حق الثبت مهریه چیست عدم امکان وضع قانون برای محدودکردن مهریه شهرآرانیوز

به گزارششهرآرانیوز، هفته گذشته بود که یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از مطرح‌شدن لایحه حق‌الثبت مهریه در مجلس شورای اسلامی خبر داد؛ خبری که زیاد هم به مذاق خانواده‌ها و کسانی که در شرف ازدواج و طلاق هستند، خوش نیامد. این لایحه‌ که هنوز تصویب نشده، نقشه راهش به نحوی است که به‌خوبی می‌توان آن را دور زد و کسانی را که درپی تصویب آن هستند، در تحقق اهداف ناکام گذاشت؛ البته کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی با طرح و تصویب قانون تسهیل اثبات کرده است که طرح‌های پیشنهادی آنان آنچنان عقبه کارشناسی‌شده و علمی ندارد؛ چراکه امروز شاهد نتایج زیان‌بار اعمال قانون تسهیل در آزمون‌های وکالت هستیم.

به هر حال، تاکنون که نگارنده در حال نوشتن این مطلب است، خبری از تصویب لایحه حق‌الثبت مهریه نیست، اما برای بررسی ابعاد مختلف این طرح، با هادی ولایتی، معاون قضایی دادگستری خراسان رضوی، به گفت‌و‌گو پرداختیم.

محدودکردن مهریه مشروعیت ندارد

ولایتی در گفت‌و‌گو با خبرنگارشهرآرانیوز، اظهار کرد: برای تعیین مهریه نمی‌توانیم سقف و کف تعیین کنیم. در زمان حیات حضرت امام(ره)، بحثی در مجلس مطرح شد که قانون‌گذار برای مهریه یک سقفی را تعیین کند که قانونی باشد؛ یعنی مازاد بر آن میزان، تعیین مهریه فاقد اعتبار قانونی و شرعی است.

وی افزود: استفتایی از حضرت امام(ره) شد که «آیا می‌توانیم سقف تعیین مهریه را به سکه یا مالی دیگر محدود کنیم؟» حضرت امام فرمودند مهریه سقف و کفی ندارد و تابع توافق طرفین است؛ یعنی عملاً محدودکردن مهریه مشروعیت ندارد. قانون ما به‌تبع شرع دقیقاً همین را مصوب کرده است؛ البته برخی مراجع مانند آیت‌الله مکارم‌شیرازی استفتایی دارند که اگر مهریه از میزان متعارف بیشتر باشد، باطل است و به مهرالمثل رجوع می‌شود؛ یعنی با توجه به شخصیت یا امتیازات خاصی که خانم دارد، به عرف مراجعه می‌کنیم که مهریه برای ایشان چه تعداد سکه است و مازاد بر آن نمی‌توان تعیین کرد.

قانون‌گذار در پیش‌نویس حق‌الثبت مهریه به دنبال چه چیزی است؟

رئیس اداره شوای حل اختلاف استان خراسان رضوی در ادامه گفت: سؤال اینجاست که قانون‌گذار در پیش‌نویس حق‌الثبت مهریه به دنبال چه چیزی است؟ به عقیده من شاید برای کنترل سقف مهریه است و می‌خواهد از یک سقفی بیشتر مهریه تعیین نشود. اما سؤال دیگری که مطرح می‌شود، اینکه «مالیات چیست؟» مالیات بر درآمد تعلق می‌گیرد؛ یعنی اگر درآمدی برای من ایجاد شد، با تعرفه‌های قانونی باید مالیات آن را پرداخت کنم. اگر بگوییم مالیات بر مهریه مدنظر قانون‌گذار است، اشتباه است؛ چراکه مشخص نیست زن مهریه‌ای را که تعیین شده هنگام انعقاد عقد دریافت کرده است یا خیر؟ آمار این امر که عقد واقع شده و زن مهریه‌اش را دریافت کرده است، در پرونده‌های قضایی و جریانی ما تقریباً صفر است.

ولایتی در ادامه عنوان کرد: اگر مهریه زوجه یک واحد آپارتمان باشد، به محض اینکه زوجیت محقق شد، این واحد آپارتمان که مهریه خانم است در مالکیت خانم قرار می‌گیرد و اسباب جدیدی برای اثبات و انتقال مالکیت خانم نیاز نیست؛ چراکه با وقوع عقد، قهراً در مالکیت خانم قرار گرفته است، مهریه را دریافت کرده و باید مالیات پرداخت کند؛ اما در جامعه ما چند درصد چنین امری رخ می‌دهد؟ از نظر آماری، صفر درصد؛ چون مرد آن چیزی را که بر ذمه‌اش است، می‌پذیرد؛ یعنی ذمه مرد مشغول می‌شود به دِینی که باید به عنوان مهریه به خانم بپردازد؛ به عنوان مثال ۱۴ سکه.

وی افزود: حال می‌خواهیم نکاح را ثبت کنیم و باید براساس قانون مالیات بر مهریه، مالیات آن را پرداخت کنیم؛ درحالی‌که مهریه‌ای ردوبدل نشده و پرداخت نگردیده است، صرفاً مهریه تعیین شده است. چند درصد از جامعه ما به طور کامل مهریه خود را دریافت کرده‌اند؟ آمار دقیقی نیست و بخش اندکی هستند که به طور کامل دریافت کرده‌اند.

معاون قضایی دادگستری خراسان رضوی علت فزونی مراجعات به مرجع قضایی برای مطالبات مهریه را عدم توافق طرفین برشمرد و گفت: مطالبه مهریه اهرم فشاری برای رسیدن خواسته‌ای غیر از آن است؛ مثلاً خانم به دنبال طلاق است. در نظر بگیرید که قابلیت ادامه زندگی به طور واقع با مرد وجود ندارد؛ مردی که امرارمعاش ندارد، اشتغال به کار ندارد، تأمین زندگی ندارد، منزل تهیه نکرده، اثاث‌البیت ندارد و... و زمانی که به آقا مراجعه می‌کنید، نمی‌پذیرد. اهرم فشار در این شرایط چیست؟ مهریه.

ولایتی در ادامه تصریح کرد: اگر بگوییم مالیات بر مهریه است، باید بگوییم هنوز مهریه دریافت نشده است. شاید نگاه قانون‌گذار به این سمت برود که مالیات بر مهریه نیست، بلکه مالیات بر ثبت نکاح با مهریه تعیین‌شده است؛ یعنی ما هزینه‌ای را پرداخت می‌کنیم تا ازدواج شرعی به صورت قانونی ثبت شود. اگر مهریه ۱۴ سکه تعیین شد، معاف از مالیات است و نسبت‌به مازاد آن، مالیات تعلق می‌گیرد. قانون‌گذار شاید می‌خواهد زمانی سند برای نکاح رسمی صادر شود که مالیات برای مهریه موردتوافق طرفین، پرداخت شود.

حق‌الثبت، سدی برای ثبت نکاح

وی افزود: فرض کنید مهریه ۱۰۰۰ سکه تعیین می‌شود و برای ثبت باید ۱۵ درصد مالیات بپردازیم که با توجه به قیمت سکه، مبلغ بسیاری می‌شود و پیشنهاد کاهش مهریه را می‌دهیم و اگر خانم نپذیرفت، می‌توان گفت، این قانون‌گذاری می‌تواند سدی برای ازدواج باشد؛ چون شأن و شوکت، تحصیلات، کمالات، موقعیت شغلی و... در تعیین مهریه مؤثر است. آیا این قانون می‌تواند عاملی برای کاهش مهریه باشد؟ به عقیده بنده خیر، چون قانون‌گذار همان‌طورکه به اسناد رسمی اعتبار داده، به اسناد عادی که مطابق قانون و توافقات تنظیم شده باشد نیز اعتبار بخشیده است. با وضع برخی قوانین، انحرافات قانونی در جامعه ایجاد می‌کنیم. شاید در آمار پایینی این قانون عامل کاهش تعیین مهریه باشد، اما نمی‌تواند یک عامل قوی و عرف‌پسند باشد؛ چون اسناد عادی وجود دارند.

معاون قضایی دادگستری خراسان رضوی در ادامه اظهار کرد: در بسیاری از مواقع، خانم و آقا در شرف ازدواج هستند و آقا ملکی در روستایی داشته و همان ملک را مِهر قرار داده است و عقدنامه نوشتند، اما آن ملک سند ندارد و نمی‌توان در سند ازدواج قید کرد؛ چراکه ملک غیرمنقولی در سند ازدواج به ثبت می‌رسد که سابقه ثبت داشته باشد. تاکنون چه کاری انجام می‌دادیم؟ سند ازدواج مثلاً با ۱۴ سکه صادر می‌شد و سند عادی را عاقد و شهود امضا می‌کردند؛ سپس مهریه یک قطعه زمین که فاقد سند و در مالکیت آقاست، صادر می‌شد. تاکنون این ملکی که ثبت نشده، آیا مانع بود که این اموال به عنوان مهریه قرار بگیرد؟ خیر. کدام‌یک مهریه است؟ مهریه آن چیزی است که عقد بر آن خوانده شده است.

ولایتی در تشریح شرایط پس از تصویب حق‌الثبت مهریه، عنوان کرد: با التفات به معتبر بودن اسناد عادی، لذا امکان بی‌اثر کردن قانون مذکور وجود دارد. فرض کنید که اکنون، قانون حق‌الثبت را وضع کردیم، طرفین عقدنامه عادی را با ۱۱۴ سکه منعقد می‌کنند، اما در حالی که عقدنامه عادی را با ۱۰۰ سکه کرده‌اند، در سند رسمی، معاف از مالیات است و عقد بر ۱۱۴ سکه خوانده شده است، کدام محکمه این را نمی‌پذیرد؟

قانونی باید وضع کنیم که جامع و کامل بوده و منطبق بر حقوق اشخاص و مطابق با شرع باشد

وی با تأکید بر اینکه، قانونی باید وضع کنیم که جامع و کامل بوده و منطق بر حقوق اشخاص و مطابق با شرع باشد، گفت: براساس فقه و شرع مقدس، ملاک مهریه مالیت ‎داشتن وتوافق طرفین بوده و توافق طرفین ملاک عمل احکام دادگاه‌هاست. زمانی که شبهه ایجاد می‌شود در سند نکاح، مقابل آن سند دیگری وجود دارد و طرفین به اعتبار آن سند اقرار می‌کنند برای آن سندی ارزش قائلیم که اعتبار دارد؛ اگر ادعایی شد، باید اثبات شود.

وضع قانون برای محدودکردن مهریه امکان‌پذیر نیست

معاون قضایی دادگستری خراسان رضوی با بیان اینکه وضع قانون برای اینکه مهریه را محدود کنیم، امکان‌پذیر نیست، چراکه منطبق بر موازین فقهی ما نیست، عنوان کرد: بر مبنای نظریه برخی فقها، اگر مهریه غیرمتعارف باشد مانند تعیین مهریه به سال تولد، عقد صحیح و مهریه باطل است. متعارف این خانم به عنوان مثال ۱۱۴ سکه است، اما مطابق قانون آنچه موردتوافق طرفین است، ملاک عمل است. اگر مالیات بر مهریه باشد، هنوز مالی کسب نشده است و اگر مالیات بر ثبت باشد، داریم مانع بزرگی بر سر راه ثبت نکاح ایجاد می‌کنیم. از سند ازدواج چه‌کسی می‌خواهد در آینده بهره‌برداری کند؟ خانم است که مهریه و نفقه و... را مطالبه می‌کند که از او سند ازدواج می‌خواهند؛ بنابراین برای کسی که ذی‌حق است و مهریه دریافت نکرده است، مشکل ایجاد می‌شود.

قانون حق‌الثبت به اهداف خود نخواهد رسید

ولایتی با تأکید بر اینکه قانون‌گذار باید موازین فقهی، احترام به حقوق اشخاص و آثار حقوقی و قضایی وضع یک قانون را رعایت کند و در این صورت قانون می‌تواند جامع و کامل باشد، گفت: در حال حاضر قانون مالیات بر مهریه با توجه به موارد مذکور، نمی‌تواند به اهداف کامل خود برسد مضافا بر اینکه هنوز درمورد اینکه چه‌کسی باید مالیات را بپردازد، اختلاف نظر وجود دارد.

وی افزود: موضوعات خانواده از حساسیت و ویژگی‌های خاصی برخوردار است و آنچه در امور خانواده، در احکام فقهی داریم در سایر موضوعات فقهی وجود ندارد؛ به عنوان مثال اسناد تجاری در فقه ما سبقه ندارد، اما احکام خانواده این‌گونه نیست و در قانون مدنی، کاملاً برگرفته از فقه اسلامی است. قوانین و احکام خانواده منشأ فقهی دارد و با آن دیدگاه باید به این موضوع نگاه کرد و بسیاری از مواقع نمی‌توانیم بر تغییر احکام دست بگذاریم؛ چون اصول حاکم بر شرع است.

آیا مهریه سنگین عامل موفقیت یک زندگی است؟

معاون قضایی دادگستری خراسان رضوی با تأکید بر اینکه در امور خانواده، باید ابتدا فرهنگ‌سازی، آگاهی و مهارت زندگی را ترویج دهیم، بیان کرد: هزینه‌ای را که می‌خواهیم برای قانون و نشر و... صرف کنیم، در فرهنگ‌سازی صرف کنیم. ابتدا بررسی کنیم که در شریعت ما درمورد مهریه چه‌چیزی سفارش شده است؟ آیا مهریه سنگین عامل موفقیت یک زندگی است؟ خیر، مهریه‌هایی هزارسکه‌ای دیدیم که یک چیزی هم دادند و رفتند. یکی از سعادت‌های زن این است که با مهریه کم وارد خانه شوهر شود که مرد با دست و پای لرزان زن را به خانه نمی‌برد و زندگی بر مبنای دروغ نخواهد بود؛ امروز باید فرهنگ‌سازی کنیم که مرد بگوید من توان این مقدار مهریه را دارم، خانم شما می‌پذیرید؟ این می‌شود زندگی اسلامی و صادقانه.

مهارت یک زندگی اشتراکی را نداریم

ولایتی درنهایت تأکید کرد: ما مهارت یک زندگی اشتراکی را نداریم. زندگی یک هنر است که به شغل، پست و... ربطی ندارد. برخی هیچ تحصیلاتی ندارند، اما مهارت را می‌دانند و این را باید فرهنگ‌سازی کنیم. در جامعه ما تبلیغات بسیاری برروی امور فاقد ارزش می‌شود، اما از فرهنگ و مهارت خانواده هیچ چیزی نمی‌گوییم. قانون شاید همه‌جا پاسخگو باشد، اما در موضوع خانواده همیشه هم جواب نمی‌دهد. فرهنگ اعتقادی مردم را باید تقویت کنیم و مهارت زندگی را فرهنگ‌سازی کنیم و تمام دستگاه‌ها در این خصوص تکلیف دارند و مسئول‌اند.