های متعددی برای درمان افراد مبتلا به آفازیا وجود دارد. برخی از این روش‌های درمانی عبارتند از: آموزش دادن به بیمار برای یادگیری نحوه صحیح ادا کردن کلمات و استفاده از جملات کامل. متخصص گفتار درمانی بر روی روش‌های برای کاهش میزان ناامیدی بیمار کمک می‌کند تا بیمار بتواند با استفاده از ارتباطات حمایتی مانند نوشتن کلمات اصلی و استفاده از زبان بدن منظور خود را به دیگران برساند و بتواند نیازهای خود عقاید و نظراتش را به خوبی بیان کند. معمولا از روش‌های ترکیبی برای درمان این بیماران استفاده می‌شود.

آموزش دادن به خانواده برای استفاده از استراتژی‌های ارتباطی

آموزش دادن، استراتژی‌های ارتباطی به اعضای خانواده اهمیت بسیار زیادی دارد، به این ترتیب آنها می‌توانند به فرد بیمار کمک کنند منظور خود، نظرات، خواسته­‌ها، و دیدگاه خود را به راحتی بیان کند. آموزش دادن به شریک ارتباطی بیمار یکی از جنبه‌­های بسیار مهم فرایند درمان پس از سکته است.

آموزش

متخصص گفتار درمانی بزرگسالان می‌تواند به آموزش فرد مبتلا به آفازیا بپردازد، او همچنین می‌تواند به سایر اعضای خانواده که در فرایند توانبخشی حضور دارند، اطلاعات لازم در خصوص نوع آفازیا و استراتژی‌های ارتباطی برای بیان منظور خود را آموزش دهد.

چگونه می‌توان به فرد مبتلا به آفازیا کمک کرد؟

• باید به بیمار وقت کافی بدهید تا بتواند منظور خود را به شما برساند.
• از کلمات ساده برای رساندن منظور خود استفاده کنید.
• هنگامی که فرد مبتلا به آفازیا در حال صحبت کردن است نکات مهم و کلیدی صحبت‌های او را یادداشت کنید.
• در صورتی که بیماری سعی در بیان کردن یک کلمه دارد حروف اول آن را به او یاد آوری کنید، در صورت امکان آن کلمه را رسم کنید یا آن را توصیف نمائید.
• انتخاب‌های کلامی و نوشتاری ایجاد کنید، به عنوان مثال “آیا این یک صندلی است یا میز “
• بیمار را تشویق کنید که از روش‌های ارتباطی استفاده کند به عنوان مثال، بالا بردن انگشت ( بله ) و پائین آوردن آن ( خیر )، اشاره کردن، و رسم کردن کلمات زیرا این کار به کاهش ناامیدی او کمک می‌کند.
• سوالات خود را به صورت ساده بیان کنید.
• از سوالاتی استفاده کنید که پاسخ آنها بله و خیر است.
• از داستان و کتاب استفاده کنید می‌توانید به کمک متخصص گفتار درمانی یک کتاب مناسب را انتخاب کنید و سعی کنید با بیمار ارتباط برقرار نمائید.
• همیشه یک خودکار و دفترچه یادداشت را کنار خود داشته باشید ( بهتر است از خودکار مشکی استفاده کنید ).

گفتار درمانی اختلال بلع یا دیسفاژی

اختلال بلعکه تحت عنوان دیسفاژی نیز شناخته می‌شود می‌تواند در پی برخی از بیماری‌های نورولوژیکی یا جسمانی یا بیماری‌هایی نظیر ضربه مغزی، سکته مغزی، بیماریپارکینسون، بیماریآلزایمر،ام اس، سرطان سر و گردن، و غیره ایجاد شود. اختلال بلع می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشکلات مربوط به حرکت دادن غذا در دهان
• اختلال در شروع فرایند بلع
• اختلال در قورت دادن غذا
• اختلال در تمیز کردن گلو پس از غذا خوردن یا نوشیدن مایعات
• سرفه کردن پس از خوردن مواد خوراکی یا مایعات
• صدای گلو پس از خوردن مواد غذایی یا مایعات
• احساس خفگی

اختلالات بلع می‌تواند به مشکلات زیر ختم شود:

• کاهش اشتها و کاهش میزان مصرف مایعات و مواد غذایی
• کاهش سطح انرژی
• پنومنی
• کاهش سطح تعاملات اجتماعی و حضور در فعالیت‌هایی که شامل غذا خوردن است.

متخصص گفتار درمانی در زمینه شناسایی، کنترل، و درمان مشکلات بلع تخصص دارد. متخصص گفتاردرمانی می‌­تواند غذاهایی که مصرف آنها هیچ خطری برای بیمار ندارند و به راحتی خورده می‌شوند را معرفی کند، برخی از تمرینات ورزشی می‌توانند به بهبود عملکرد بلع کمک کنند. متخصص گفتار درمانی با بیمار و اعضای خانواده او کار می‌کند و اطلاعات مفیدی را در خصوص فرایند بلع و نحوه کاهش خطرات احتمالی به آنها گوشزد می‌کند.

گفتار درمانی در لکنت زبان

لکنت زبان ( گاهی اوقات تحت عنوان عدم روانی کلام از آن یاد می‌شود ) یکی از مشکلات ارتباطی است که بر میزان روانی کلام فرد تاثیر می‌گذارد. لکنت زبان می‌تواند شامل تکرار کلمات، تکرار بخشی از کلمات، تکرار حروف اولیه کلمات و کشیدن صداها باشد. گاهی اوقات فرد به طور کامل توانایی صحبت کردن خود را از دست می‌دهد. دلایل متعددی در بروز لکنت کلام نقش دارند. بزرگسالانی که دچار لکنت زبان هستند معمولا لکنت درمان نشده دوران کودکی تا دوران بزرگسالی آنها ادامه یافته یا با گذر زمان بدتر شده است. در اکثر موارد هنگامی که بزرگسالان متوجه می‌شوند که لکنت زبان دارند و این امر بر توانایی و فعالیت‌های فردی و کاری آنها تاثیر گذاشته است، به متخصص گفتار درمانی مراجعه می­‌کنند. در اکثر موارد لکنت زبان باعث بروز مشکل در برخی از فعالیت‌های روزمره می‌شود. در تعدادی از افراد، لکنت زبان فقط در هنگام انجام دادن برخی از فعالیت‌ها مانند صحبت کردن با تلفن یا صحبت کردن مقابل تعداد زیادی از مخاطبین رخ می‌دهد. در تعدادی دیگر از افراد، مشکلات ارتباطی در محیط مدرسه، منزل، یا محل کار ایجاد می‌شود .عده­ای از افراد به علت مشکل لکنت زبان از حضور در برخی از فعالیت‌های خاص اجتناب می‌کنند. برخی دیگر از گفتن تعدادی از کلمات که هنگام ادا کردن آن به مشکل بر می‌خورند اجتناب کردن و به طور کلی از صحبت کردن در جمع خودداری می‌کنند. متخصصین گفتاردرمانی افرادی با تجربه هستند که به بزرگسالان کمک می‌کنند بتوانند مشکل لکنت زبان خود را رفع کنند و هنگام صحبت کردن با دیگران اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند. بزرگسالانی که از مشکل لکنت زبان خود ناراحت هستند باید توسط پزشک ارزیابی شوند. این ارزیابی شامل تعیین شدت لکنت و میزان تاثیر گذاری آن بر کیفیت زندگی فرد است. متخصص گفتار درمانی به بررسی شرایط دشوار ارتباطی می­‌پردازد. در فرایند درمان مشکل بیمار به طور کامل رفع نمی‌شود ، اما به فرد کمک می‌کند تا بتواند با اعتماد به نفس بیشتری با دیگران ارتباط برقرار کند و از صحبت کردن با دوستان، اعضای خانواده و همکاران خود لذت ببرد. متخصص گفتار درمانی بر فعالیت‌هایی تمرکز می­کند که انجام دادن آنها برای فرد دشوار است مانند صحبت کردن با تلفن، ملاقات کردن با دیگران برای اولین بار، بیان عقاید و صحبت کردن با رئیس اداره و مواردی از این قبیل، پزشک برخی از تکنیک‌­های ویژه را به بیمار پیشنهاد می‌دهد و او را تشویق می‌کند از آنها استفاده کند. متخصص گفتاردرمانی با دقت کامل، مناسب‌ترین روش را برای درمان انتخاب می‌کند و نیازهای فردی بیمار را در نظر می‌گیرد. راحت نفس کشیدن یا شروع کردن مکالمه به دور از هر گونه استرس و اضطراب از جمله موارد حائز اهمیت در فرایند درمان محسوب می‌شوند. پزشک به بیمار پیشنهاد می‌دهد که از روش‌های مخصوص رفع استرس و تنش برای کاهش اضطراب استفاده کند تا بتواند راحت تر صحبت نماید.

گفتار درمانی برای بهبود صوت و صدا

صدا اهمیت بسیار زیادی در برقراری ارتباط ایجاد می‌کند و به ما کمک می‌کند بتوانیم منظور خود را به خوبی بیان کنیم. اما هنگامی که به اهمیت صدا و حفظ سلامت آن پی می‌­بریم که دیگر قادر به صحبت کردن نباشیم یا صدای ما با اختلال مواجه شده باشد. اگر برخی از بیماری‌های مزمن ( سرما خوردگی، آلرژی، یا برونشیت )، قرار گرفتن در معرض برخی از مواد التهاب آور ( مانند آمونیاک )، صحبت کردن بیش از حد در محل کار و مواردی از این قبیل باعث تغییر صدای شما شده است، متخصص اختلال تکلم به شما برای بهبود صدا کمک می‌کند. در صورتی که اختلالات صورتی به موقع تشخیص داده شود می‌تواند به درمان آن پرداخت.

عملکرد صدا به چه صورت است؟ چگونه صدا تولید می‌شود؟

لرزش تارهای صوتی و باز و بسته شدن سریع آنها هنگام عبور هوا از امتداد آنها ورود به ریه باعث تولید صدا می‌شود. سلامت تارهای صوتی، نحوه استفاده از عضلات حفره دهان و گلو، فضای دهان، گلو، و مجرای بینی. از مواردی هستند که کیفیت صدا را تضمین می‌کنند. مناسب بودن وضعیت صدا به معنای وجود تعادل و انعطاف پذیری بین صدا، لرزش تارهای صوتی، و مجرای صوتی است. بنابراین فرد می‌تواند به خوبی و آرامی صحبت کند، داد بزند، لالایی بخواند و تیم مورد علاقه خود را تشویق کند.

چگونه صدا آسیب می‌بیند ؟

سلامت عمومی بدن، محیط، و نحوه استفاده از تارهای صوتی از مواردی هستند که بر کیفیت صدا تاثیر می­‌گذارند. اگر بیمار دچار مشکلات صوتی باشد و قبل از مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی به متخصص گفتاردرمانی مراجعه کرده باشد، متخصص گفتاردرمانی او را به پزشک مورد نظر ارجاع می‌دهد. متخصص گوش و حلق و بینی به معاینه بیمار می‌پردازد و پیشنهادات لازم در خصوص درمان را ارائه می‌دهد. متخصص گفتار درمانی می‌تواند برخی از اختلالات صوتی مانند بد آوایی را درمان کند. می‌توان سایر اختلالات صوتی مانند خشکی نای را به کمک دارو و گفتاردرمانی بزرگسالان رفع کرد. برخی از اختلالات صوتی مانند پولیپ یا سرطان گلو به کمک عمل جراحی درمان می‌شوند. در صورتی که انجام عمل جراحی ضروری باشد، متخصص گفتاردرمانی به بیمار برای آماده شدن برای جراحی و بهبودی پس از آن کمک می‌کند .صدا درمان براساس نیازهای ویژه بیمار انجام می‌شود و می‌تواند شامل یک برنامه طراحی شده باشد یا آنکه متخصص گفتار درمانی روش‌های مختلفی را با هم ترکیب کند تا بتواند به بالا ترین سطح موفقیت دست یابد.