زمانی که به سراغ بازار تولید تراشه می‌رویم، دو نام بزرگ بیش از همه خودنمایی می‌کنند: شرکت تایوانی TSMC و کره‌ای سامسونگ. این دو شرکت آسیایی ۷۰ درصد بازار را در اختیار دارند و آسیا را به قطب اصلی ساخت چیپ تبدیل کرده‌اند، اما چگونه چنین اتفاقی رخ داده و آمریکا می‌خواهد برای مقابله با چنین قدرتی، چه اقداماتی انجام دهد؟

ایالات متحده آمریکا که زمانی در این بازار پیشرو بود، چند سالی می‌شود که دیگر نمی‌تواند با شرکت‌های آسیایی رقابت کند. البته شاید در آینده شاهد چرخش بزرگی در وضعیت باشیم. کمبود تراشه‌ها در جهان و تنش‌ها میان پکن و واشنگتن، باعث شده آمریکا توجه بیشتری به زنجیره تامین قطعات موردنیازش داشته باشد.

این تنش‌ها موجب شد که بازیگران کوچکی شکل بگیرند و البته آمریکا می‌خواهد تولیدکنندگان دوباره به خاک این کشور برگردند تا بار دیگر رهبری در این بازار را تجربه کند. ایالات متحده آمریکا برای رسیدن به هدفش میلیاردها دلار سرمایه اختصاص داده و ظاهرا با کشورهای دیگر هم می‌خواهد همکاری کند.

نیمه‌رساناها اهمیت بالایی دارند و تقریبا در تمام وسایل از گوشی‌های هوشمند گرفته تا خودروها استفاده می‌شوند. همین فناوری به مرکز تنش‌ها میان دولت آمریکا و چین تبدیل شد که نتیجه‌اش، عدم دسترسی هواوی به تراشه‌های موردنیازش بود.

چگونه آسیا قدرت برتر تولید تراشه شد؟

شرکت‌ها فعالیت‌های مختلفی در تولید و زنجیره تامین تراشه‌ها دارند. برای مثال اینتل چیپ‌های موردنظرش را طراحی و تولید می‌کند. در این میان برخی کمپانی‌ها از نوع تولید بدون ساخت هستند و فقط آن‌ها را طراحی می‌کنند. تراشه‌های این شرکت‌ها توسط سازندگان دیگر تولید می‌شوند. سامسونگ و TSMC‌دو شرکتی هستند که اکثر این چیپ‌ها را می‌سازند.

نزدیک به ۱۵ سال پیش، شرکت‌ها به این سمت حرکت کردند و تصمیم گرفتند تولید تراشه‌هایشان را به سازندگان واگذار کنند. این تغییر، به نفع سامسونگ و TSMC تمام شد و آن‌ها سرمایه‌گذاری سنگینی در تاسیسات تولیدی خود کردند. حالا شرکت‌های غول‌پیکر آمریکایی مشتریان این کمپانی‌ها هستند و برای مثال اپل جدیدترین تراشه‌هایش را از TSMC تهیه می‌کند.

طبق آمار شرکت «ترندفورس»، TSMC در بازار ساخت تراشه سهم ۵۵ درصدی و سامسونگ سهم ۱۸ درصدی دارد. سهم تایوان و کره جنوبی در مجموع به ۸۱ درصد می‌رسد که از اهمیت بالای آسیا و البته دو شرکت سامسونگ و TSMC در بازار ساخت تراشه خبر می‌دهد.

در سال ۲۰۰۱ نزدیک به ۳۰ کمپانی تراشه‌های پیشرفته تولید می‌کردند، اما حالا این بازار بسیار محدود شده و تنها ۳ بازیگر بزرگ دارد: TSMC، اینتل و سامسونگ.

یکی از تحلیلگران دنیای فناوری به نام «نیل کمپلینگ»، دلیل حکمرانی تایوان و کره جنوبی در این بازار را سرمایه‌گذاری عظیم و حمایت‌های دولتی می‌داند:

«تایوان و کره جنوبی برای رهبری این بازار به سرمایه‌گذاری عظیم نیاز داشتند و البته دلیل بخشی از موفقیت این کشورها طی ۲۰ سال گذشته، سیاست‌های حمایتی دولت‌ها و همچنین دسترسی به نیروی کار ماهر بوده است.»

زنجیره تامین پیچیده

اگرچه TSMC و سامسونگ در بازار ساخت نیمه‌رساناها برتری مطلق دارند، اما برای تجهیزات به کمپانی‌های آمریکایی، اروپایی و ژاپنی بسیار وابسته هستند. ۵ کمپانی بزرگ نزدیک به ۷۰ درصد از بازار تجهیزات تولید چیپ سهم دارند که ۳ شرکت آمریکایی، ۱ شرکت اروپایی و دیگری ژاپنی است.

با این وجود، تنها شرکت هلندی ASML می‌تواند تجهیزات مربوط به تولید تراشه‌های موسوم به EUV را بسازد که برای ساخت پیشرفته‌ترین چیپ‌ها موردنیاز شرکت‌های سامسونگ و TSMC است.

آمریکا چه برنامه‌ای در سر دارد؟

آمریکا چندان از بازار نیمه‌رساناها عقب نیست و همانطور که بالاتر گفتیم، شرکت‌های آمریکایی در ساخت تجهیزات تولید تراشه نقش بزرگی دارند. با این حال، این کشور در زمینه ساخت تراشه درون خاک خود با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند.

حالا آمریکا با ریاست جمهوری جو بایدن می‌خواهد بار دیگر رهبری این بازار را در دست بگیرد و به قدرت برتر در زمینه تولید تراشه تبدیل شود. البته این کشور می‌خواهد مشکلی در بخش زنجیره تامین هم نداشته باشد.

نزدیک به دو ماه پیش بایدن با امضای یک دستور اجرایی، خواستار بررسی زنجیره تامین نیمه‌رساناها برای شناسایی خطرات مربوطه شد. علاوه بر این، در بسته محرک اقتصادی ۲ تریلیون دلاری دولت جدید آمریکا، ۵۰ میلیارد دلار به تولید و تحقیقات نیمه‌رساناها اختصاص داده شده است. در حقیقت دولت می‌خواهد با طرح‌های تشویقی، تحقیقات پیشرفته و توسعه چیپ‌ها در خاک آمریکا را ممکن کند.

تنها دولت آمریکا با سرمایه‌گذاری گسترده به دنبال تقویت حضور این کشور در بازار نیمه‌رساناها نیست و اینتل هم می‌خواهد با سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری، ۲ کارخانه ساخت تراشه جدیدتاسیس کند. این کارخانه‌ها به جایگزینی برای تاسیسات تولیدی سامسونگ و TSMC تبدیل می‌شوند و شرکت‌های آمریکایی می‌توانند قطعات موردنیازشان را به آن‌ها سفارش دهند.

یکی از دلایل توجه ویژه دولت بایدن به تامین زنجیره تامین، مشکلاتی است که کمبود تراشه‌ها برای بسیاری از صنایع به خصوص صنعت خودروسازی ایجاد کرده. شیوعویروس کروناتقاضا برای محصولات الکترونیکی شخصی مانند لپ‌تاپ‌ها و کنسول‌های را افزایش داده و با بازار را با مشکل مواجه کرده است.

وابستگی شدید صنایع به دو شرکت TSMC و سامسونگ و سفارش‌های زیادی که این کمپانی‌های آسیایی گرفته‌اند، مشکل را شدیدتر می‌کند. در حقیقت کمبود تراشه‌ها به آمریکا نشان داد که کنترل چندانی روی این بازار ندارد و برای تامین قطعات موردنیازش شاید با مشکل مواجه شود.

علاوه بر این، دولت بایدن می‌خواهد با تشویق شرکت‌های داخلی و خارجی برای گسترش ظرفیت تولید تراشه‌ها در خاک آمریکا، وابستگی‌اش به مناطقی مانند تایوان را کاهش دهد که از نظر سیاسی حساس هستند. در گذشته در مقاله‌ای جداگانه در دیجیاتوبطور کامل نحوه یکه‌تاز شدن شرکت تایوانی TSMC در بازار ساخت تراشه را برای شما شرح داده‌ایم.

یکی از برنامه‌های آمریکا برای تقویت حضورش در این بازار، همکاری نزدیک با شرکای مهم است. طبق گزارشی که چند روز پیش منتشر شد، آمریکا و ژاپن برای زنجیره تامین قطعات حیاتی مانند نیمه‌‌رساناها با یکدیگر همکاری می‌کنند. نتیجه این همکاری، شکل‌گیری سیستمی خواهد بود که تمرکز ساخت تراشه‌ها روی یک منطقه خاص مانند تایوان نخواهد بود.

همانطور که می‌توان حدس زد، آمریکا تلاش دارد چین را از معادله حذف کند. چین در مسیر تبدیل شدن به ابرقدرت جهان قرار دارد و طبق پیش‌بینی تحلیلگران، در سال‌های آینده از آمریکا پیشی می‌گیرد، بنابراین دولت بایدن می‌خواهد نحوه عملکرد بازار تراشه‌ها را تغییر دهد.

چین در تلاش برای خودکفایی

در مقابل آمریکا، چین قرار دارد که شرکت‌های بزرگش در دوران ترامپ با تحریم‌های گسترده‌ای مواجه شدند. دولت پکن در سال‌های گذشته با سرمایه‌گذاری عظیم و همچنین تخفیف‌های مالیاتی سعی در تقویت صنعت نیمه‌رسانا خود داشته. با این وجود، چین در زمینه زنجیره تامین و تولید نیمه‌رساناها هنوز حرف‌های زیادی برای گفتن ندارد.

SMIC که بزرگترین تراشه‌ساز چین محسوب می‌شود و یکی از رقبای شرکت‌هایی مانند سامسونگ و TSMC است، از فناوری بسیار قدیمی‌تری استفاده می‌کند. در حقیقت این کمپانی چندین سال از رقبای تایوانی و کره‌ای خود عقب است.

SMIC حتی اگر بخواهد در این صنعت پیشرفت کند، کار بسیار دشواری در پیش دارد که دلیلش، تحریم‌های گسترده ایالات متحده است. شرکت‌های آمریکایی نمی‌توانند فناوری‌های خاصی را بدست این شرکت برسانند که ضربه سنگینی به آن وارد می‌کند چرا که ۸۰ درصد تجهیزات آن مربوط به کمپانی‌های آمریکایی می‌شود.

سال گذشته گزارشی از فشار دولت آمریکا روی دولت هلند برای جلوگیری از فروش ماشین‌های ASML به SMIC منتشر شد. این شرکت هلندی تنها سازنده تجهیزات EUV محسوب می‌شود که برای ساخت تراشه‌های پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنوز چنین ماشینی به چین صادر نشده است.

با توجه به تمام این موارد، انتظار نمی‌رود چین در آینده نزدیک بتواند به یکی از بازیگران اصلی صنعت نیمه‌رساناها تبدیل شود، با این حال احتمالا آمریکا در دهه پیش رو می‌تواند دوباره جایگاه اصلی خود را بدست آورد. سرمایه‌گذاری گسترده و پیشرفت‌های اینتل احتمالا در این زمینه نقش اساسی خواهند داشت.