فقها احکام فقهی هوش مصنوعی را استنباط کنند تسنیم

به گزارشخبرگزاری تسنیماز قم، آیت‌الله محسن اراکی در آیین افتتاحیه نشست تخصصی ملی «کاربردها و ظرفیت هوش مصنوعی در توسعه استارتاپ‌های علوم انسانی» که امروز در سالن همایش‌های بین‌المللی غدیر قم برگزار شد به تبیین ابعاد فقهی و برخی از تکالیف شرعی پیرامون بهره‌برداری از فناوری هوش مصنوعی پرداخت.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه با اشاره به جایگاه هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار قدرت نوین، اظهار داشت: پرداختن به این قدرت نو و مسائل نظری و تکنولوژیکی مرتبط با آن و همچنین کاربردها و عملیات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی از جمله وظایف آحاد مردم و خصوصاً از وظایف حاکمیت اسلامی است، زیرا مباحث مربوط به هوش مصنوعی در حیطه احکام فقهی، در زمره تکالیف کلان قرار می‌گیرند و هر تکلیفی که به کلان جامعه مربوط باشد، متوجه حاکمیت است.

وی افزود: قدرت در سطح استراتژیک عمدتاً مربوط به رفتارهای کلان است و هوش مصنوعی نیز در این عرصه دارای نقشی برجسته و مهم است، بنابراین بر حاکمیت واجب است که نهایت تلاش خود را در این عرصه به کار بگیرد. فقها هم وظیفه دارند نسبت به استنباط احکام فقهیِ این قدرت کلان جدیت داشته باشند.

آیت‌الله اراکی در ادامه به برخی از احکام فقهی مرتبط با این فناوری نوظهور پرداخت و بیان داشت: یکی از کاربردهای هوش مصنوعی توانایی آن در شخصیت‌پردازی و انتساب افعال به اشخاص است به گونه‌ای که در برخی موارد، تشخیص بین شخصیت واقعی و نسخه ساخته‌شده توسط هوش مصنوعی دشوار می‌شود. حال سوال اینجاست که آیا اساساً این نوع کپی‌برداری فی‌نفسه جایز است؟ و آیا تفاوتی بین مسلمان و غیرمسلمان، کافر حربی یا غیرحربی در این حکم وجود دارد یا خیر؟

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه امنیتی، اقتصادی و کشف جرائم، افزود: آیا ما مجاز هستیم از این ابزار برای واداشتن متهم به اقرار استفاده کنیم؟ مثلاً شخصیتی مشابه همدست متهم را بازسازی کنیم که در حال اعتراف باشد تا متهم نیز به اقرار واداشته شود؟ آیا چنین کاربردی از منظر شرعی جایز است؟

وی، در تبیین دیدگاه فقهی افزود: این مسئله مرتبط با مباحث فقه القضاء است که آیا برای اثبات جرم صرف علم قاضی کافی است یا نیاز به بینه داریم؟ در حوزه حدود الهی و حقوق ‌الله، علم قاضی کفایت نمی‌کند و لذا استفاده از هوش مصنوعی برای اثبات جرم در این موارد جایز نیست. اما در موارد حق‌الناس، اعم از خرد و کلان، از جمله امنیت عمومی یا نظم بازار، اگر قاضی با علم یا ابزار علمی نظیر هوش مصنوعی بتواند به اثبات جرم برسد، چنین استفاده‌ای مجاز است.

آیت‌الله اراکی با اشاره به اینکه ایجاد ناامنی در جامعه از مصادیق محاربه است، تصریح کرد: اگر فضایی ایجاد شود که یک زن نتواند با چادر در جامعه با آرامش حاضر شود و یا کاسب‌ کار احساس امنیت در فعالیت اقتصادی نداشته باشد، چنین فضایی نوعی سلب امنیت عمومی و مصداق محاربه با حاکمیت اسلامی است. در چنین جرایمی، استفاده از هوش مصنوعی نه‌ تنها مجاز، بلکه واجب است.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه در ادامه، به مسئله انتساب نادرست در هوش مصنوعی پرداخت و اظهار داشت: اگر کسی به دروغ مطلبی را با استفاده از هوش مصنوعی به کسی نسبت دهد، آیا این کار جایز است؟ حتی در مواردی که این نسبت دروغ نیست آیا استفاده از شخصیت واقعی افراد بدون رضایت آنان مجاز است؟ پاسخ آن است که حتی در مواردی که دروغ نباشد، استفاده از شخصیت اشخاص نیازمند اجازه و رضایت ایشان است چرا که نوعی تصرف محسوب می‌شود.

آیت‌الله اراکی افزود: اگر کسی حرمتی برای خود قائل نباشد و یا خود اذعان به دروغ‌گویی داشته باشد مانند برخی سیاستمداران غربی مثل ترامپ که معتقدند سیاست یعنی دروغ، در این صورت رعایت حرمت او واجب نیست. اگر فردی اساساً برای خود حرمت قائل نباشد، حرمت قائل شدن برای او بر دیگران نیز واجب نیست.

آیت‌الله اراکی همچنین اظهار کرد: در مسئله امنیت خارجی، وقتی دشمن هیچ حرمتی برای ما قائل نیست رعایت حرمت او نیز بر ما واجب نیست. البته این مطالب در مقام بیان احکام اولیه فقهی است و در عرصه اجرا باید بسیاری از احکام دیگر در نظر گرفته شود.

وی با تأکید بر مشروعیت خدعه در جنگ بیان داشت: الحرب خدعه؛ به طور مثال اگر بتوان خبری ساخت که اقتصاد آمریکا را به هم بریزد، چنین اقدامی صحیح است، چرا که دشمن نیز همین شیوه را در قبال ما اعمال می‌کند. حتی اگر آن خبر ساختگی باشد، در جنگ اقتصادی مجاز است. این مسئله در حوزه فقه دیپلماسی جای می‌گیرد و در حکم اولی می‌توان از هوش مصنوعی به ‌خوبی در این عرصه بهره برد.

آیت‌الله اراکی گفت: در مسئله اصلاح ذات‌البین، دروغ گفتن نه ‌تنها جایز بلکه در برخی موارد واجب است؛ چه بین دو فرد باشد و چه میان دو جریان سیاسی. لذا اگر با استفاده از هوش مصنوعی، کلیپی در جهت اصلاح ذات‌البین تولید شود، دارای استحباب مؤکد است.

گفتنی است؛ محورهای این نشست تخصصی دو روزه شامل «هوش مصنوعی و تولید محتوا در صنایع فرهنگی»، «تحلیل داده‌های فرهنگی و اجتماعی با هوش مصنوعی»، «بهره‌گیری از هوش مصنوعی در مدیریت و توسعه استارتاپ‌های فرهنگی»، «هوش مصنوعی در آموزش و توسعه علوم انسانی»، «چالش‌ها و فرصت‌های هوش مصنوعی در صنایع خلاق» و «آینده‌پژوهی تأثیر هوش مصنوعی بر هویت فرهنگی و ارزش‌های اجتماعی» است.

انتهای پیام/