حتی در اعماق خواب، مغز دربرابر خطر غریبه هشیار است

حتی زمانی که خوابیم، مغزهای سخت‌کوش ما برای زنده نگه‌داشتن ما به کارشان ادامه می‌دهد. آن‌ها مطمئن می‌شوند که ضربان قلب و تنفس ما طبق روال عادی در جریان است و مواد زائد جمع‌شده در طول روز را پاک‌سازی و خاطرات ما را مرتب و بایگانی می‌کنند. اکنون، مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که به‌نظر می‌رسد آن‌ها درحالی‌که همه‌ی این کارها را انجام می‌دهند، هم‌زمان اطراف ما را نیز برای خطر غریبه زیرنظر دارند. مانوئل شابوس، عصب‌شناس شناختی از دانشگاه زالتسبورگ اتریش گفت: «صداهای ناآشنا نباید در شب با شما صحبت کنند. این زنگ هشدار را به صدا درمی‌آورد.»

شابوس و همکارانش هشدار مغزی دربرابر صدای غریبه را در ۱۷ داوطلب مشاهده کردند. داوطلبان پس از گذراندن یک شب برای سازگاری با محیط جدید آزمایشگاه خواب، تحت آزمایش چندگانه خواب قرار گرفتند تا امواج مغزی، سطح اکسیژن، ضربان قلب، نرخ تنفس و حرکاتشان ثبت شود. محمد امین، نویسنده‌ی نخست مقاله و عصب‌شناس شناختی، توضیح داد: «ما فایل صوتی از نام خود شرکت‌کنندگان و دو نام ناآشنا را برای شرکت‌کنندگان پخش کردیم. این نام‌ها را صدایی آشنا یا صدایی ناآشنا ادا می‌کرد.»

شرکت‌کنندگانی که درمعرض صداهایی ناآشنایی قرار داشتند که به‌آرامی پخش می‌شد، درمقایسه‌با افراد دیگر پاسخ بیشتری نشان دادند. این واکنش‌ها شامل انگیختگی‌های کوچک بود؛ دوره‌های کوتاهی از فعالیت مغز که شبیه بیداری است؛ اما فقط چند ثانیه طول می‌کشد. عملکرد این نوع انگیختگی‌ها هنوز کاملاً درک نشده است.

درحالی‌که هم صداهای آشنا و هم صداهای ناآشنا موجب الگوهایی از امواج مغزی می‌شد که «مجموعه K » نامیده می‌شوند، فقط کسانی که صداهای ناآشنا را می‌شنیدند، تغییرات بزرگ‌تری در فعالیت مغز تجربه می‌کردند. این تغییرات به پردازش حسی مربوط می‌شد. تصور می‌شود مجموعه‌های K از بیدارشدن شما در پاسخ به مزاحمت‌های بی‌خطر جلوگیری می‌کنند. شابوس گفت:

مجموعه‌های K ممکن است مکانیسم مهمی در شکل‌دهی نحوه‌ی خواب ما باشند و به مغز کمک کنند که تصمیم بگیرد آیا باید خواب بمانیم یا بیدار شویم. این مکانیسمی کاملاً هوشمندانه است که به شما اجازه می‌دهد تا کارهای مهم را از کارهای غیرمهم جدا کنید. زمانی که کاری اهمیت داشته باشد، زنجیره‌ای از فرایندها را آغاز می‌کند که به پردازش آن اطلاعات بدون نیاز به بیدارشدن و مختل‌شدن خواب کمک می‌کند.

امین گفت این یافته‌ها به‌طورکلی نشان می‌دهد که مغزِ در حال خواب اطلاعات حسی مهم را برای پردازش بیشتر استخراج می‌کند.

نتایج مطالعه‌ی جدید از پژوهش‌های گذشته حمایت می‌کند که نشان می‌دهند پردازش حسی محیط اطراف ما، حتی هنگام ناهشیاربودن ادامه دارد و مغز برای انجام این پردازش وارد حالت نگهبانی می‌شود. پژوهشگران در مقاله‌ی خود نوشتند: «طبق نتایج ما، صداهای ناآشنا بااهمیت یا ازنظر تکاملی به‌طور بالقوه تهدیدکننده‌تر در نظر گرفته می‌شوند؛ بنابراین، دربرابر صداهای آشنا برای فرد در حال خواب با انگیختگی بیشتری همراه هستند.»

با‌این‌حال، پژوهشگران این مسئله را رد نکرده‌اند که واکنش بیشتر به‌جای اینکه ناشی از ادراک صدای غریبه به‌عنوان تهدید احتمالی باشد، می‌تواند ناشی از این مسئله باشد که صداهای جدید به‌طورکلی موجب جلب توجه بیشتری می‌شوند.

درحالی‌که پاسخ به صداهای آشنا پس از مواجهه‌ی مکرر بعدی در خواب تغییر نکرد، واکنش مغز درمقابل صداهای ناآشنا تغییر کرد. این موضوع نشان می‌دهد که مغز نه‌تنها اطلاعات جدید را در طول خواب پردازش می‌کند؛ بلکه از آن‌ها می‌آموزد و احتمالاً به این نتیجه می‌رسد که صدای ناآشنا، اما مکرر تهدید نیست و پاسخ‌های آینده به آن را کاهش می‌دهد.

یافته‌های یادشده ممکن است به توضیح این مسئله کمک کند که چرا در ابتدا خوابیدن در محیط‌های ناآشنا برای ما بسیار دشوار است. مغز ما به زمان نیاز دارد تا تمام صداهای ناآشنا را دسته‌بندی کند و به این نتیجه برسد که درصورت خوابیدن در امان هستیم.

این پژوهش در مجله‌یThe Journal of Neuroscienceمنتشر شد.