جمهوری اسلامی ایران همواره و به طور مستمر تعهد به چندجانبه‌گرایی را به عنوان مبنای یکسیاست خارجینیرومند به عمل درآورده است. به همین ترتیب، ایران به دیدگاه امنیت مشترک، همکارانه و پایدار در غرب آسیا پایبند بوده است.

وزیر امور خارجه می‌گوید: در سطح جهانی ما پایبندی مصمم خود به گفت‌وگو و دیپلماسی را با مشارکت فعال در مجامع مختلف بین‌المللی برای پاسخگویی به شمار کثیری از چالش‌های بین‌المللی از جمله در مذاکرات چند ماهه اخیر برای احیا و جانی دوباره بخشیدن به برجام به نمایش گذاشته ایم.

این عزم ما با وجود قصور نکبت بار اروپا در امر تحقق وعده های اقتصادی خویش به مردم ما پس ازخروج غیرقانونی آمریکا از برجامو بی میلی دولت جدید آمریکا به کنار گذاردن سیاست شکست خورده «فشار حداکثری« ترامپ به منصه ظهور رسیده است.

ظریف معتقد است: چندجانبه‌گرایی تضعیف شده و اجرای آن از سوی یکجانبه‌گرایی و اقدامات قلدرمآبانه قدرت‌هایی خاص مورد تهدید قرار گرفت. ماجراجویی یکجانبه‌گرایانه افراطی آمریکا مهم‌ترین چالشی است که تقریباً همه ما به شکلی با آن روبرو بوده‌ایم. این وضعیت همچنان حاکمیت قانون را در سطح بین‌المللی به ضعف می کشاند و صلح و ثبات را در سراسر جهان تهدید می‌کند.

در حالی که برخی ملت‌ها سال ها است باتروریسم اقتصادیو تجاوزات نظامی تهدید می‌شوند، دیگر ملت ها فشار ضربات ناشی از سیاست های جانبدارانه آمریکا را تحمل می کنند.

امروز چندجانبه‌گرایی برای دولت ها تنها یک انتخاب نیست بلکه ضرورت است، چرا که در مقابل آن، یکجانبه‌گرایی قرار دارد؛ دقیقا همان رویکردی که آمریکا در دولت ترامپ آن را به اوج رساند و صدمات بسیاری را به روند صلح و امنیت بین المللی وارد کرد. آمریکا در این دوران تا جایی پیش رفت که از معاهدات بین المللی همچون توافق آب و هوایی پاریس و دیگر اجماع بین المللی برای بحران های جهانی خارج شد.

آمریکا همچنین از برجام که نتیجه دو سال مذاکرات رسمی و فشرده ۷ کشور بود، خارج شد و مشکلات بسیاری را در عرصه بین المللی و برای ایران به وجود آورد.

اما در این یک سال و نیمی که کرونا سایه مرگبار خود را بر جهان گسترانید، خلا چندجانبه‌گرایی در جهان بیشتر احساس شد؛ زمانی که خبرهایی شنیده می شد مبنی بر اینکه کمبود ماسک وجود دارد و محموله های ماسک و اقلام بهداشتی در فرودگاه ها توسط کشورهای ثالث به سرقت می رود.

تشدید فقر و نابرابری، معضلات عالم‌گیر زیست محیطی، بحران گازهای گلخانه ای، خشونت و تنش های بین‌المللی، تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران خارج از سازوکار سازمان ملل، بحران مهاجرت و در نهایت ناکارآمدی سازمان های بین المللی در مدیریت ویروس کرونا همه نشانه هایی از نبود چندجانبه‌گرایی و اتحاد در شرایط بحرانی بین المللی است.

اما رخدادهای دیگر در سال‌های اخیر همچون جنگ و ناآرامی در عراق، افغانستان، یمن، سوریه و بسیاری از نقاط جهان روی داد، اما کاری از دست سازمان‌های بین المللی به دلیل فرمان پذیری از قدرت‌های بزرگ برنیامد، همگی این خلا را فریاد می زند که امروز جهان نیاز به همکاری های چندجانبه گرایی دارد.

چندجانبه‌گرایی در روابط بین‌الملل به ائتلاف چند کشور برای پیشبرد یک هدف مشترک اطلاق می شود. اتخاذ رویکرد چندجانبه‌گرایانه و همکاری بین المللی می تواند برای حل مسائل جهانی همچون خلع سلاح، تغییرات آب و هوایی و گازهای گلخانه ای، قاچاق مواد مخدر و بسیاری مسایل و چالش های بین المللی دیگر از قبیل عراق، افغانستان و ... تنها راه موثر باشد.

اما برخلاف آن چه اغلب پنداشته می شود چندجانبه‌گرایی همیشه تنها به سازمان های رسمی اشاره ندارد بلکه ناظر به تمامی ترتیباتی است که در آن ها سه دولت یا بیشتر، هماهنگ با هم دست به اقدام می زنند.

در مجموع باید گفت امروز در جهانی به سر می بریم که همه کشورها از بزرگ و کوچک، باید در پذیرش مسوولیت جهانی سهیم باشند.

البته این نیز واضح است که اگر نیاز دولت ها به راه های چندجانبه نبود، چندجانبه گرایی معنا نمی یافت بنابراین اینکه چندجانبه‌گرایی در عرصه بین الملل ظهور و بروز پیدا کرد به این دلیل بود که دولت ها بسیاری از مشکلات خود را نمی توانستند به تنهایی حل کنند. چندجانبه‌گرایی یک نیاز قطعی جامعه بشری بوده و دهه ها است که دنیا بدون آن امکان حیات ندارد.

/ایرنا