به گزارش راهبرد معاصر؛با پیچیده شدن سیستم بین­ الملل در عصر حاضر بسیاری از راهبردهای سیاسی- دفاعی نیز متعاقب این تحولات دچار تغییر و دگرگونی شده­ اند. بازدارندگی ترکیبی به عنوان یک مفهوم نوین برای مقابله با تهدیدات، اقدامات و جنگ­ های ترکیبی مورد توجه دولت­هایی است که خواستار مقابله با تهاجمات و اقدامات خصمانه و استکباری در ابعاد منطقه ­ای و بین ­المللی هستند. آغاز کمپین فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی ایران باعث ایجاد فشارها و تهدیدات متنوعی از سوی دولت متخاصم ایالات متحده آمریکا شد. این کمپین از طریق اعمال فشارهای ترکیبی و گستردۀ اقتصادی، نظامی و تبلیغاتی علیه ایران آغاز شده است. جمهوری اسلامی ایران از ابتدا تا کنون با مبنا قرار دادن گفتمان انقلاب اسلامی و استخراج راهبردهایی از مبانی این گفتمان تلاش کرده است نوعی سیستم بازدارندگی ترکیبی بومی را علیه اقدامات خصمانه تعبیه کند.

راهبرد بازدارندگی ترکیبی به عنوان راهکاری موثر به منظور مقابله با کمپین­های تهدیدات و اقدامات ترکیبی محسوب می­شود. این راهبرد دارای دو بخش بازدارندگی بر مبنای انکار و مجازات است که در بخش انکار نیاز به نوعی راهبرد برای خنثی­سازی و انکار آثار اقدامات خصمانه است. در بخش مجازات نیز نیاز به پاسخ­هایی است تا دولت متخاصم را از ادامه اقدامتش منصرف کند. عناصر بازدارندگی ترکیبی شامل ارتباطات، اطمینان­سازی، مهارت و چابکی، نسبت ­دهی و انسجام می ­شود که در این گزارش به صورت مفصل به تمامی این عناصر پرداخته است.

جمهوری اسلامی ایران از ابتدای آغاز کمپین فشار حداکثری، راهبرد بازدارنگی ترکیبی را علیه تهدیدات و اقدامات ایالات متحدۀ آمریکا اعمال کرده است. ایران با اتخاذ راهبرد مقاومت اسلامی که همواره مورد تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی بوده است، توانسته است بسیاری از اقدامات خصمانه کمپین فشار حداکثری را انکار کند. منظور از راهبرد مقاومت اسلامی مجموعه ­­ای از مولفه­ ها مانند جبهه و محور مقاومت، اقتصاد مقاومتی و فرهنگ مقاومتی است که در داخل و خارج از مرزها به صورت ترکیبی و مجموعا راهبرد مقاومت اسلامی را تشکیل می­دهند. انکار با وجود فشارهای فراوان اقتصادی، سیاسی و نظامی کمپین فشار حداکثری از طریق راهبرد مقاومت اسلامی عملیاتی شده است. گفتمان مقاومت اسلامی به عنوان یک گفتمان بومی و وحدت بخش نقش قابل توجهی در انکار آثار تهدیدات و اقدامات خصمانۀ دشمن ایفا می­کند. علاوه بر این جمهوری اسلامی ایران به صورت همزمان از راهبرد بازدارندگی بر مبنای مجازات و تنبیه با استفاده از ابزارهای نظامی، اطلاعاتی و فعالیت ­های منطقه ­ای برای مقابله با کمپین فشار حداکثری ایالات متحده بهره­ گیری می­کند.

راهبرد بازدارندگی ترکیبی جمهوری اسلامی ایران

به نظر می­رسد ایران برای مقابله با کمپین فشار حداکثری ایالات متحده که شامل اقدامات و فعالیت­های خصمانۀ ترکیبی می­شود، از راهبرد بازدارندگی ترکیبی استفاده می­کند. ممکن است راهبرد بازدارندگی ترکیبی ایران به صورت جامع علیه اقدامات خصمانۀ ایالات متحده اعمال نشود اما این راهبرد را می­توان در دکترین سیاست دفاعی که مطابق فرمایشات مقام معظم رهبری تدوین و سیاستگذاری می­شوند، به میزان قابل توجهی مشاهده کرد.

راهبرد مقاومت اسلامی و بازدارندگی انکاری در عمل

مطابق آنچه که در بخش اول گزارش تحت عنوان مبانی نظری بازدارندگی ترکیبی به آن اشاره شد، در راهبرد بازدارندگی ترکیبی تلاش می­شود به صورت همزمان از بازدارندگی بر اساس انکار و همچنین بازدارندگی بر اساس مجازات و تنبیه استفاده شود. جمهوری اسلامی ایران با آغاز کمپین فشار حداکثری هر دو راهبرد بازدارندگی ترکیبی را علیه فشارها و اقدامات خصمانۀ ایالات متحده اعمال کرده است. در رابطه با باردارندگی برا اساس انکار، ایران همواره تلاش کرده است راهبرد انکار را علیه اقدامات خصمانه علیه منافعش به کار بگیرد. مطابق فرمایشات مقام معظم رهبری و تاکید بر مقاومت و جبهۀ مقاومت در تمامی عرصه ­های اقتصادی، نظامی، فرهنگی (قدرت نرم) تلاش شده است که اقدامات خصمانۀ ترکیبی ایالات متحده پیش از عملیاتی شدن و حتی در شرایط عملیات جذب شوند. بازدارندگی بر اساس انکار توسط ایران در رابطه با اقدامات خصمانۀ تحریم ­های اقتصادی توانسته است در طول چهل و یک سال این سیگنال و پیام را به ایالات متحده ارسال کند که اقتصاد ایران به تحریم­ های ظالمانه واکسینه شده است و دولت جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ رویکرد و راهبرد عملیاتی اقتصاد مقاومتی در تلاش برای توسعه و نوسازی بومی است. در واقع در چهارچوب راهبرد اقتصاد مقاومتی و انکار آثار تحریمی تلاش شده است تا از طریق ظرفیت­های داخلی و برقراری روابط اقتصادی و تجاری با شرکای راهبردی مورد اعتماد بین­المللی مانند چین به این مهم دست پیدا کند. به نظر می­رسد جمهوری اسلامی ایران تا کنون موفق شده است بازدارندگی بر اساس انکار را به نحو احسن در مقابل اقدامات خصمانۀ کمپین فشار حداکثری اعمال کند.

گفتمان مقاومت اسلامی که همواره مورد تاکید رهبر انقلاب بوده است به عنوان یک شاخص و بدیل مناسب در جهت بازدارندگی بر مبنای انکار محسوب می­شود. این گفتمان از درون مایه­ هایی مانند پیروزی نهایی حق علیه باطل که خود برگرفته از سنت و شرع مقدس اسلام است، توانسته است علاوه بر تقویت روحیۀ ملی با وجود فشارها و تحریم­ های همه ­جانبه به نحو احسن عمل کند. در واقع گفتمان مقاومت بخش جدایی­ ناپذیر بازدارندگی بر اساس انکار به عنوان بخشی از راهبرد بازدارندگی ترکیبی محسوب می­شود. اگر بخواهیم سیاست خارجی دولت­ها را در جهت اعمال راهبرد انکار در نظر بگیریم باید این گونه نتیجه گرفت که جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر مقاومت اسلامی به عنوان سنگ بنای سیاست خارجی توانسته است این توانایی و قدرت را عملیاتی کند و تاکنون نیز در عرصه ­های مهم موفق بوده است. کمتر دولتی مانند ایران تواسته راهبرد انکار را با استفاده از مبانی بومی و اسلامی ایجاد کند و به عنوان یک بدیل و الگو برای سایر کشورهای اسلامی و غیراسلامی در منطقۀ غرب آسیا و سایر مناطق معرفی کند. تا کنون تمامی تلاش­ها، تهدیدات و اقدامات کمپین فشار حداکثر ایالات متحده و سایر دولت­های غربی از سوی جمهوری اسلامی ایران با قاطعیت مورد انکار قرار گرفته­اند و راهبرد بازدارندگی بر مبنای انکار همچنان به دولت­های متخاصم و دشمن سیگنال­ها و پیام­های منصرف کننده را ارسال می­کند و این امر در بلندمدت دشمنان را به این نتیجه می­رساند که در محاسبات خود دچار اشتباه شده ­اند و در نهایت از اتخاذ اقدامات ترکیبی خصمانه منصرف خواهند شد. بنابراین راهبرد مقاومت اسلامی به عنوان سنگ بنای سیاست خارجی جمهوری اسلامی موارد انعطاف ­پذیری و موارد انکار آثار کمپین اقدامات خصمانه را به نحو احسن عملیاتی خواهد کرد.

جمهوری اسلامی ایران و راهبرد بازدارندگی بر مبنای مجازات

در رابطه با بازدارنگی بر اساس مجازات و تنبیه نیز ایران از ابتدای آغاز کمپین فشار حداکثری تلاش کرده است با اقداماتش به ایالات متحدۀ آمریکا و هم­پیمانش در منطقۀ غرب آسیا سیگنال دهد که در صورتی که از آستانه­هایی مانند حمله به ایران و متحدان نیابتی این دولت عبور شود پاسخ ­هایی را دریافت خواهد کرد که هزینه­های این پاسخ­ها فراتر از مزایی است که در نظر گرفته­ اند. برای مثال عبور از آستانه­ های ایران مانند به شهادت رساندن سپهبد سلیمانی با پاسخی از سوی ایران مواجه شد که علاوه بر تحمیل هزینه­ های مادی برای ایالات متحده در بخش نظامی، سایر هزینه­ ها مانند در هم شکستن روحیۀ این دولت در منطقۀ غرب آسیا نزد دولت­ های منطقه­ ای هم­پیمانش و همچنین ظاهر کردن ضعف پایگاه ­های آمریکایی در منطقه را به منصۀ ظهور رسانید. حال به نظر می­رسد جمهوری اسلامی ایران در بخش بازدارندگی بر اساس تنبیه و مجازات نیز همانند بخش انکاری، توانسته است موضع خود را حفظ و تقویت کند.

نتیجه ­گیری

بازدارندگی ترکیبی به عنوان یک راهبرد نوین در عرصۀ سیاست­ دفاعی جمهوری اسلامی ایران نقش قابل توجهی ایفا می­کند. این راهبرد برای مقابله با کمپین ­های فشار حداکثری توسط ایالات متحده علیه ایران تاکنون عملیاتی شده است. بر اساس مبانی نظری بازدارندگی ترکیبی می­توان گفت اتخاذ راهبرد مقاومت اسلامی از سوی رهبر معظم انقلاب نقشی غیرقابل انکار در رابطه با راهبرد بازدارندگی بر مبنای انکار ایفا کرده است. راهبرد انکار بخش لاینفک بازدارندگی ترکیبی محسوب می­شود که به دولت متخاصم القا می­کند که اقدامات خصمانه ترکیبی­اش آثاری نداشته است و نیاز به بازنگری در سیاست­ هایش است. تاکنون راهبرد مقاومت اسلامی نقش قابل توجهی در انکار اقدامات و تهدیدات ایالات متحده ایفا کرده است.در نظام بین ­الملل کمتر کشوری دارای توانایی انکار در این ابعاد بوده است. در رابطه با راهبرد بازدارندگی بر مبنای تجاوز و تنبیه نیز جمهوری اسلامی ایران اقداماتی علیه فعالیت­های خصمانۀ ایالات متحده عملیاتی کرده است و محاسبات این دولت­ ها در صورت ادامه دادن این سیاست­ ها و اقدامات تغییر داده است.