گلوکوم یک بیماری است که به دلیل افزایش فشار داخل چشم ایجاد شده و در آن عصب بینایی فرد آسیب دیده و به مرور زمان بدتر می شود. زمینه ایجاد این بیماری معمولاً ارثی است و در بیشتر موارد فرد در سنین بالاتر دچار آن می شود.
افزایش فشار داخل چشم می تواند به عصب بینایی فرد، که وظیفه آن ارسال تصاویر به مغز است، آسیب بزند. اگر آسیب شدیدتر شود، گلوکوم می تواند بینایی فرد را برای همیشه مختل کرده یا حتی در طی چند سال، باعث کوری کامل فرد شود.
اکثر افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، در مراحل اولیه هیچ نشانه ای از بیماری یا درد ندارند. اگر بیماری به موقع تشخیص داده نشود و فرد بینایی خود را از دست بدهد، دیگر نمی توان آن را بازگرداند.
کاهش فشار داخل چشم می تواند به فرد کمک کند تا همان میزان از بینایی را حفظ کند. اکثر افرادی که دچار بیماری گلوکوم هستند، اگر روند درمانی خود را طی کرده و به طور مرتب برای معاینه نزد پزشک بروند، می توانند بینایی خود را حفظ کنند.
علل ایجاد کننده گلوکوم
مایع درون چشم، یا زلالیه، معمولاً از طریق کانال شبکه مانندی از چشم خارج می شود. اگر این کانال به هر علت مسدود شود، مایع پشت کانال جمع می شود. دلیل قطعی مسدود شدن کانال مشخص نیست؛ اما ممکن است عامل ایجادکننده آن ارثی باشد.
سایر دلایل کمتر شایع این بیماری، صدمه شیمیایی به چشم، عفونت شدید چشم، رگ های خونی مسدود در چشم، و التهاب هستند. گاهی در اثر عمل جراحی چشم برای درمان مشکل دیگری، فرد دچار بیماری گلوکوم می شود. گلوکوم اغلب هر دو چشم را درگیر می کند، اما ممکن است شرایط یک چشم وخیم تر باشد.
عوامل خطر گلوکوم
این بیماری اغلب در افراد بالای 40 سال بروز می کند، اما جوانان، کودکان و حتی خردسالان نیز ممکن است دچار این بیماری بشوند.
انواع گلوکوم
دو نوع اصلی گلوکوم عبارتند از:
گلوکوم زاویه باز:این نوع از گلوکوم شایع ترین نوع آن می باشد. در این نوع از بیماری، ساختار جمع آوری و تخلیه مایع چشم به نظر سالم است، اما مایع درون چشم آن طور که باید تخلیه نمی شود.
گلوکوم زاویه بسته:این نوع از بیماری بیشتر در آسیا شایع است و دو نوع گلوکوم زاویه بسته مزمن یا حاد دارد. در این نوع از بیماری چشم آن طور که باید تخلیه نمی شود؛ زیرا فضای تخلیه بین عنبیه و قرنیه باریک شده و همین امر موجب افزایش فشار در چشم می شود. این نوع از گلوکوم با دوربینی و آب مروارید و تاری عدسی های چشم نیز در ارتباط است.
انواع کمتر شایع گلوکوم عبارتند از:
گلوکوم ثانویه: هنگامی که بیماری دیگری مثل آب مروارید یا دیابت، زمینه ساز گلوکوم هستند.
گلوکوم با فشار طبیعی: در این بیماری در میدان بینایی نقطه های سیاهی مشاهده شده یا عصب بینایی آسیب دیده، اما فشار درون چشم در حد متوسط است. برخی از متخصصان معتقد هستند این نوع از گلوکوم همان گلوکوم زاویه باز است.
گلوکوم رنگدانه ای: در این نوع، ذرات ریز رنگدانه ای از عنبیه (قسمت رنگی چشم) وارد مایع داخل چشم شده و کانال های تخلیه را می بندند.
علایم بیماری
اکثر افراد مبتلا به گلوکوم زاویه باز هیچ گونه علایمی ندارند. اگر علایم حاد تر شود، نشان دهنده مراحل پیشرفته بیماری است. به همین خاطر است که به این بیماری دزد بی سروصدای بینایی می گویند. غالباً نشانه اصلی بیماری کاهش دید جانبی است.
علایم بیماری گلوکوم زاویه بسته زودتر ظاهر می شود و قابل مشاهده است. هم چنین آسیب عصب بینایی هم زودتر به وجود می آید. اگر هر یک از علایم را دارید، به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص بیماری
تست گلوکوم بدون درد است و زمان بر نیست. چشم پزشک از قطره مخصوص استفاده می کند تا مردمک چشم بازتر شود و وضعیت بینایی شما را بررسی کند.
چشم پزشک اعصاب بینایی شما را برای پیدا کردن نشانه های گلوکوم معاینه می کند. ممکن است چند عکس بگیرد تا متوجه تغییرات به وجود آمده در بین نوبت های معاینه شود. چشم پزشک از وسیله ای به نام تونومتر برای معاینه فشار چشم استفاده می کند. هم چنین ممکن است از تست میدان دید استفاده کند تا ببیند آیا فرد دید جانبی خود را از دست داده است یا خیر.
درمان گلوکوم
پزشک ممکن است برای شما قطره، داروی خوراکی، جراحی با لیزر یا جراحی میکروسکوپی تجویز کند تا فشار داخل چشم شما را کم کند.
•قطره های چشمی:
این قطره ها یا میزان تولید مایع داخل چشم را کم می کنند یا میزان تخلیه این مایعات را بیشتر می کنند تا در نهایت فشار چشم کم شود. عوارض جانبی آن ها شامل حساسیت، قرمزی، تاری دید، سوزش و التهاب چشم ها است. برخی از داروهای گلوکوم ممکن است روی قلب یا ریه ها تاثیر بگذارند.
•داروهای خوراکی:
ممکن است پزشک برای شما داروی خوراکی تجویز کند. این داروها روند تخلیه مایع چشم را بهبود بخشیده و یا تولید مایع چشم را کاهش می دهد.
•جراحی با لیزر:
اگر دچار گلوکوم زاویه باز باشید، این روش می تواند تا حدی باعث افزایش اشک ریزش از چشم ها شود. در صورت داشتن گلوکوم زاویه بسته، با این روش می توان انسداد مایع را متوقف کرد.
•جراحی میکروسکوپی:
در روشی به نام ترابکولکتومی پزشک کانال جدیدی ایجاد می کند تا مایع درون چشم از طریق آن خارج شده و فشار داخل چشم کم شود. این نوع عمل جراحی ممکن است بیشتر از یک بار لازم باشد. ممکن است پزشک لوله ای تعبیه کند تا مایع داخل چشم از آن خارج شود.
گلوکوم زاویه باز اغلب با کمک چند قطره، لیزر ترابکولکتومی، و جراحی میکروسکوپی درمان می شود. پزشکان تمایل دارند تا درمان را با دارو شروع کنند، اما در برخی افراد و در مراحل اولیه بیماری، جراحی با لیزر یا جراحی میکروسکوپی بهتر جواب می دهد.
برای کودکان مبتلا به گلوکوم یا افرادی که به طور مادرزادی با این بیماری به دنیا می آیند، درمان از طریق جراحی صورت می گیرد؛ زیرا علت بروز بیماری در این افراد مشکل در سیستم تخلیه مایع داخل چشم است.
چطور از بروز گلوکوم جلوگیری کنیم؟
راهی برای جلوگیری قطعی در فردی که مستعد گلوکوم است وجود ندارد. اما اگر زود متوجه بیماری شوید، ریسک آسیب های جدی به چشم را کاهش می دهید.
راه های زیر می تواند به شما کمک کند تا از بینایی خود محافظت کنید:
•به طور مرتب به چشم پزشک مراجعه کنید تا چشم هایتان را معاینه کند. هرچهزودتر پزشک نشانه های این بیماری را تشخیص دهد، درمان سریع تر شروع می شود. اگر بالای 40 سال سن و سابقه خانوادگی این بیماری را دارید، هر یک تا دو سال توسط چشم پزشک معاینه کامل شوید. اگر بیماری هایی مثل دیابت یا سایر بیماری های چشمی را دارید، بهتر است با فواصل زمانی کوتاه تر برای معاینه چشم ها مراجعه کنید.
•در مورد سابقه خانوادگی خود اطلاعاتی کسب کنید. از خانواده و اقوام خود بپرسید آیا فردی در خانواده دچار این بیماری بوده است یا نه.
•دستورات پزشک را دنبال کنید. اگر پزشک متوجه شود فشار چشم شما بالا است، برای جلوگیری از بروز گلوکوم برای شما قطره تجویز می کند.
•ورزش کنید. ورزش ملایم، برای مثال پیاده روی سه بار در هفته، می تواند باعث کاهش فشار چشم شود.
•از چشمان خود محافظت کنید. هنگام کار یا ورزش از چشمان خود محافظت کنید.
