همانطور که میدانید توجه به سلامت جسمی و ذهنی کودکان و آگاهی از توانایی ها و استعداد‌های آنها از اصول مهم یک سیستم آموزشی خوب و کارآمد است. بر طبق آمار بیش از ۱۰ درصد از کودکان جوامع مختلف دچار نوعی اختلال فکری رفتاری و یا جسمانی هستند. نظام آموزش و پرورش ایران از ده‌های پیش و به دنبال اجرای طرح سنجش سلامت پیش از ورود به مدرسه، با توجه به این مقوله که هرگونه ناتوانی ادراکی شنیداری گفتاری جسمانی به نوعی فرآیند آموزش و پرورش را مختل میکند، در پی کمک به رفع این مشکلات در این کودکان و به طبع کارآمدی بیشتر نظام مدرسه بوده‌است.

سنجش سلامت چیست و چه مسائلی را بررسی میکند؟

سنجش سلامت یاسنجش ورود به مدرسه، هرسال در فصل تابستان، والدین و فرزندان نوآموزشان را راهی مراکز سنجش میکند تا با انجام آموزش‌های مشخص پرونده سنجش سلامت کودکانشان را پیش از ورود به دبستان تکمیل کنند.

به طور کلی آزمون‌های سنجش سلامت کودکان پیش از ورود به مدرسه به بررسی پنج حوزه مختلف میپردازد.

1. غربالگری جسمی و دیداری و شنیداری برای تفکیک کودکانی که از این جهات به مراقبت‌های ویژه نیاز دارند.
2. سنجش مهار‌ت‌های حرکتی(حرکات درشت و ظریف)
3. سنجش وضعیت رشدی با بهره‌گیری از آزمون‌های هنجاری رشد رفتاری و اجتماعی
4. سنجش شناختی که در برگیرنده آزمونهای هوشی، پردازش اطلاعات، توجه و تحرک است.
5. سنجش مهارت‌های زبانی و گفتاری و ارتباطی در زمینه عوامل موثر بر یادگیری خواندن (شامل سطح انگیزشی، هوش کلامی، حافظه فعال و تجربه زمانی)، مهارت‌های فرازبانی شامل رمزگشایی آواشناختی، آگاهی آواشناختی، آگاهی نحوی، آگاهی معناشناسی و کاربردشناسی زبان)

در صورت عدم قبولی فرزندانمان در سنجش سلامت چه کنیم؟

بدیهیست در صورت عدم قبولی کودکان در هر بخش از سنجش سلامت، با توجه به شرایط، والدین و فرزندشان برای رفع مشکل اقدام خواهند کرد. یکی از بهترین روش‌های مواجهه با چنین مشکلی مراجعه به مراکز توانبخشی است تا با تمرین و کاروزی کودکان را آماده امتحان مجدد کنند.

کلینیک‌های کار درمانی با توجه به گزارش سنجش سلامت میتوانند در هر یک از پنج حوزه غربالگری که قبل‌تر به آن اشاره شده کارورزی و به‌ورزی کودک را انجام دهند و با کمک با والدین و خود کودک بر مشکل پیش آمده فائق آیند و کودکان را در طی مسیر آموزش در مدرسه یاری کنند.

در ادامه مقاله به بررسی تمرینات و کارورزی‌های رایج در مواجهه با مشکلات در هر یک از پنج بخش غربالگری میپردازیم.

کاردرمانی چه کمکی میتواند بکند؟

در مواقعی که کودکان ما دچار نوعی اختلال در سیستم های حسی هستند پس از انجام مشاوره با پزشک کودکان، کاردرمانی میتواند یکی از راه حلهای بسیار مشکل‌گشا باشد.

کودکانی با مشکلات جسمی، شنیداری و دیداری

در مواجه با مشکلات شنیداری، دیداری و جسمی راه حل هایی نظیرکاشت حلزونیبرای رفع مشکلات شنیداری، استفاده از محیطی به نام «سنسوری روم» برای کمک به درک بهتر کودک از حواس پنج گانه و البته سیستم تعادل (حرکت)، حس عمقی (موقعیت بدن در فضا) و حس احشایی (آگاهی از اندام‌ها و گیرنده‌های داخلی) میتوانند مثمر ثمر واقع شود.

کودکانی با مشکلاتمهار‌ت‌های حرکتی

اگر کودکان دچار ضعف در مهارتهای حرکتی درشت و ظریف هستند با کمک ابزار و تمارین مشخص و درصورت نیاز درمانهای پیشرفته تر میتوان مشکل آنها را رفع و یا به بهبود آن کمک کرد.

مهارت حرکتی درشت در واقع به کار بردن صحیح عضلات بزرگ بدن مانند عضلات گردن بازو و پا را شامل میشود. رشد حرکتی درشت شامل کنترل وضعیت اندام بدن، درست راه رفتن، دویدن، پریدن و گرفتن میباشد و ضعف در انجام هر یک از این مهارت‌ها نیازمند کاردرمانی و به‌ورزی خواهد بود.

مهارت حرکتی ظریف شامل استفاده صحیح و بی نقص ازعضلات کوچک بدن است. حرکات ظریف در واقع هماهنگی دست ها و انگشت ها و چالاکی حرکات عضلات زبان و گفتار را در بر می گیرد.برای رفع هرگونه ضعف در انجام موارد مربوط به استفاده از این عضلات میتوان به مراکز کاردرمانی مراجعه کرد.

کار درمانی جسمانی، توان بخشی دست، بازی درمانی و کار درمانی ادراکی حرکتی کمک به سزایی در رفع این نوع مشکلات خواهد کرد.

کاردرمانی جسمی :

کار درمانی جسمیدر واقع نوعی مداخله در روش ناصحیح حرکتی میباشد. این مداخله میتواند در سطوح مختلف، از مشکلات شدید در راه رفتن گرفته تا اخلال خفیف حسی و تعادلی صورت پذیرد.

در کاردرمانی جسمی از تکنیکهای اصلاح ایستایی، تقویت عضلات و کنترل بازتاب حرکتی برای درمان مشکلات حرکتی کودکان استفاده میشود.

توان بخشی دست:

اگر هر یک از تاندون‌های دست شما آسیب دیده باشد، ممکن است برای ترمیم آن‌ها و انجام بازیابی حرکت در انگشتان دست یا انگشت شست به عمل جراحی نیاز باشد. تاندون ها تارهای سختی از بافت هستند که عضلات را به استخوان ها وصل می‌کنند. هنگامی که گروهی از عضلات منقبض می‌شوند (سفت می‌شوند)، تاندون های متصل به استخوان های خاصی کشیده می‌شوند و به شما امکان می‌دهند طیف گسترده ای از حرکات را انجام دهید.

عدم توانایی در دست گرفتن مداد یا اسباب بازی های هرچند سبک میتواند به خاطر ضعف در تاندون های دست باشد. درتوان بخشی دستهدف درمان ضعف در عضلات و تاندون های دست است و با انجام تمارین و حرکات مشخص سعی بر رفع این مشکل می‌باشد.

بازی درمانی:

همانطور که حتما میدانید بازی نقش به سزایی در رشد ذهنی و عاطفی کودکان دارد. کودکان با بازی به کشف دنیای اطراف و البته خودشان میپردازند.بازی درمانیروشی برای تحریک رشد کودکان در زمینه های فکری ذهنی و بعضا جسمانی است.

کاردرمانی ادراکی حرکتی:

درکاردرمانی ادراکی حرکتیهدف برقراری ارتباط بین مهارت های اصلی حرکتی در بدن است:

• هماهنگی چشم و دست
• تعقیب بینایی
• حفظ تعادل
• تحرک
• حرکات تقویتی

اطلاعاتی که از دنیای پیرامون خود بدست می‌آوریم به واسطه حواس ما دریافت میشود. آنچه که از آن به عنوان یکپارچگی حسی یاد میشود در واقع به مراحل مختلف فهم دنیا اطراف و برقراری ارتباط بین آن چیزهایی که درک شده توسط سیستمهای حسی موجود در بدن ما گفته میشود.

کودکانی با مشکلات رفتاری

در مواجهه با کودکان پرخاشگر، بیش از حد خجالتی و انزوا طلب شاید راه حل‌هایی نظیر گروه درمانی یا کاردرمانی ذهنی نتیجه بخش باشد این نوع از درمان‌ها به رشد ذهنی کودکان و همچنین آموزش هنجارهای رفتاری اجتماعی کمک خواهد کرد.

کاردرمانی ذهنی

کاردرمانی ذهنییکی از شاخه های مهم کاردرمانی می باشد. این نوع از کار درمانی بیشتر بر روی اختلالات ذهنی و رفتاری کودکان تمرکز دارد.

گروه هدف این نوع از کار درمانی

• کودکانی با اختلال رفتار یاختلال توجه و تمرکز
• کودکانی با تاخیر رشدی
• کودکانی با مشکلات درکی شناختی
• کودکان کلامزی
• کودکان مخچه ای
• کودکان بیش فعال
• کودکانی با اختلالات بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD)
• کودکانی با اختلال نافذ رشد (اتیسم، اسپرگر)
• کودکانی با اختلالات حسی از قبیل بیش حسی کم حسی
• کودکانی با عدم کاربرد یکی از اعضای بدن و انکار عضو

و دیگر انواع اختلالات میباشند.

گروه درمانی

درگروه درمانیهدف کمک به حل مشکلات رفتاری کودک با ایجاد حس حمایت گروهی از آنهاست. با قرار دادن کودکان در گروه‌هایی از همسن و سال‌هایشان و زیر نظر گرفتن رفتار آنها و هدایت گروه به سمت حل ناهنجاری به درمان این کودکان کمک می‌شود

کودکانی با اختلالات هوشی

تست میزان و سطح IQ کودکان برای تشخیص مشکلاتی ذهنی آنها بسیار موثر است. تستهایی مانند :تست های وکسلر، تست های گودیناف، تست استنفورد بینه انواع تستهایی است که در مراکز کاردرمانی برای کمک به کودکانی با مشکلات ذهنی انجام میشود. همچنین در درمان این کودمان از کار درمانی ذهنی نیز استفاده میگردد.

کودکانی با مشکلات گفتاری

حتما با مقولهگفتار درمانیآشنایی دارید و یا حداقل اسمش را شنیده‌اید در این روش از کاردرمانی، تمرکز بهورز بر روی بهبود گفتار و مشکلات زبانی کودکان است در گفتار درمانی هدف : آماده سازی دهان برای تولید صدا ها و شکل دادن کلمات و جملات (برای تفسیر ، سخن گفتن و تنظیم صدا) و همچنین درک و بیان زبان ( استفاده از زبان از طریق نوشته های تصویری ، بدن و سیستم های کامپیوتری ) میباشد.

در انتها آنچه که در این مقاله به آن پرداخته شد را به طور خلاصه میتوانیم به سه بخش معرفی مسائل و مشکلات کودکان پیش از ورود به مدرسه، تست های غربالگری آنها و راه حل های درمان و رفع این مشکلات با کمک کاردرمانی تقسیم کنیم.

آنچه که بیشترین اهمیت را دارد تشخیص سریع و درمان و رفع این مشکلات در سنین کودکی است. انکار این مشکلات و نادیده گرفتن علائم و بی توجهی به درمان آنها میتواند منجر به معلولیت های دائمی گردد.