دوره بلوغو سال‌های نوجوانی تغییرات چشمگیری دررابطه والدین با فرزندانایجاد می‌کند. اگر این تغییرات به‌خوبی مدیریت نشوند، اغلب به درگیری و مشاجره میان والدین و نوجوانان ختم می‌شوند. اگر شما هم فرزند نوجوانی دارید، احتمالا می‌دانید که گفت‌وگو با نوجوانان اغلب ساده نیست. البته خوشبختانه روش‌هایی برای بهبود ارتباط مستمر و معنادار بین فرزندان و والدین وجود دارد. این روش‌ها ضامن ارتباط باز والدین و فرزندان هستند و سبب حفظ سلامت روانی و جسمی نوجوانان می‌شوند. اگر می‌خواهید توانایی صحبت با نوجوان خود درباره هر مسئله‌ای را داشته باشید و به‌دنبال رابطه‌ای دوستانه‌ و در عین‌ حال محترمانه با فرزند خودید، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.

چگونه سر صبحت را با نوجوان باز کنیم؟

بر اساس پژوهش‌های روان‌شناختی متعدد، ارتباط والدین و نوجوانان تأثیرات مثبت مختلفی برسلامت جسمو روان نوجوانان دارد و میزان گرایش فرزندان به رفتارهای پرخطر در طول دوران بلوغ و سال‌های نوجوانی را کاهش می‌دهد. بااین‌حال آب‌کردن یخِ گفت‌وگو با نوجوانان کار آسانی نیست. گاهی سخت‌ترین بخش برقراری ارتباط پیداکردن دریچه‌ای برای ورود به دنیای نوجوان است. در ادامه، چند راهکار برای شروع گفت‌وگو با نوجوانان ارائه کرده‌ایم.

۱. سؤال‌های باز بپرسید

از نوجوان خود نپرسید «همه‌چی خوبه؟» وقتی این سؤال را از نوجوانتان می‌پرسید، به او این پیام را می‌دهید که می‌خواهید همه‌چیز خوب باشد. او برای ناامیدنکردن شما ممکن است فقط سر تکان دهد تا شما فکر کنید که همه‌چیز خوب است، حتی اگر این‌طور نباشد.

سؤال‌های خیلی کلی و عمومی مانند «روزت چطور بود؟» هم نپرسید. پاسخ این پرسش‌ها از یکی‌دو کلمه بیشتر نمی‌شوند و هیچ اطلاعاتی درباره زندگی یا احساس واقعی نوجوانتان به شما نمی‌دهند. در واقع این پرسش‌ها قاتل گفت‌وگو با نوجوانان هستند.

در عوض سؤال‌های خاص و باز بپرسید. مثلا بگویید: «ظهر توی مدرسه ناهارت رو با کدوم یکی از دوست‌هات خوردی؟» یا «آزمون امروزت رو چطور گذروندی؟»

۲. پذیرای هر پاسخی باشید

هنگام شنیدن پاسخ فرزندتان، این احساس را به او بدهید که شما پذیرای شنیدن هرچیز مثبت یا منفی هستید. از نصیحت‌کردن و توصیه‌های نابجا پس از شنیدن صحبت فرزندتان پرهیز کنید تا راحت‌تر آنچه را در زندگی‌اش می‌گذرد با شما به اشتراک بگذارد.

چگونه به نوجوان نزدیک‌تر شویم و این رابطه را حفظ کنیم؟

پس از اینکه یخ صحبت‌کردن با نوجوانتان را آب کردید، بهتر است به فکر چگونگی ادامه گفت‌وگو و ایجادارتباط مؤثرو دوستانه با او باشید. برای این کار می‌توانید توصیه‌های زیر را در نظر بگیرید.

۱. لازم نیست موضوع مکالمه شما چیز مهمی باشد

یکی از مشکلات والدین در زمان گفت‌وگو با فرزندانشان محدودکردن موضوع صحبت به موارد مهمی مانند درس‌ و مدرسه است. این موضوعات اغلب برای فرزندتان جذاب نیستند و ممکن است مانع ارتباط شما با او شوند. سعی کنید گاهی اوقات درباره چیزهای بی‌اهمیت صحبت کنید.

مثلا یک فیلم یا برنامه تلویزیونی را با هم تماشا کنید و درباره آن بحث کنید. رمان هیجان‌انگیزی با هم بخوانید و نظرهایتان را با هم مقایسه کنید. حتی می‌توانید درباره جدیدترین شایعات دنیای سلبریتی‌ها و بازیگران با هم صحبت کنید. موضوعی را انتخاب کنید که نوجوانتان را درگیر کند.

برنامه‌های مشترکی داشته باشید که هردو از آنها لذت می‌برید. از هر فرصتی برای پیوند با فرزندتان استفاده کنید. وقتی مرتب با او گفت‌وگو کنید، ممکن است صحبت درباره موضوعات مهم‌تر و عمیق‌تر هم برایش آسان‌تر شود و چندان طولانی به نظر نرسد.

۲. سر میز ناهار یا شام با او حرف بزنید

زمان صرف وعده‌های غذایی، به‌ویژه ناهار و شام، فرصت بسیار مناسبی برای وقت‌گذراندن با فرزندتان و صحبت با اوست. وقتی افراد خانه همگی مشغول صرف غذا هستند و از فناوری‌هایی همچون گوشی‌های هوشمند خود دورند، بهترین فرصت برای مکالمات مختلف و به‌اشتراک‌گذاری نظرها و ایده‌ها فراهم می‌شود. هنگام صرف غذا، فضایی گرم و دوستانه برای تمام اعضای خانواده از جمله نوجوانتان برای بیان افکار و احساساتش درباره اتفاقات روز مهیا کنید.

۳. به فردیت و حریم خصوصی او احترام بگذارید

نوجوان شما در حال تلاش برای شکل‌دادن به زندگی،هویتو عقاید خود است، پس به‌جای تأکید بر باورهایتان و تحمیل عقاید شخصی خود به او، تلاش کنید دنیای نوجوانتان را بهتر بشناسید. به او اجازه دهید تا علایق، افکار و عقاید خود را کشف کند. هویت منحصربه‌فردش را به رسمیت بشناسید. به نوجوانتان نشان دهید که به افکار و توانایی‌های او اعتماد دارید. علاقه‌مندی‌هایش را درک کنید و تمایلش به استقلال را دریابید. تلاش کنید دنیای او را بشناسید و به افکارش، هرچقدر هم برایتان عجیب به نظر می‌رسند، احترام بگذارید.

۴. دستاوردهایش را تحسین کنید

تلاش‌های نوجوانتان را نادیده نگیرید و از او قدردانی کنید. با تشویق فرزندتان می‌توانیدعزت‌نفسواعتمادبه‌نفساو را افزایش دهید و رابطه‌ای پویا و دوطرفه‌ با او بسازید. همچنین از فرزندتان بخواهید نظر خود درباره تصمیم‌های خانوادگی را ابراز کند و با سپردن برخی مسئولیت‌های خانه به او، احساس عزت‌نفسش را بیشتر کنید.

۵. از گفت‌وگوهای کوتاه غافل نشوید

هر زمان فرصت را مناسب دیدید، برای صحبت دوستانه پیشگام شوید. مثلا بیان چند مطلب جالب یا بامزه زمانی که در حال رانندگی هستید و قرار است نوجوانتان را به مدرسه برسانید، ممکن است ارتباط شما را جذاب‌تر کند. موقعیت‌هایی گذرا در حد گفتن شب‌ به‌خیر هم یکی از فرصت‌های ایجاد ارتباط با نوجوان و شکل‌دادن گفت‌وگوهای آرام و صمیمانه با او هستند. هنگام صحبت با او، کمی طنز چاشنی کلامتان کنید. نشان دهید که می‌توانید منبعشادیو درک باشید.

۶. برای نوجوانتان یادداشت بنویسید

اگر صحبت کلامی یا ایجاد رابطه چشمی برای شما یا فرزندتان دشوار است، می‌توانید هرازگاهی برایش پیامک، ایمیل یا یادداشت کاغذی بنویسید. نوجوان‌ها گاهی با خواندن کلمات نوشته‌شده راحت‌تر از پیام‌های کلامی کنار می‌آیند. می‌توانید عشقتان به او را بیان کنید یا بابت کار خوبی که انجام داده است از او قدردانی کنید.

چگونه با نوجوان گفت‌وگو کنیم؟

اگر قرار است مطلب مهمی را با او در میان بگذارید، بهترین فرصت را انتخاب و به لحن و رفتارتان دقت کنید. اگر نوجوانتان به‌اندازه کافی به شما اعتماد نداشته باشد، مکالمه با او فقط یک‌طرفه پیش می‌رود و دستاورد زیادی برایتان نخواهد داشت. هنگام صحبت با نوجوانتان نکات زیر را در نظر بگیرید.

۱. زمان و مکان مناسب را انتخاب کنید

برای گفت‌وگو لحظاتی را انتخاب کنید که نوجوانتان آرام و آماده صحبت است. زمانی کهاسترسدارد یا تحریک‌پذیر به نظر می‌رسد، نمی‌توانید او را وادار به صحبت کنید. در ضمن هنگام گفت‌وگو، خودتان هم آرام باشید و اگر از دست او عصبانی هستید، از شروع بحث پرهیز کنید.

صحبت با فرزندتان را به زمانی موکول کنید که آرامید. زمانی‌ که خسته و بی‌حوصله از سر کار به منزل برمی‌گردید زمان مناسبی برای گفت‌وگو با نوجوانتان نیست. در گفت‌وگو عجول نباشید و فرزندتان راقضاوتنکنید. تلاش کنید رفتارهای کنترل‌گرانه نداشته باشید.

۲. فعالانه به صحبت‌های نوجوانتان گوش دهید

به نوجوان خود فضای آزادی بدهید تا حرفش را بیان کنید.گوش‌دادن فعالانهو نشان‌دادن علاقه به حرف‌هایش را فراموش نکنید و نشان دهید که کنجکاو و مشتاق شنیدن جملات بعدی او هستید.

۳. از واکنش‌های آنی اجتناب کنید

هنگام مواجهه با موقعیت‌های چالش‌برانگیز، خونسردی خود را حفظ کنید و با صبر و درک پاسخ دهید. از واکنش تکانشی یا خشم‌آلود پرهیز کنید. نفس عمیق بکشید و پیش از هر پاسخی، چند ثانیه مکث کنید.

۴. به زبان بدن نوجوانتان توجه کنید

نوجوانتان ممکن است از برقراری تماس چشمی با شما پرهیز کند یا به‌راحتی نتوانداحساساتو ترس‌هایش را بیان کند. به‌ غیر از ارتباط کلامی، به ارتباطات غیرکلامی مانندزبان بدنو لحن نوجوانتان هم توجه داشته باشید و به او فضایی امن برای ابراز احساسات و خواسته‌هایش بدهید.

اگر حس می‌کنید فرزندتان غمگین یا عصبانی است، به او بگویید که اشکالی ندارد و به احساساتش احترام می‌گذارید. به او بگویید که می‌توانید در موقعیت مناسب دیگری با هم گفت‌وگو کنید. به نوجوانتان نشان بدهید که او را در هیچ شرایطی قضاوت نمی‌کنید.

چگونه با نوجوان درباره قوانین صحبت کنیم؟

به‌رغم حفظ احترام وعشق به فرزنددر خانه، گاهی لازم است نوجوانان قوانینی را رعایت کنند، مثلا درباره مدت‌زمان استفاده از گوشی هوشمند، بیرون‌رفتن با دوستان در شب‌های امتحان و انضباط در کارهای شخصی. بااین‌همه در دوران پرتلاطم بلوغ و نوجوانی، ممکن است حفظ نظم و انضباط در عین گفت‌وگو و ارتباط دوستانه و مؤثر با فرزندتان دشوار باشد. به‌کمک راهکارهای زیر می‌توانید درباره قوانین و محدودیت‌ها هم گفت‌وگوی مثبت و مؤثری با فرزندتان داشته باشید.

۱. اولویت‌هایتان را تعیین کنید

پیش از شروع بحث، موضوعاتی را که برایتان مهم‌اند اولویت‌بندی کنید. فقط روی مسائل اساسی تمرکز کنید و نوجوان خود را با بیان هم‌زمان موضوعات متعدد تحت‌فشار نگذارید. برای حفظ اثربخشی کلام خود، در هر گفت‌وگو یک موضوع را محترمانه و دوستانه بیان کنید. در عمل نمی‌توانید درباره هرآنچه با نظر شما مغایرت دارد، با نوجوانتان بحث کنید. پس فقط موارد جدی و مهم را در نظر بگیرید.

۲. با عشق شروع کنید

گفت‌وگو با نوجوانتان را با پذیرش و محبت آغاز کنید. اجازه دهید او هم احساس و حرف خود را بیان کند. حرفش را قطع نکنید و با حوصله گوش دهید. می‌توانید با لبخندی مهرآمیز و چند تکان سر به‌علامت تأیید، نشان دهید که به حرفش اهمیت می‌دهید.

۳. احساسات او را به رسمیت بشناسید

نوجوانتان در اوایل سال‌های بلوغ به‌سختی تلاش می‌کند به خودمختاری و استقلال برسد. بنابراین مهم است که اجازه دهید تا حد ممکن زندگی، افکار و احساسات خودش را داشته باشند. ممکن است نتوانید احساسات و دلایل او را درک کنید، اما آنچه بیان می‌کند برای خودش کاملا معتبر است. از نظر زیست‌شناسی، قشر پیش‌پیشانیمغزکه مسئول منطق و فکر عقلانی است، در سنین نوجوانی هنوز کاملا رشد نکرده است. پس تلاش برای صحبت منطقی بدون درنظرگرفتن احساسات نوجوان راه به جایی نمی‌برد.

هیجان نوجوانتان را به رسمیت بشناسید و احساسات او را تصدیق کنید. بگویید که درک می‌کنید چه می‌خواهد. اگر نوجوانتان حس کند که درک و تأیید می‌شود، حس نزدیکی بسیار بیشتری به شما خواهد کرد و راحت‌تر می‌تواند با توضیحات شما کنار بیاید.

۴. دلایل تصمیم خود را کاملا توضیح دهید

استفاده از عباراتی مانند «چون من می‌گم» یا «وقتی خودت پدر/مادر بشی متوجه می‌شی» برای بیان تصمیم‌های لازم یا محدودیت‌ها چاره‌ساز نیستند. این جملات فقط سبب ناامیدی نوجوان از نزدیک‌شدن به شما می‌شوند و فرزندتان دیگر تمایلی به ادامه صحبت با شما نشان نمی‌دهد.

کاملا توضیح دهید که چرا فکر می‌کنید مسئله موردبحثتان کار درست یا نادرستی است یا برایتان اهمیت دارد. از حرف ربط «و» به‌جای «اما» استفاده کنید. مثلا بگویید: «درک می‌کنم که چرا می‌خوای با دوست‌هات بیرون بری و به همین خاطر به‌نظرم فکر خوبی نیست، چون ممکنه وقت درس‌خوندنت رو بگیره و بعدا مجبور بشی برای جبرانش تا صبح بیدار بمونی و درس بخونی.»

۵. با او همدلی کنید

به او نشان دهید که احساساتش را درک می‌کنید. برای نوجوانتان توضیح دهید که شما هم در نوجوانی آنچه را او اکنون از سر می‌گذراند، پشت‌سر گذاشته‌اید و روشی برای عبور از این تجربه پیدا کرده‌اید. بااین‌حال، روی شخصیت خودتان زیاد تأکید نکنید و تلاش نکنید واقعیت زندگی خودتان را تحریف کنید. نیازی نیست اطلاعاتی از تجربیات گذشته‌تان را با فرزندتان به اشتراک بگذارید که بیهوده باعث ناراحتی او شود.

۶. منعطف باشید

اگر جایی برای سازش وجود دارد، با نوجوانتان مذاکره کنید. در صورت لزوم، به‌دنبال انطباق، انعطاف و سازش با فرزندتان باشید. درست است که برخی قوانین، محدودیت‌ها و انتظارات شما باید رعایت شوند، اما منعطف‌بودن و مشارکت فرزندان در تصمیم‌گیری‌ها هم حس همکاری وهمدلیرا بین شما تقویت می‌کند.

تا حد امکان ازنه گفتناجتناب کنید و روی شرایط بالقوه فکر کنید. مثلا به‌جای اینکه به فرزندتان بگویید: «نه، اجازه نمی‌دم به مهمونی بری.» می‌توانید بگویید: «بله، اگه تکالیفت رو تموم کنی و اتاقت رو هم تمیز کنی، می‌تونی امشب به مهمونی بری.»

۷. به او حق انتخاب دهید

بسیاری از پدرومادرها از نه شنیدن یا تخطی فرزندانشان از دستورات خود عصبانی می‌شوند. بااین‌همه، باید اختیار عمل فرزند خود را بپذیرید. گاهی ممکن است نوجوانتان از قوانین و محدودیت‌ها سرپیچی کند، اما شما نباید پل‌های ارتباطی خود با او را خراب کنید. در عوض انتظارات خود را واضح و صریح بیان کنید و توضیح دهید که اگر نادیده گرفته شوند، چه پیامدهایی ممکن است برای فرزندتان داشته باشند.

به نوجوانتان یادآوری کنید که حق انتخاب دارد و می‌تواند به قوانیناحترامبگذارد یا آنها را نادیده بگیرد، اما اگر حدومرزها را نشناسد و از آنها عبور کند، با پیامدهای مختلفی روبه‌رو می‌شود. پیامد نادیده‌گرفتن قوانین را کامل و بدون تهدید و توبیخ برای او شرح دهید.

گاهی می‌توانید به توافق‌نامه‌های کتبی هم فکر کنید. قوانینی تعیین کنید و آنها را روی کاغذ بنویسید. خواسته‌های نوجوانتان را هم در همان صفحه درج کنید و نشان دهید که برایتان اهمیت دارند. سپس با همفکری او راهکاری بیندیشید که خواسته‌های هر دو طرف را تا حد امکان برآورده کند.

۸. در صورت نیاز، کمک حرفه‌ای بگیرید

اگر در موارد متعددی با نوجوانتان به مشکل برمی‌خورید یا نمی‌توانید به‌درستی با او ارتباط برقرار کنید، به‌دنبال راهنمایی‌گرفتن از متخصصان معتمد مانند درمانگران یا مشاوران باشید. آنها می‌توانند بینش‌ها و استراتژی‌های ارزشمندی برای بهبود ارتباطات والدین و نوجوانان ارائه دهند.

جمع‌بندی

برقراری ارتباط با نوجوان نیاز به صبر، درک و سازگاری دارد. با گوش‌دادن فعالانه، اعتبار‌بخشی به تجربیات او و نشان‌دادن اعتماد و احترام می‌توانید رابطه مستحکم‌تر و پویاتری با نوجوان خود داشته باشید. مکالمات و فعالیت‌های مشترک ترتیب دهید و به دنیای او نزدیک‌تر شوید. در مواقع لازم، مرزها و محدودیت‌ها را با زبانی دوستانه و همدلانه برای او توضیح دهید. او را وادار به انجام کاری نکنید و فقط عواقب کارهایش را به‌روشنی برایش توضیح دهید.

شما چه روش‌هایی برای برقراری ارتباط سالم و مؤثر با نوجوانان بلدید؟ در صورت تمایل، در بخش دیدگاه‌های این مقاله نظرات ارزشمند خود را با ما و سایر خوانندگان عزیز چطور به اشتراک بگذارید.