از چه زمانی باید کتاب‌خواندن برای کودک را شروع کنید؟ پاسخ این است که هیچ‌گاه برای شروع دیر نیست. در حقیقت برخی از والدین این کار را از دوران بارداری مادر شروع می‌کنند و بعضی از آنها تا زمان تولد فرزندشان صبر می‌کنند. کتاب‌خواندن برای نوزاد فرصتی فوق‌العاده است که با او ارتباط برقرار کنید. این روش به رشد مهارت‌های اولیه پیش از سوادآموزی مانند افزایش دایره لغات و عشق مادام‌العمر فرزندتان به کتاب‌خوانی کمک می‌کند. در ادامه، درباره کتاب‌خواندن برای نوزادان بیشتر توضیح می‌دهیم.

فواید کتاب‌خواندن برای نوزاد

کتاب‌خواندن عادت سالمی است که والدین باید پیش از تولد اولین فرزندشان آن را در خانواده ایجاد کنند. وقتی برای کودکان کتاب می‌خوانید، توجهتان کاملا به آنها جلب می‌شود. این دقیقا همان چیزی است که کودکان بیش از همه دوست دارند. هیچ برنامه تلویزیونی یا حتی اسباب‌بازی‌ای برای آنها جذاب‌تر از توجه شما نیست.

۱. آموزش مهارت‌های فردی

کتاب‌خواندن با صدای بلند برای کودک فعالیت مشترک فوق‌العاده‌ای است. این کار را می‌توانید تا سال‌ها پس از نوزادی فرزندتان نیز ادامه بدهید. کتاب‌خواندن با صدای بلند برای کودک یا نوزاد مزایای بسیاری دارد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

• آموزش برقراریارتباط با دیگران.
• معرفی مفاهیمی مانند اعداد، حروف، رنگ‌ها و اشکال به شیوه‌ای سرگرم‌کننده.
• رشد مهارت‌ شنیدن،تقویت حافظهو افزایش دایره واژگان کودک.
• آشناکردن نوزاد با دنیای اطرافش.

نوزادان تا ۱سالگی تمام آواهای لازم برای صحبت‌کردن به زبان مادری خود را یاد می‌گیرند. هرچه برای آنها داستان‌های بیشتری را با صدای بلند بخوانید، کلمات بیشتری را می‌شنوند و بهتر می‌توانند صحبت کنند.

شنیدن کلمات کتاب‌ها در مغز کودکتان مجموعه‌ای غنی از کلمات ایجاد می‌کند. کودکانی که والدینشان با آنها صحبت می‌کنند و برایشان کتاب می‌خوانند، معمولا تا ۲سالگی بیش از هم‌سالان خود کلمه بلدند. به‌علاوه نوزادانی که در سال‌های اولیه زندگی کسی برایشان کتاب خوانده است، خواندن و نوشتن را زودتر و در زمانی مناسب یاد می‌گیرند.

۲. آموزش مهارت‌های اجتماعی

وقتی برای نوزاد کتاب می‌خوانید:

• فرزندتان می‌شنود که از احساسات و صداهای معنادار استفاده می‌کنید و این تا حدی سبب رشد اجتماعی و عاطفی او می‌شود.
• کودک تشویق می‌شود که بهتر نگاه کند، اشاره کند، لمس کند و به سؤالات پاسخ دهد و این نیز رشد اجتماعی و مهارت‌های تفکر او را بهبود می‌بخشد.
• فرزندتان تلاش می‌کند تا با تقلید صداها، تشخیص تصاویر و یادگیری کلمات مهارت‌های زبانی خود را بهبود ببخشد.

بهترین زمان برای شروع کتاب‌خوانی

کارشناسان کودک معتقدند که باید به‌محض تولد نوزاد، کتاب‌خواندن برای او را شروع کنید. او از این طریق با صدای شما آشنا می‌شود و آن را تشخیص می‌دهد. نوازادان حتی اگر متوجه آنچه می‌خوانید نشوند، می‌توانند آهنگ کلام شما و ریتم آن را تشخیص بدهند. علاوه‌بر این، هیچ چیز برای نوزاد آرامش‌بخش‌تر از صدای والدین نیست.

بهتر است که در اولین فرصت ممکن، کتاب‌خواندن را در برنامه روزانه کودک جای بدهید. البته اگر از بدو تولد این کار را شروع نکنید نیز جای نگرانی نیست. هیچ زمانی برای شروع کتاب‌خوانی برای کودکان دیر نیست. در هر صورت، این کار برای کودک سودمند خواهد بود.

کتاب‌خواندن برای نوزاد را چطور شروع کنیم؟

اگر به‌تازگی صاحب فرزندی شده‌اید، احتمالا حتی تصور کتاب‌خواندن هم برایتان خسته‌کننده باشد. شما هم مانند بسیاری از والدین شبانه‌روز به کودک غذا می‌دهید و ازخواب راحتمحروم شده‌اید. بااین‌حال، به کتاب‌خوانی به‌چشم فرصتی برای نشستن ودر آغوش گرفتنفرزند خود نگاه کنید. این کار به فرصتی برای استراحت و آرامش شما تبدیل می‌شود، نه کار مهم دیگری که باید به فهرست بلندبالای کارهای خود اضافه کنید.

۱. کتاب‌خوانی از زمان تولد تا ۶ماهگی

در این سنین، بینایی نوزاد هنوز در حال تکامل است، پس می‌توانید برای کودک کتاب‌هایی با این ویژگی‌ها بخوانید:

• متن کم یا بدون متن؛
• تصاویر بزرگ با کنتراست زیاد؛
• ویژگی‌های تعاملی مانند عروسک، آینه یا سوراخ‌های چشم.

هرچه برای لذت‌بردن نوزاد از کتاب‌خوانی راه‌های بیشتری پیدا کنید، بهتر است. حتی می‌توانید کتاب‌ها یا مجلات مخصوص بزرگ‌سالان را برای او بخوانید. برای نوزاد کلمات اهمیت چندانی ندارند. برای او لحن صدای شما و اینکه او را در آغوش می‌گیرید، مهم است.

۲. کتاب‌خوانی برای نوزادان ۷ تا ۱۲ماهه

نوزادان در نیمه دوم سال اول زندگی خود می‌توانند برخی از کلماتی را که برایشان می‌خوانید درک کنند. معنادارترین کلمات برای آنها در این سنین کلماتی مانند مامان، بابا، شیر یا شیشه‌شیرند.

برای نوزادان ۷ تا ۱۲ماهه کتاب‌هایی که یک شیء یا شخصیت دارند، از همه بهترند. در این حالت، او می‌تواند چیزی را که شما از آن نام می‌برید تشخیص دهد. درنتیجه دایره واژگانش تقویت می‌شود و به‌آرامی متوجه می‌شود که تصاویر نشان‌دهنده چیزهای واقعی‌اند.

موقع کتاب‌خواندن برای نوزاد، به تصاویری که فرزندتان به آنها علاقه نشان می‌دهد، اشاره کنید. همچنین آنچه را می‌خوانید با صورت، دست‌ها و صدای خود اجرا کنید. اجازه بدهید نوزاد به صحبت‌هایتان واکنش نشان دهد و حرف بزند. این مکالمه به او کمک می‌کند تا رعایت نوبت را یاد بگیرد. به‌علاوه، با این روش به او یاد می‌دهید که روی چیزی که دیگری می‌گوید تمرکز کند.

معمولا نوزادان در ۷ تا ۱۲ماهگی به اسباب‌بازی علاقه بیشتری دارند. بنابراین سعی کنید از کتاب‌هایی مثل کتاب‌های چوبی یا پارچه‌ای استفاده کنید که به اسباب‌بازی شباهت بیشتری دارند. کتاب‌های حسی‌لمسی نیز برای نوزادان بسیار سرگرم‌کننده‌اند. بااین‌حال، کتاب‌هایی را که اجزای کوچکی مانند روبان یا دکمه دارند از دسترس او دور کنید.

۳. کتاب‌خوانی برای نوزادان ۱۳ تا ۱۸ماهه

در این سنین می‌توانید کم‌کم کتاب‌هایی با ۱ یا ۲ جمله در هر صفحه را به کودک معرفی کنید. هرچه حین خواندن داستان کتاب بچه‌گانه‌تر رفتار کنید، بهتر است. مثلا اگر کتابی درباره حیوانات می‌خوانید، صدای آنها را تقلید کنید. فرزندتان این حرکت را بامزه می‌داند و دیر یا زود هر دو صدای حیوانات را تقلید می‌کنید و حسابی به خنده می‌افتید.

با پرسیدن سؤالاتی مانند «سگ چی می‌گه؟» یا «گربه رو می‌بینی؟» کودک خود را به مشارکت در کتاب‌خوانی دعوت کنید. از فرزند خود بخواهید به نمونه‌های واقعی از آنچه در تصاویر می‌بیند، اشاره کند. مثلا از او بپرسید: «بینی‌‌ات کجاست؟» در این سنین، می‌توانید به فرزندتان تصاویر بیشتری از چیزهایی که او هر روز با آنها روبه‌رو نمی‌شود، نشان دهید.

نوزادان در ۱۵ تا ۱۸ماهگی گاهی می‌توانند به سؤالات با یک کلمه پاسخ دهند. بنابراین به او تصاویر کتاب را نشان دهید و بپرسید: «این چیه؟» اگر مثلا پاسخ داد: «ماشین»، بگویید: «بله، ماشینه. این یه ماشین سبز بزرگه.» این‌طوری به او کمک می‌کنید بیشتر فکر کند و دایره لغات خود را گسترش دهد.

۴. کتاب‌خواندن برای کودکان ۱۹ تا ۲۴ماهه

برای بسیاری از کودکان نوپا برنامه آشنای کتاب‌خوانی در هر روز و خواندن کتاب‌های آشنا مایه آرامش است. به همین دلیل کودکان از حدود ۱۸ماهگی از شما می‌خواهند تا یک کتاب را بارها و بارها برایشان بخوانید. همچنین همین نکته باعث می‌شود که آنها اجازه ندهند روش کتاب‌خوانی خود را تغییر بدهید. بااین‌حال، این تکرار مداوم یک مزیت آموزشی نیز دارد. کارشناسان معتقدند که خواندن کتاب‌های تکراری به کودکان کمک می‌کند تا کلمات جدید را درک کنند و آنها را به خاطر بسپارند.

مدت‌زمان کتاب‌خوانی برای نوزادان و کودکان

برای شروع بهتر است که بازه‌های زمانی کتاب‌خوانی کوتاه باشند. جلسات کوتاه ۵ تا ۱۰دقیقه‌ای باعث می‌شوند نوزاد یا کودک کم‌کم به کتاب‌خوانی علاقه‌مند شود. کتاب‌خواندن برای نوزادان مانند پس‌اندازکردن در حساب بانکی کلمات اوست. هرچه زودتر این کار را شروع کنید و بیشتر سپرده‌گذاری کنید، فرزندتان با ورود به مدرسه ثروتمندتر خواهد بود.

هر روز زمانی مانند وقت خواب، پس از حمام یا زمان آرام دیگری را به کتاب‌خوانی اختصاص دهید. تنظیم زمان کتاب‌خوانی سبب می‌شود که این کار را از یاد نبرید. علاوه‌بر این، برای فرزندتان یک برنامه روزانه همیشگی ایجاد می‌شود.

بهترین کتاب‌ها برای نوزادان

هنگام انتخاب کتاب برای فرزندتان، به دنبال کتابی با محتوای ساده، تکراری و تصاویری رنگارنگ باشید. بنابراین حتی آلبوم عکس خانوادگی نیز برای نوزاد کتابی سرگرم‌کننده محسوب می‌شود.

علاوه‌بر این، می‌توانید کتاب‌هایی را برای فرزندتان بخوانید که خودتان هم از خواندن آنها لذت می‌برید. کتاب‌های موردعلاقه‌تان در دوران کودکی یا کتاب‌هایی که برای شما معنا و ارزش خاصی دارند، از جمله این کتاب‌ها هستند. در صورت امکان، از کتابخانه‌های محله خود کتاب امانت بگیرید. این‌طوری هم کتاب‌ها رایگان در اختیار شما هستند و هم می‌توانید هر بار کتاب‌هایی متنوع را برای او بخوانید.

برای فرزندتان داستان‌های کلاسیک بخوانید. کودکان از شنیدن چنین داستان‌هایی لذت می‌برند. سعی کنید کتاب خاصی را به کودک تحمیل نکنید. مهم‌ترین نکته در کتاب‌خواندن برای نوزادان و کودکان این است که او را به مطالعه همیشگی عادت بدهید. این کار را می‌توانید با خواندن روزنامه با صدای بلند نیز انجام بدهید. معمولا کودکانی که در خانه‌هایی پر از کتاب بزرگ می‌شوند، در آینده کتاب‌خوان حرفه‌ای می‌شوند.

در کل فرقی نمی‌کند که چه کتابی را برای نوزاد خود انتخاب کنید. مهم این است که او صدای شما و کلمات مختلف را بشنود. وقتی او بزرگ‌تر می‌شود، می‌تواند سر خود را بالا نگه دارد و کتاب را در دست بگیرد. در چنین حالتی که کودک متوجه تصاویر و مطالب کتاب می‌شود، باید کتاب‌های مناسب سن او تهیه کنید.

کلام آخر

کتاب‌خواندن برای نوزاد فواید بی‌شماری دارد. این کار به رشدمهارت‌های فردیو اجتماعی او کمک می‌کند. کتاب‌خوانی همراه با فرزندتان باید به زمانی آرامش‌بخش و لذت‌بخش برای هر دوی شما تبدیل شود. پس کتاب‌هایی را انتخاب کنید که هر دو از خواندن آنها لذت ببرید.

سعی کنید جایی را مخصوص کتاب‌خوانی درست کنید. همچنین بهتر است همیشه در سبد اسباب‌بازی‌های کودک چند کتاب قرار بدهید تا از همان دوران نوزادی و کودکی با کتاب مأنوس شود. با گذشت زمان، خواهید دید که فرزندتان مشتاقانه منتظر زمان کتاب‌خوانی خواهد بود و حتی ممکن است کتاب‌هایی را بیاورد تا برایش بخوانید. قدر این لحظات آرامش‌بخش را که با فرزند خود سپری می‌کنید بدانید. تا چشم به هم بزنید، او برای شما کتاب خواهد خواند.