مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور منتخب، روزهای عجیبی را در پیش دارد. پزشکیان چه دوست داشته باشد چه نه، آخرین بانگ امید برای جامعه‌ی پر از شکاف اجتماعی ایران برای بهبود وضعیت کشور است. شکاف اجتماعی که در جامعه ایجاد شده و در کنار آن با انقلاب دیجیتالیسم در جهان در این چند سال و به‌خصوص پس از شیوع کرونا، نسل جدید (نسل زد و آلفا) نگاه متفاوت‌تری به مسائل فرهنگی و اجتماعی دارند و رئیس‌جمهور و تیم همراه او می‌بایست به یک راهکار صریح و روشن در این باره برسند. مسئله‌ی اقتصاد، فیلترینگ، شبکه‌های اجتماعی و هزاران مسئله‌ی دیگر پیش روی مسعود پزشکیان جدید کشور است، و او می‌بایست به عنوان رئیس‌جمهور برای آنها راهکار مشخص ارایه بدهد. فرصت زیادی هم نیست، چون ممکن است هر کدام از این‌ها تبدیل به یک بحران تازه برای کشور عزیزمان شوند.

اما نسل زد که این روزها نقل محافل هستند شامل کدام گروه می‌شوند و چه خصوصیات و ویژگی‌هایی دارند؟

نسل زد، بنا به تعریف جامعه‌شناسان، افرادی هستند که بین سال‌های 1995 تا 2010 میلادی و به تاریخ شمسی ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ متولد شده‌اند. برای این نسل خصوصیات مختلفی عنوان شده است. نسل زد را افرادی کم حوصله، پرمطالبه، حواس پرت و البته بسیار تأثیرگذار می‌دانند اما این‌ها تمام خصوصیاتی نیست که نسل زد با آن تعریف می‌شود.

شاید مهم‌ترین ویژگی نسل زد را بتوان ارتباط آن با اینترنت و دنیای دیجیتال دانست به‌گونه‌ای که عنوان می‌شود این نسل علاقه‌مند است تا بیشتر فعالیت‌های خود را از طریق اینترنت انجام دهد و همانند نسل‌های گذشته به شیوه‌های سنتی علاقه چندانی ندارد. به‌عنوان مثال اگر شما به افراد این نسل بگویید برای نقل و انتقال وجه به شعبه‌ی بانک مراجعه می‌کنید، به احتمال زیاد برایشان آنچنان غریب خواهد بود که انگار بگویید برای باز کردن دهانتان از دست شخصی دیگر استفاده می‌کنید. برای آنها همه‌چیز در ساده‌ترین شکل ممکن و تنها با چند کلیک قابل انجام است. نسل زد حتی خیلی وقت‌ها مشاغل اینترنتی را برای گذران زندگی خود انتخاب می‌کنند و از این رو دائم به دنبال یادگیری بیشتر در این زمینه هستند. اطلاعات آنها از این حوزه گاهی آنقدر زیاد است که اطرافیان را شگفت‌زده می‌کند. آنها همچنین علاقه خاصی به خرید اینترنتی دارند و نیاز چندانی به حضور در فروشگاه‌ها احساس نمی‌کنند. نسل زد از کوچکترین تغییرات در فضای وب آگاه می‌شوند و اخبار و اطلاعات خود را از این فضا به دست می‌آورند و از این جهت به آنها لقب نسل همیشه آنلاین هم داده‌اند.

نسل زد همچنین عاشق فعالیت در شبکه‌های اجتماعی است و ارتباطات گسترده‌ای در این شبکه‌ها ایجاد می‌کند و دوستان مجازی فراوانی دارند. آنها دوست دارند وقایع روزمره خود را در شبکه‌های اجتماعی با دوستان بی‌شمارشان به اشتراک بگذارند و از نظرات آنها استفاده کنند. بی محابا در گفت و گوهای آنلاین شرکت می‌کنند و دلشان می‌خواهد هر روز دامنه دوستی‌های مجازی خود را گسترده‌تر کنند اما با وجود این گستردگی ارتباط، احساس تنهایی و افسردگی را نیز تجربه می‌کنند.

افراد این نسل به آزادی بیان اعتقاد فراوانی دارند و لازم می‌دانند آنچه در فکرشان می‌گذرد، بدون ملاحظات عنوان کنند. این نسل روحیه مطالبه‌گری بالایی دارد و منتقد و ریزبین است. برای او مهم است تا درباره مطالباتش صحبت و مذاکره کند و برای سامان بخشیدن امور از تمام قوای خود سود جوید. برای نسل زد تأیید از سوی دیگران هم اهمیت زیادی دارد. آنها دوست دارند دیگران نتایج مثبت کارشان را ببینند و آن را مورد تحسین قرار دهند و از این رو با نسل فروتن قبل از خود تا اندازه‌ای فرق می‌کنند. البته در نسل زد با توجه به روحیه خلاقانه آنها، احتمال این که دست به ابتکارات و اختراعات بزنند بیشتر است و از این رو تأثیرگذاری بیشتری نسبت به نسل‌های قبل خود دارند. اهمیت نسل زد زمانی آشکارتر می‌شود که بدانیم این نسل در دنیا به سرعت در حال تصاحب بازار کار است. در حال حاضر حدود نیمی از نسل زد در کشورهای ثروتمند مشغول به کار هستند. آنها معمولا به طور تمام وقت کار می‌کنند و در حال پیشی گرفتن از افرادی هستند که از سال 1945 تا 1964 متولد شده‌اند و از این رو شرکت ها، دولت ها و سرمایه گذاران باید آنها را درک کنند.

به راستی باید به فکر حمایت و تحقق حقوق کودکان و نوجوانان و جوانان نسل زد در کشورمان باشیم و اینده نسل زد ایرانی،برایمان مهم باشد و این را هم فراموش نکنیم که نقش رییس‌جمهور و تصمیماتش در اینده این نسل مطالبه‌گر سرزمینمان ایران بسیار تاثیرگذار است، تصمیماتی همچون ؛ ۱-کمک به اجرایی شدن اصل سوم و پانزدهم قانون اساسی، قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و نیز کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک ، ۲-اختصاص ردیف بودجه‌ برای ارتقای کیفیت زندگی شایسته برای کودکانِ در وضعیت دشوار از جمله کودکان کار، ۳-توجه به نظام آموزشی در راستای ایجاد فرصت‌های برابر و آموزش باکیفیت، ۴-توجه به شرایط زیستی کودکان مهاجر و پناهنده، ۵-حل موضوع فیلترینگ، ۴-رونق و شکوفایی اقتصادی، ۵-ایجاد امید و انگیزه حقیقی و واقعی، ۶-ایجاد شغل و رفع بیکاری و ..

نوعی واگرایی در اقشار مختلف در طول این سالیان پیدا شده است که کانون آن مربوط به نسل جدید است که نسل زد و آلفا خوانده می‌شوند. باید بررسی گردد؛ کلیه‌ی دستگاه‌ها می‌بایست کمک کنند تا شاخص‌های واگرایی و همگرایی شناسایی شود و به‌وسیله آن متوجه شوند که چگونه می‌شود این واگرایی نسلی، را حل کرد. نسل زد بزرگ‌ترین سرمایه‌ی جامعه‌ی ما در عصر هوش مصنوعی هستند و ما برای تغییر دادن سرنوشت این کشور و ساختن آینده‌ای بهتر به ایشان امیدواریم، و در اخر از جناب آقای رییس‌جمهور به عنوان نماد امید در این روزهای جامعه ایران می‌خواهم که بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی جهت احتران به حقوق کودکان، نوجوانان و جوانان نسل زد که راهی به سوی ساختن جامعه‌ای انسانی‌تر و پایدارتر است قدم بردارد که احقاق حقوق ‌انان و تربیت انسان‌هایی با شخصیت انسانی و اخلاقی توسعه‌یافته، سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای بهتر است را در دستور کار دولت چهاردهم قرار دهد.

* مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان