چگونه وابستگی نوجوانان به فضای مجازی را کم کنیم

به گزارشسراج24؛ با توجه به گسترش روزافزون استفاده از موبایل و فضای مجازی در میان کودکان و نوجوانان، این گروه سنی به شدت به این فضا وابسته شده‌اند. ساعت‌ها وقت صرف گشت و گذار در شبکه‌های اجتماعی و دیگر فعالیت‌های آنلاین می‌شود که علاوه بر به خطر انداختن سلامت جسمی، تبعات جدی روانی نیز به همراه دارد.

یکی از آسیب‌های اصلی اعتیاد به فضای مجازی، آسیب‌های روانی و اجتماعی است که کودکان و نوجوانان را تهدید می‌کند. کلاهبرداری‌های آنلاین و"قلدری سایبری" از جمله خطرات جدی‌ای هستند که در فضای مجازی متوجه نوجوانان می‌شود. این تهدیدات می‌توانند باعث احساس ناامنی و اضطراب در کودکان و نوجوانان شوند و در نهایت بر سلامت روانی آن‌ها تأثیر منفی بگذارند.

از دیگر تبعات این اعتیاد، کاهش تمرکز بر فعالیت‌های تحصیلی و درسی است. نوجوانان به دلیل صرف زمان زیاد در فضای مجازی، توجه خود را از مسائل مهم مانند تحصیل و پیشرفت در زندگی روزمره معطوف کرده و این امر می‌تواند منجر به افت تحصیلی و ضعف در مهارت‌های اجتماعی شود.

افزون بر این، والدین در مواجهه با این مشکل به شدت دچار سردرگمی شده‌اند. تلاش برای محدود کردن استفاده از موبایل و فضای مجازی معمولاً با عصبانیت و پرخاشگری نوجوانان همراه است.

در ارتباط با این موضوع گفت‌وگویی را با زهرا مستدام مشاور و پژوهشگر حوزه سلامت روان و دکتری تخصصی مشاوره خانواده داشتیم.

مشروح این گفت و گو بدین شرح است:

تسنیم: اعتیاد به فضای مجازی در میان کودکان و نوجوانان به یکی از آسیب‌های شایع تبدیل شده است که منجر به نگرانی والدین درباره آسیب‌ها و تبعات آن شده است، برای آگاهی والدین از این موضوع قدری توضیح دهید.

آنچه به‌عنوان اعتیاد به فضای مجازی مطرح می‌شود، سال‌هاست که در رأس موضوعات و مسائل آسیب‌های نوپدید اجتماعی در بین کودکان و نوجوانان قرار گرفته است و پژوهش‌های متعددی در این حوزه انجام شده است.

لذا ضروری است که در زمینه آثار و تبعات اعتیاد به فضای مجازی در گروه سنی کودکان و نوجوانان به این نکته اشاره کنم که با سرعت فزاینده رسانه‌ها و عمق کم اندیشه و دانش مدیریت فضای مجازی و سواد اندک رسانه‌ای نوجوانان، شاهد از دست رفتن کارکردهای روزانه یک انسان سالم از نظر روانی بوده‌ایم.

دگرگونی شدید سبک زندگی

شماری از پیامدهای منفی اعتیاد به فضای مجازی عبارتند از: دگرگونی شدید در سبک زندگی نوجوانان به‌منظور گذراندن زمان بیشتر در شبکه‌های اجتماعی، کاهش فعالیت‌های بدنی و بی‌توجهی به سلامت فردی، سرگرمی‌های اینترنتی و دور شدن از فعالیت‌های مهم زندگی همچون آینده‌نگری، درس‌خواندن و مطالعه.

با رشد صنعت سرگرمی در فضای مجازی، میزان خشونت و جسارت‌طلبی روبه‌افزایش است و در مهارت‌های اجتماعی، فقر مهارت‌های ارتباط مؤثر در زمینه گروه‌های همسال دیده می‌شود که باعث ناپایداری در روابط انسانی شده است.

بی تفاوتی، اهمالگری و تحمل پایین

تضعیف ریشه‌های سنتی و گسترش اندیشه‌ها و هویت‌های غرب‌گرایانه از دیگر تبعات اعتیاد به فضای مجازی است که آثار مخربی بر روان کودکان و نوجوانان بر جای می‌گذارد. تبدیل شدن به فرد جستجوگر، نشاط و لذت آنی و فرار از زندگی واقعی، از پیامدهای این معضل است. این موضوع باعث تنوع‌طلبی و نوخواهی در نوجوانان می‌شود و از آن‌ها فردی بی‌تفاوت و اهمالگر می‌سازد.

در تغییرات خلقی، آستانه تحمل پایین، کم‌حوصلگی، بی‌علاقگی به آینده و کم‌رنگ شدن تاب‌آوری عاطفی و رشدی دیده می‌شود.

تسنیم: راهکارهایی را به خانواده‌ها ارائه دهید که چگونه وابستگی به موبایل را در نوجوانان کاهش دهند. چرا که معمولاً گرفتن موبایل از آن‌ها با پرخاشگری و عصبانیت همراه می‌شود و والدین هم نمی‌دانند چگونه در برابر این رفتارها اقدام کنند.

پیشنهاداتی به خانواده‌ها

ابتدا پیشنهاد می‌کنم که والدین به ضرورت فراگیری سواد رسانه‌ای توسط خود و فرزندشان اهمیت بدهند و در جهت رشد سواد رسانه‌ای خانواده کوشا باشند.

بزرگ‌ترین ابزار سرکوب استعدادها و عدم همراهی کودکان و نوجوانان، نصیحت و اندرز، سرزنش و شماتت به‌خاطر عدم مدیریت فضای مجازی است.حذف کامل سرزنش، دومین راهکار برطرف کردن وابستگی‌هاست.

مهارت نقد هوشمندانه فضای مجازی، یکی از مهارت‌های کلیدی والدین صمیمی است.بنابراین، والدین باید با تفکر نقادانه نسبت به تکنولوژی روبه‌رشد و تکثیر هویت‌های جعلی آشنا باشند و آن‌ها را به‌طور تدریجی به فرزندان خود آموزش دهند.

پرسش، قلب ورود به دانش است؛ بنابراین فرزندان خود را نسبت به محیط حساس کرده و آن‌ها را پرسشگر تربیت کنید، به‌طوری‌که هیچ موضوعی را بدون پرسش نپذیرند.

مراقب آسان گیری افراطی باشید

از آسان‌گیری‌های افراطی پرهیز کنید که مبادا منجر به غرق شدن در دنیای پیچیده فضای غیرحقیقی و مجازی شود.

یکی از عوامل تحکیم‌کننده نظام خانواده، قاطعیت همراه با شفقت و مهربانی است. فراموش نکنید که کودکان و نوجوانان فریب خورده رسانه‌ها هستند، و نحوه واکنش والدین هوشمند، قطعاً مسیر را روشن خواهد کرد.

خودنظارتی را جدی بگیرید

فنون خودنظارتی را به فرزندان آموزش دهید. یکی از راهکارهایی که سبب اعتماد میان والدین و فرزندان می‌شود، این است که فنون خودنظارتی و خودارزشیابی در زمینه مسائل و فضای مجازی را به نوجوانان آموزش دهید تا حتی در غیاب والدین، بر رفتارها و عملکردهای مجازی خود نظارت کنند.

روشن‌سازی انتظارات از جمله مسائل کلیدی اصلاح رفتار است. انتظارات واقع‌بینانه خود را به شکل قرارداد خانوادگی تنظیم کرده و تمام اعضای خانواده باید بر قوانین آن پای‌بند باشند. دستورالعمل‌های واحد با راهبردهای مشخص برای کودکان و نوجوانان قطعاً مؤثر خواهد بود.

خانواده باید به‌عنوان یک سیستم حمایتی و منبع حمایت‌گر عمل کند. حتی در موقعیت‌های بحرانی نباید کارکرد خود را از دست بدهد. به والدین توصیه می‌کنم که همواره در نقش حمایت‌گر ظاهر شوند و نقش‌آفرینی کنند.