پیدا پنهان پدیده کم اظهاری صادرات در ایران بازارنیوز

به گزارشبازارنیوز، پدیده «کم اظهاری صادراتی» زمانی رخ می‌دهد که صادرکننده، بنا به دلایلی کالای صادراتی خود را با ارزشی کمتر از میزان ارزش واقعی آن، به گمرک کشور اظهار نماید. این امر با انگیزه‌های مختلفی ازجمله کسب رانت در نظام‌های ارزی چندنرخی، فرار مالیاتی و همچنین پول‌شویی می‌تواند رخ دهد. درواقع کم‌اظهاری صادراتی یکی از روش‌های خروج سرمایه است که می‌تواند منجر به خارج شدن ارز حاصله از چرخه اقتصاد کشور شود.

در کشور ما به ویژه از نیمه دوم سال 1397 و همزمان با ابلاغ دستورالعمل الزام بازگشت ارز حاصل از صادرات، میزان خروج سرمایه از طریق کم‌اظهاری صادرات نیز هرساله با افزایش همراه شده است. بنابراین یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های کم‌اظهاری صادرات در ایران، اختلاف نرخ‌های ارز رسمی و غیر رسمی بوده است.

به منظور برآورد میزان کم‌اظهاری صادراتی، می‌توان از اختلاف ارزش کالاهای صادراتی گمرک داخلی (کشور مبدأ) و گمرک خارجی (کشور مقصد) استفاده نمود. بر اساس پژوهشی که در پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تدوین و منتشر شده است، میانگین سالانه نرخ کم اظهاری صادراتی در نیمه دوم سال 1397، معادل 4.7 درصد بوده است.

همچنین برای سال 1398، عدد 6.6 درصد، سال 1399، عدد 7.9 درصد، سال 1400، عدد 7.6 درصد و نهایتاً برای سال 1401، نرخ کم اظهاری 12.1 درصد گزارش شده است. بر این اساس و باتوجه به صادرات غیر نفتی 42 میلیارد دلاری سال 1401، ارزش کم‌اظهاری صادرات در سال 1401، معادل 5 میلیارد دلار خواهد بود که رقم قابل توجهی محسوب می‌شود.

با توجه به این نکته که در پاییز 1399 که اختلاف نرخ ارز غیررسمی و نرخ ارز رسمی (نیما) کاهش یافته، میزان کم اظهاری نیز با کاهش مواجه شده است؛ با افزایش اختلاف نرخ ارز غیررسمی و رسمی در زمستان 1401 (به بیش از 30 درصد)، میزان کم اظهاری نیز افزایش یافته است.

حال با توجه به این نکته، پرسشی که مطرح می‌شود آن است که آیا در صورت کاهش شکاف نرخ ارز رسمی و غیر رسمی، میزان خروج سرمایه از این طریق نیز به صفر خواهد رسید؟ پاسخ منفی است. چرا که همان‌طور که در ابتدا بیان شد، کم اظهاری صادراتی دلایل و انگیزه‌های مختلفی دارد که یکی از این موارد (و البته مهم‌ترین دلیل)، شکاف نرخ ارز رسمی و غیررسمی است و در صورت عدم توجه به کنترل سایر موارد، همچنان کم‌اظهاری وجود خواهد داشت.

بنابراین و باتوجه به شرایط کنونی ترازپرداخت‌های کشور، حرکت به سمت یکسان‌سازی نرخ ارز یک راهکار بلندمدت برای کاهش میزان کم‌اظهاری صادراتی عنوان می‌شود و استفاده از این روش، بصورت دفعی و در کوتاه‌مدت توصیه نمی‌شود.

ازجمله راهکارهای کوتاه مدت و میان مدتی که می‌تواند از حجم کم‌اظهاری صادراتی بکاهد، می‌توان به تقویت حکمرانی ریالی و ارزی کشور با حداکثر بهره‌برداری از سامانه‌های داده‌ای و اطلاعاتی داخلی (نظیر سامانه جامع تجارت، سامانه ثبت انبارها، بورس کالای ایران، داده‌های مالیاتی و…) اشاره کرد.

از طریق رصد مستمر و انطباق داده‌های مذکور با داده‌های گمرک خارجی، می‌توان اظهارات خلاف واقع در بارنامه و فاکتور صادراتی را کشف و با متخلفان در این زمینه برخورد نمود. از طرفی این امر، نیازمند تلاش جمعی دستگاه‌های مختلف نظیر بانک مرکزی و وزارتخانه‌ها و گمرک جمهوری اسلامی ایران است و انتظار می‌رود با هماهنگی حداکثری دستگاه‌های مربوطه، میزان کم‌اظهاری صادرات با کاهش مواجه شود.

نگارنده: محمد ژولازاده، کارشناس اقتصادی

پایان پیام//

لینک کوتاه: