۴ هفته پیش
مسجد جمکران ۱۰۷۲ ساله شد ایسنا
یکی از آن مساجدی که به دستور امام زمان (عجّ) ساخته شده، مسجد مقدس جمکران است که دارای اهمیت و جایگاهی بزرگ در میان مردم است و طبق اخبار نقل شده امیر مؤمنان علی (ع) از این مسجد و مکان و جایگاه مقدس آن پیشگویی کرده است و شخص امام عصر (عجّ) با بیان جایگاه والای معنوی این سرزمین، شیعیان را به حضور در آنجا و عزیز داشتن آن امر فرمودند.
به گزارش ایسنا، مسجد مقدّس جمکران، روز هفدهمرمضان۳۷۳ هجری به فرمان حضرت بقیة الله (ارواحنافداه)، در کنار روستای جمکران تاسیس شد.
تاریخچهی آن به دستشیخ صدوق(متوفای ۳۸۱هجری) در کتابمونس الحزینبیان شده و کیفیتنماز تحیّتونماز استغاثهبه حضرت بقیة الله (عجّلاللهتعالیفرجهالشریف) در ضمن آن آمده است.
آن چه مسلّم است، این است که این مسجد بیش از یک هزار سال پیش به فرمان حضرت بقیة الله (عجّلاللهتعالیفرجهالشریف) در بیداری، (نه درخواب) تاسیس شد و در طول قرون و اعصار، پناهگاه شیعیان و پایگاه منتظران و تجلیگاه حضرت صاحب الزمان (علیهالسّلام) بوده است.
علامهی بزرگوار،میرزا حسین نوری، (متوفّای ۱۳۲۰ هجری) در کتاب ارزشمندنجم الثاقب در مورد تاریخچهی تاسیس مسجد مقدس جمکران نوشته است: شیخ فاضل،حسنبنمحمّد بن حسن قمی، معاصر شیخ صدوق، در کتابتاریخ قماز کتابِ مونس الحزین فی معرفة الحقّ و الیقین (از تالیفات شیخ صدوق) بنای مسجد جمکران را به این عبارت نقل کرده است:
شیخ عفیف صالححسن بن مُثلهی جمکرانیمیگوید: شب سهشنبه، هفدهمماه مبارک رمضان۳۷۳ هجری، در سرایِ خود خفته بودم که جماعتی به درِ سرای من آمدند، نصفی از شب گذشته بود، مرا بیدار کردند و گفتند: «برخیز و امر امام محمّد مهدی صاحب الزّمان (عجّلاللهتعالیفرجهالشریف)، را اجابت کن که تو را میخواند.
حسن بن مثله میگوید: «من، برخاستم و آماده شدم»، چون به درِ سرای رسیدم، جماعتی از بزرگان را دیدم،سلامکردم، جواب دادند و خوشآمد گفتند و مرا به آن جایگاه که اکنون مسجد (جمکران) است، آوردند.
چون نیک نگاه کردم، دیدم تختی نهاده و فرشی نیکو بر آن تخت گسترده و بالشهای نیکو نهاده و جوانی سیساله، بر روی تخت، بر چهار بالش، تکیه کرده، پیرمردی در مقابل او نشسته، کتابی در دست گرفته، بر آن جوان میخواند.
بیش از ۶۰ مرد که برخی جامهی سفید و برخی جامهی سبز بر تن داشتند، بر گرد او رویزمیننمازمیخواندند.
آن پیرمرد کهحضرت خضر (علیهالسّلام)بود، مرا نشاند و حضرت امام مهدی(عجّلاللهتعالیفرجهالشریف) مرا به نام خود خواند و فرمود: برو بهحسن بن مسلمبگو: «تو، چند سال است که این زمین را عمارت میکنی و ما خراب میکنیم، پنج سالزراعتکردی و امسال دیگر باره شروع کردی، عمارت میکنی، رخصت نیست که تو دیگر در این زمین زراعت کنی، باید هر چه از این زمین منفعت بردهای، برگردانی تا رد این موضع مسجد بنا کنند.»
همچنین به حسن بن مسلم بگو: «این جا، زمین شریفی است و حق تعالی این زمین را از زمینهای دیگر برگزیده و شریف کرده است، تو آن را گرفته به زمین خود ملحق کردهای!خداوند، دو پسر جوان از تو گرفت و هنوز هم متنبّه نشدهای! اگر از این کار بر حذر نشوی،نقمتخداوند، از ناحیهای که گمان نمیبری بر تو فرو میریزد.»
حسن بن مثله عرض کرد: «سیّد و مولای من! مرا در این باره، نشانی لازم است؛ زیرا، مردم، سخن مرا بدون نشانه ودلیلنمیپذیرند. امام (علیهالسّلام) فرمود: «تو برورسالتخود را انجام بده، ما، در اینجا، علامتی میگذاریم که گواه گفتار تو باشد، برو به نزد سیّد ابوالحسن و بگو تا برخیزد و بیاید و آن مرد را بیاورد ومنفعتچند ساله را از او بگیرد و به دیگران دهد تا بنای مسجد بنا نهد و الباقی وجوه را ازرهقدر ناحیهیاردهالکه ملک ما است، بیاورد و مسجد را تمام کن. نصفِ رهق را بر این مسجدوقفکردیم که هر ساله وجوه آن را بیاورند و صرف عمارت مسجد کنند.»
آنگاه به نزدسیّد ابوالحسن الرّضارفتیم. چون به سرای وی رسیدیم، غلامان و خادمان ایشان گفتند: «شما از جمکران هستید؟» گفتیم: «آری». پس گفتند: «از اوّل بامداد، سیّد ابوالحسن در انتظار شما است.»
پس وارد شدم و سلام گفتم، جواب نیکو داد و بسیاراحترام کرد و مرا در جای نیکو نشانید، پیش از آن که من سخن بگویم، او سخن آغاز کرد و گفت: «ای حسن بن مثله! من خوابیده بودم، شخصی در عالمرؤیابه من گفت: «شخصی به نام حسن بن مثله، بامدادان، از جمکران پیش تو خواهد آمد، آن چه بگوید،اعتمادکن و گفتارش راتصدیقکن که سخن او، سخن ما است، هرگز، سخن او را ردّ نکن.» ازخواببیدار شدم و تا این ساعت در انتظار تو بودم.
حسن بن مثله، داستان را مشروحاً برای او نقل کرد، سیّد ابوالحسن، دستور داد بر اسبها زین نهادند، سوار شدند، به سوی دِه (جمکران) رهسپار شدند.
چون به نزدیک دِه رسیدند، جعفر شبان را دیدند که گلهاش را در کنار راه به چرا آورده بود، حسن بن مثله، به میان گلّه رفت، آن بز که از پشت سرِ گلّه میآمد، به سویش دوید، حسن بن مثله، آن بز را گرفت و خواست پولش را پرداخت کند که جعفر گفت: «به خدا سوگند! تا به امروز، من این بز را ندیده بودم و هرگز در گلّهی من نبود، جز امروز که در میان گلّه آن را دیدم و هر چند خواستم که آن را بگیرم، میسر نشد.»
منابع تاسیس مسجد مقدّس جمکران به فرمانحضرت صاحب الزّمان (عجّلاللهتعالیفرجهالشریف)بر اساس تسلسل زمانی، به شرح زیر است:
۱ـ نخستین کسی که اینداستانرا در کتاب خود آورده،ابوجعفر محمّدبنعلی بن بابویه، مشهور به شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ هجری) است، ایشان، مشروح آن را در کتاب مونس الحزین فی معرفة الحق و الیقین درج کرده است.
با توجّه به اینکه تاسیس این مسجد در عصر شیخ صدوق (رحمهالله) واقع شده، و ایشان درقمزندگی میکرد، طبعاً، همهی جزئیات آن را بدون واسطه از حسن بن مثله، و سید ابوالحسن الرضا و دیگر شاهدان عینی، شنیده و نقل کرده است.
کتاب مونس الحزین، همانند دهها اثر گرانبهای دیگر شیخ صدوق، در طول زمان، از بین رفته و به دست ما نرسیده است.
۲ـحسنبنمحمّد بن حسن قمی، معاصر شیخ صدوق، صاحب کتاب گران سنگتاریخ قم، شرح آن واقعه را از کتاب شیخ صدوق نقل کرده است.
کتاب تاریخ قم در عصر شیخ صدوق، به سال ۳۷۸ هجری، در بیست باب به رشتهی تحریر درآمده است.
۳ـحسنبنعلیبنحسن بن عبدالملک قمی، به سال ۸۶۵ هجری آن را به فارسی ترجمه کرده است.
۴ـ متن عربی کتاب، به دست مولیمحمّد باقر مجلسی، (متوفّای ۱۱۰ هجری) نرسیده، ولی ترجمهی فارسی آن به دست ایشان رسیدهو احادیث مربوط به قم را در جلدالسّماء و العالماز آنروایتکرده است.
۵ـسید نعمت الله جزائری، صاحبانوار نعمانیّه(متوفّای ۱۱۱۲ هجری) ترجمهی فارسی آن را دیده و داستان تاسیس مسجد مقدّس جمکران را با خوط خود، از آناستنساخکرده است.
۶ـ شاگرد فرزانهی علّامه مجلسی،میرزا عبدالله افندی، (متوفای ۱۱۳۰ هجری) نسخهای از ترجمهی فارسی آن در بیست باب، در قم مشاهده کرده و گزارش آن را در تالیف گرانبهای خود آورده و تصریح کرده است که این ترجمه، به سال ۸۶۵ هجری، به دستورخواجه فخر الدین ابراهیم، انجام یافته است.
۷ـسیّد امیر محمّد اشرف، معاصر و شاگرد علاّمه مجلسی، صاحب کتابفضائل السّادات(متوفّای ۱۱۴۵ هجری) متن عربی آن را دیده و از آن نقل کرده است.
۸ـسیّد محمّدبنمحمّد بن هاشم رضوی قمی، به سال ۱۱۷۹ هجری، بنا به خواهشمحمد صالح معلم قمی، کتابی در این رابطه تالیف کرده و آن راخلاصة البلداننام نهاده است، این کتاب، احادیث مربوط به شرافت قم و تاریخچهی تاسیس مسجد مقدّس جمکران را در بر دارد.
۹ـ شایستهی تامّل است که آقامحمّدعلی کرمانشاهی، فرزندوحید بهبهانی، (متوفّای ۱۲۱۶ هجری) به متن عربی تاریخ قم دسترسی داشته و در حاشیهی خود بر کتابنقد الرجال تفرشی، شرح حال «حسن بن مثله» و خلاصهی داستان تاسیس مسجد مقدّس جمکران را به نقل از متن عربی آن آورده است.
۱۰ـ محقّق و متتبّع بینظیر،میرزا حسین نوری، متوفّای ۱۳۲۰ هجری، پس از جستوجوی فراوان، به هشت باب از ترجمهی تاریخ قم دست یافته و مشروح داستان تاسیس مسجد مقدّس جمکران را از ترجمهی تاریخ قم، از روی دست خط سیّد نعمت الله جزائری، در آثار ارزشمند خود آورده است:
۱ـجنة المأوی، چاپ بیروت، دار المحجّة البیضاء، ۱۴۱۲ هجری، ص۴۲ـ۴۶.
۲ـ جنة المأوی، مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی،بحارالأنوار، ج۵۳، ص۲۳۰ـ۲۳۴، چاپ بیروت، مؤسسة الوفاء ۱۴۰۳ هجری.
۳ـنجم الثاقب، چاپ تهران، علمیهی اسلامیه، بیتا، ص۲۱۲ـ۲۱۵.
۴ـکلمهی طیبه، چاپ سنگی، بمبئی، ۱۳۰۳ هجری، ص۳۳۷.
۵ـمستدرک الوسائل، چاپ قم، مؤسسهی آلالبیت (علیهمالسّلام)،۱۴۰۷ هجری، ج۳، ص۴۳۲ و ۴۴۷.
امر به نماز تحیت مسجد
حسن بن مثله در مورد نماز تحیت مسجد میگوید «امام زمان(عج)» به من گفت: مردم را بگو تا به این موضع رغبت کنند و عزیز بدارند و چهاررکعتنماز در این جا بگذارند: دو رکعتنماز تحیّت مسجد، در هر رکعتی، یک بارسورهی حمدو هفت بارسورهی قل هو الله احد(بخوانند) وتسبیحرکوعوسجودرا، هفت بار بگویند.
امر به نماز امام زمان
همچنین امام گفتند: به مردم بگو دو رکعتنماز صاحب الزمانبگذارند، بر این شیوه که در (هنگام خواندن سورهی) حمد چون به «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین» برسند، آن را صد بار بگویند، و بعد از آن،فاتحه را تا آخر بخوانند، رکعت دوم را نیز به همین طریق انجام دهند، تسبیح رکوع و سجود را نیز هفت بار بگویند، هنگامی که نماز تمام شد،تهلیل(یعنی، لا اله الاّ الله) بگویند وتسبیح فاطمهی زهرا (علیهاالسّلام)را بگویند، آنگاه سر بر سجده نهاده، صد بارصلواتبرپیغمبرو آلاش (صلواتاللهعلیهم) بفرستند.»
و این نقل، از لفظ مبارک امام (علیهالسّلام) است که فرمود: «فَمَنْ صَلاّهُما، فَکَاَنَما صَلّی فِی الْبَیْتِ الْعَتیقِ؛ هر کس، این دو رکعت (یا این دو نماز) را بخواند، گویی درخانهی کعبهآن را خوانده است.»
ساخت و بنای فعلی
به گفته دانشنامه اسلام، ساخت مسجد پیش از دوران افشاریه ساخته شده است، ولی از ویژگیهای معماری عصر صفوی در مسجد جمکران اطلاعی در دست نیست.
بر طبق کتیبه مسجد، بنایی که در ۱۱۶۷ میرزا علی اکبر جمکرانی آن را تعمیر کرد، شامل مسجدی ستوندار به ابعاد ۱۷×۵ متر با چهار فرشانداز، در جنوب صحنی به ابعاد ۱۷×۱۳ متر بودهاست.علی اصغر خان اتابکدر اوایل حکومتمظفرالدینشاه مسجد و صحن را تعمیر کرد و حجرهها و ایوانهای در اطراف صحن و دوآبانبار، یکی در صحن و دیگری در خارج از صحن، بنا کرد.
بافقی نیز تعمیراتی در مسجد انجام داد و در آنجا آب انباری احداث کرد. در طی تعمیر مسجد در دوره قاجار، تزئیناتی به بنا افزوده شد که شاملازارهکاشیکاری خشتی هفترنگ به ارتفاع ۱٫۵ متر و تزئیناتی با نقوشاسلیمیبا آب طلا و لاجورد در قسمت فوقانی و کتیبهای از کاشیهای خشتی بهخط ثلثازسوره جمعهدر بخش میانی شبستان مسجد بود.
در میان محراب مرکزی چاه کوچکی قرار داشت که دهانه آن باسنگ مرمرمیانتهی پوشانده شده بود و برخی زائران برای تبرک از درون آن خاک میبردند. در وسط همین محراب قطعه سنگ دیگری از مرمر قرار داشت که در میان آن اثر یک قدم بزرگ، به نشان قدمگاه بودن مسجد بود. در سال ۱۳۵۰، با دستور آیت الله فیض چاه را پُر کردند و سنگ را کندند، زیرا به اعتقاد او نشان بدعت بود.
در ۱۳۳۲ ه.ش مسجد جمکران توسط سید محمد آقازاده تعمیر و بعضی قسمتهای آن تجدید بنا شد و تالاری در جنوب صحن، با شش ستون از تیرآهن، به طول هفده و عرض چهار متر، احداث شد که در واقع همان محوطه ورودی مسجد بود.
در بخش شرقی صحن نیز تالاری به عرض چهار و طول سیزده متر، با تزئیناتی از آجرهای تراش و کاشیهای هفترنگ و نمای ورود به صحن در این دوران ایوانی آجری با پوشش گچی در سقف واِسْپَرمزین به کاشی هفترنگ در دو طرف بوده است.
در نمای درگاه نیز کتیبههایی با مضامین اهمیت ادای به موقع نماز و تاریخهای ۱۳۱۸ و ۱۳۷۱ وجود داشتهاست. در قسمت جنوبشرقی مسجد گلدسته آجری هشت ترکی به ارتفاع هفده متر قرار داشته که در سال ۱۳۱۸ ساخته شده است.
مسجد جمکران پس از انقلاب اسلامی
همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی و افزایش زائران و لزوم گسترش بنا، هسته تاریخی مسجد تخریب شد و به شکل مربعی علامتگذاری شد که با سنگفرش جداگانهای با نوار سیاه و سفید مشخص شدهاست.
پس از آن، با خریداری زمینهای کشاورزی اطراف مسجد، چهل هکتار زمین در اختیار مسجد جمکران قرار گرفت که ۵٫۵ هکتار آن به محوطه و صحن اصلی اختصاص یافت.
در وضع موجود، مسجد دارای شش ورودی به صحن، از شش جهت، است که درِ شمال شرقی آن در محور شبستان اصلی مسجد قرار دارد و در طرفین آن دو مناره عظیم بتونی با قاعده مربع و ساقه هشت وجهی در پنج طبقه و به ارتفاع ۸۵ متر است. بنای جدید مسجد، مسجد مَقام نامیده میشود.
ایوان ورودی این مسجد، تماماً مزین به کاشیهای معرق در بدنه و لچکیهای و مقرنسکاری در سقف است و از طریق سه ورودی، یکی در مرکز و دو ورودی در هریک از طرفین به شبستان راه دارد. منارههای طرفین این ایوان، با ارتفاع شصت متر، نیز مزین به کاشی معرق و به شکل چندوجهی در قسمتهای تحتانی، مدوّر در ساقه و گلدستهای در قسمت فوقانی است. شبستان اصلی به شکل هشت ضلعی و دارای سه ورودی در شمال و دو ورودی در جنوب است.
این شبستان دارای هشت ستون هشت وجهی مزین به کاشیهایمعرقومقرنسکاری است که گنبد مسجد با سازهای فلزی بر فراز آن استوار شدهاست. در ساقه گنبد ۲۳ پنجرهمشبکفلزی با شیشههای رنگارنگ گذاشته شدهاست که نور شبستان را تأمین میکنند.
سطح داخلی گنبد سراسر مزین به کاشیهای معرق با تلفیق آجر است. طوق زیر پنجرهها کتیبهای به خط ثلث با آیاتی ازسوره انساناست. سطح خارجی گنبد سهمی شکل بنا نیز با کاشیهای فیروزهای پوشیده و با کتیبههای لا اله الا الله و ترنجهای تزئینی، با ذکر یا مهدی ادرکنی در داخل آن، تزئین شدهاست.
ازارهداخلی مسجد تا ارتفاع ۱٫۸ متر با سنگ مرمر پوشیده شده و بقیه قسمتهای بدنه داخلی تا زیرسقف مزین به کاشیکاری با تلفیق آجر است. شبستانهای غربی و شرقی هرکدام با چهارهزار مترمربع زیربنا دارند.
قسمتهای داخلی این شبستانها آیینهکاری شدهاست و هریک از شبستانها دارای دو گنبد قرینه هستند. مسجدی معروف به مسجد مرمر، که فضای داخلی آن با مرمر سبز پوشانده شده، به مسجد مقام متصل است.
رونق مسجد جمکران در دوران اخیر به دلیل کوششمحمدتقی بافقی است. قبل از او فقط بعضی از افراد مطّلع برای شبزندهداری به مسجد جمکران میرفتند. بافقی هر شب چهارشنبه، به همراه گروهی از طلاب، پیاده به مسجد میرفت و نماز مغرب و عشاء را در آنجا اقامه میکرد و تا اذان صبح در آنجا به عبادت میپرداخت و بدینترتیب، توجه مردم را به این مسجد جلب کرد.
پس از تشکیل نخستین هیئت امنای مسجد در ۱۳۹۴ ه. ش، تحت نظارتسازمان اوقاف، توجه بیشتری به این مسجد شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شورای مدیریتحوزه علمیه قماعضای هیئت اعضای هیئت امنا را معرفی کرد و اداره اوقاف نیز نظارت بر امور مسجد را برعهده گرفت. این مسجد دارای ساختمان اداری، هیئت امنا، دایره انتظامات، دفتر ثبت کرامات، واحد انتشارات و تحقیقات، واحد ارشاد و کتابخانه تخصصی است و سالانه حدود پانزده میلیون زائر دارد.
بسیاری ازشیعیانشب چهارشنبه و شبنیمه شعبان ـ تولد حجت بن الحسن ـ به اینمسجدمیروند و اعمال آن را بهجا میآورند. اعمال آن دو رکعت نماز تحیت مسجد است و دو رکعت نماز که به نماز امام زمان مشهور است به شیوهای خاص بهجای آورده میشود.
انتهای پیام
#اخبار منبع: خبرگزاری ایسنا
بیشتر...
تبلیغات
تبلیغات
مطالب مرتبط
استاندار بوشهر با اشاره به تصویب 2 شهرک مولد کشاورزی به مساحت بیش از 2 هزار هکتار در استان گفت: در ساخت و اجرای این شهرکهای مولد و واگذاری اراضی آن به جامعه هدف تسریع شود.
یک ربع پیش
رئیس حوضهآبریز کارون بزرگ بر لزوم استفاده از روشهای جدید از جمله تصاویر ماهوارهای در تدقیق مؤلفههای بیلان این حوضه آبریز تأکید کرد.
یک ربع پیش
«رازی بین من و تو»، «در تنم زمستان شد» و «روایت نه چندان پیچیده از یک عشق به طعم شمشیر» عنوان سه کتاب جدید سوره مهر در حوزه نمایشنامه است.
یک ربع پیش
فرمانده انتظامی شهرستان گتوند از دستگیری عامل تیراندازی و کشف سلاح بکار رفته در تیراندازی در این شهرستان خبر داد.
یک ربع پیش
تیم کشتی فرنگی نوجوانان کشورمان، جام قهرمانی نخستین دوره مسابقات بینالمللی کشتی جام صفوی را در اردبیل بالای سر برد.
یک ربع پیش
مدیرعامل شرکت توانیر از امکان صادرات برق ایران به اروپا از طریق ترکیه با مشارکت شرکتهای بخش خصوصی فعال در بازارهای برق منطقه ای در ٨ ماه عادی سال خبر داد.
یک ربع پیش
وزیر خارجه رژیم اسرائیل در واکنش به اظهارات اردوغان علیه نتانیاهو و درباره قدس نوشت: اردوغان رویای فروپاشی اسرائیل، فتح قدس و رهبری جهان اسلام را در سر میپروراند. اردوغان! به دیدن سریالهای ترکی و رویا پردازی ادامه بده.
یک ربع پیش
دارنده 9 نشان کشتی المپیک و جهان امروز جلسهای دو ساعته با رئیس فدراسیون و سرمربی تیم ملی آزاد داشت.
یک ربع پیش
افزایش تعداد تعطیلات آخر هفته اگرچه مورد اتفاق دولت و مجلس قرار دارد اما حالا رایزنی ها و اختلاف نظرها بر سر تعیین روز آن است که در کنار جمعه، پنجشنبه تعطیل باشد یا شنبه؟
یک ربع پیش
بیشتر...