حیواناتی که از میلیون‌ها سال پیش تا به امروز در کره زمین می‌زیسته‌اند، نقش تعیین‌کننده‌ای در برقراری تعادل در اکوسیستم آن داشتند. گسترش جمعیت و تکامل بشر باعث انقراض دسته بزرگی از حیوانات شد. با این وجود، ماموت‌ها جزو حیواناتی هستند که مستقیما توسط طبیعت منقرض شده و انسان‌ها نقش چندان پررنگی در از بین رفتن آن‌ها نداشتند!

بارش‌های شدید جوی از طریق تغییر دادن گیاهان باعث از بین رفتن این موجودات شدند.‌ تغییرات جوی ناشی از این بارش‌های شدید به حدی ناگهانی بودند که فرصت تطبیق و تکامل را از این موجودات گرفته و باعث از بین رفتن آن‌ها شدند. در حقیقت این موجودات برای یافتن زیستگاه مناسب به حدی دور کره زمین چرخیدند که بر اساس شواهد، تقریبا دو بار محیط این سیاره را طی کردند! با این حال ظاهرا طبیعت تصمیم به انقراض این موجودات گرفته بود و بدون هیچ قاعده و قانون خاصی این کار را انجام داد.

در این زمینه اما تلاش انسان برای زنده کردن این گونه باستانی در خور توجه است. ماموت‌ها حدود ۴۰۰۰ سال پیش منقرض شدند. با این وجود، این موجودات حدود پنج میلیون سال بر روی کره زمین می‌زیستند و تغییرات بسیاری را به چشم دیده‌اند. ماموت‌ها به دلیل حضور طولانی‌ای که بر روی کره زمین داشته‌اند، تاثیر بزرگی بر روی اکوسیستم آن داشته و نبود آن‌ها بر روی زیست‌بوم اثراتی منفی گذاشته است.

زنده کردن ماموت ۵ میلیون ساله؛ کلید دستیابی به فیل‌هایی هیبریدی!

پروفسور جرج چرچ از دانشگاه پزشکی هاروارد طی ده سال گذشته مشغول کار بر روی احیای گونه‌های منقرض شده حیوانی بوده است. او این کار را از طریق استخراج ژن‌های این موجودات و قرار دادن آن‌ها در گونه تکامل یافته این حیوانات انجام خواهد داد.‌ در خصوص ماموت‌ها، گونه تکامل یافته آن‌ها فیل‌ها هستند. آن طور که پروفسور چرچ اعلام می‌کند، این فرآیند پیش از این هم برای زنده کردن گونه‌های منقرض شده دیگر انجام شده بود: ما در صدد زنده کردن ژن‌های حیوانات باستانی هستیم. این عمل پیش از این انجام شده و از این طریق، خواص مقاومت در برابر سرما به ژن تعدادی از گونه‌های حیوانی جدید اضافه شده است. برای انجام این کار لازم است که ژن مربوط به ماموت‌ها با ژن فیل‌های کنونی ادغام شود؛ به طوری که این موجودات به طور کامل قادر به زندگی در محیط‌های بسیار سرد نظیر قطب شمال باشد.

ماموت‌ها به دلیل ماهیت بیولوژیکی خود تنها حیواناتی بودند که قادر به تاب آوردن در دماهای بسیار پایین بودند. تیم پژوهش دکتر چرچ در صدد است که نه تنها ماموت‌های منقرض شده را بار دیگر به زندگی برگرداند؛ بلکه گونه‌ای جدید و هیبریدی از حیوانات را تولید کند که با در اختیار داشتن تمامی ویژگی‌های فیل و ماموت قادر به تاب آوردن در دماهای بسیار پایین باشد. هدف نهایی این پروژه بازسازی اکوسیستم قطب شمال از طریق وارد کردن حیوانات جدید به آن است.

ژن‌های مربوط به ماموت‌های مورد آزمایش همگی از چندین نمونه مختلف که به طور طبیعی کاملا محافظت‌شده هستند، به دست آمده‌اند. بهترین نمونه، مربوط به یک بچه ماموت به نام لیوبا (Lyuba) بود که در سال ۲۰۰۷ به صورت یخ زده در سیبری کشف شد. به عقیده صاحب‌نظران، لیوبا بهترین ماموت محافظت‌شده طبیعی کشف شده تا به امروز است. بر اساس نتایج آزمایشات تخمین سن رادیوکربنی، سن این ماموت حدود ۴۲۰۰۰ سال عنوان شده است و دلیل مرگ آن، همانند بسیاری هم‌نژادهای خود، ناسازگار بودن محیط زندگی است.

آنچه اکوسیستم در حال حاضر به آن نیاز دارد، گسترده‌تر شدن گونه‌های طبیعی است تا تغییرات ناشی از دگرگونی اقلیم را خنثی کند. برخی منتقدین اعتقاد دارند که دانشمندان باید به جای تولید گونه‌های هیبریدی از حیوانات، تمرکز خود را بر روی نجات گونه‌های در شرف انقراض قرار دهند. با این وجود، ایجاد تغییرات ژنتیکی در گونه‌های حیوانی کنونی در نهایت منجر به اثری مشابه می‌شود!

بر خلاف انتظار بسیاری از ما، به دلیل تغییرات اقلیمی، فیل‌های کنونی گونه‌هایی کاملا در حال انقراض به شمار می‌روند. با این حال، با ادغام ژن این موجودات با ژن ماموت‌ها می‌توان اطمینان حاصل کرد که به گونه‌هایی مقاوم‌تر از فیل‌ها دسترسی خواهیم داشت که به این زودی منقرض نخواهند شد!

در این زمینه، جرج چرچ افزود: تمامی گونه‌های فیل در حال حاضر در حال انقراض هستند. با زنده کردن ماموت های ۵ میلیون ساله ما در صدد این هستیم که امکان سکونت فیل‌ها را در قطب شمال فراهم کنیم. از این طریق، این موجودات از انسان‌ها که منبع نابودی و انقراض حیوانات به شمار می‌روند، در امان خواهند بود.

تا کنون سرمایه‌ای بالغ بر ۱۵ میلیون دلار جمع‌آوری شده و به انجام آزمایشات مربوط به این فرآیند ادغام ژن‌ها اختصاص یافته است. همچنین کمپانی Colossal که متخصص در علوم بیولوژیکی و ژنتیکی است هم به طور نزدیک با تیم دکتر چرچ همکاری می‌کند تا فرآیند ویرایش ژن فیل‌ها را ممکن سازد. به کمک این فرآیند می‌توان ژن‌های مربوط به گونه‌های مختلف زنده را دستکاری و مهندسی کرد.

فرآیند ویرایش ژن چگونه کار می‌کند؟

ممکن است این سوال برای شما ایجاد شده باشد که مهندسی ژن چگونه امکان‌پذیر است؟ این فرآیند در عمل آنچنان که به نظر می‌رسد کار پیچیده‌ای نیست. در این فرآیند، نوکلئوس‌های مربوط به یک گونه برداشته شده و با نوکلئوس‌های یک گونه دیگر جایگزین می‌شود. از این طریق، قابلیت تغییر برخی ویژگی‌های بیولوژیکی گونه اولیه فراهم خواهد شد.

بر این اساس، فرآیند زنده کردن ماموت ۵ میلیون ساله به شرح زیر خواهد بود:

• ژنوم استخراج شده از ماموت یخ‌زده با ژنوم فیل‌های آسیایی مقایسه می‌شود تا ژن‌های مختص به ماموت شناسایی شود.
• سلول‌های پوستی مربوط به فیل‌های آسیایی ویرایش می‌شوند تا از این طریق حامل ژن‌های ماموت باشند.
• در آزمایشگاه با بهره‌گیری از سلول‌های بنیادی، یک تخمک ساخته می‌شود. سپس نوکلئوس آن با نوکلئوس سلول پوستی که دربرگیرنده دی ان ای ماموت است جایگزین می‌شود.
• با تحریک تخمک، فرآیند تقسیم سلولی آن آغاز می‌شود و در گام بعدی، رحم یک فیل یا یک رحم مصنوعی برای پرورش لقاح انتخاب می‌شود.

البته با اینکه این فرآیند در ظاهر ساده به نظر می‌رسد؛ اما پیاده‌سازی آن در عمل امری بسیار دشوار است. پروفسور چرچ ضمن مقایسه این پروژه با حضور نیل آرمسترانگ بر روی کره ماه افزود: هر دو پروژه زنده کردن ماموت ۵ میلیون ساله و فرود آرمسترانگ بر روی کره ماه، پروژه‌هایی جاه‌طلبانه و مهندسی محور هستند که که به صورت گروهی دنبال شده و دستاوردی بزرگ به شمار می‌روند.

انتظار می‌رود که ظرف شش سال آینده نخستین نمونه‌های این گونه هیبریدی بر روی سطح کرده زمین رویت شوند. ظهور این موجودات برای ایجاد تنوع بیولوژیک در کره زمین کاملا ضروری است. این مساله بیش از هرجا، در سیبری که بقایای ماموت‌ها حدود ۴۰۰۰۰۰ سال پیش در آن جا رویت شدند، حائز اهمیت است.

فرآیند ویرایش ژن به کار رفته در زنده کردن ماموت ۵ میلیون ساله می‌تواند در آینده برای سایر گونه‌های جانوری هم مورد استفاده قرار گیرد. برای همین، این آزمایش و نتایج آن اهمیت فراوانی برای آینده این پژوهش خواهند داشت. در صورتی که نتایج این آزمایش موفقیت‌آمیز باشد، می‌توان امیدوار بود که با سرمایه‌گذاری بیشتر بتوان شاهد احیای گونه‌های حیوان منقرض‌شده بیشتری بود تا از این طریق، اکوسیستم مناطق مختلف کره زمین تقویت شود.

۲۲۷۲۲۷